Γράφει ο Χάρης Παπαδόπουλος

Με αφορμή την επέτειο του θανάτου του Ενρίκο Μπερλιγκουέρ σαν σήμερα, 11 Ιούνη 1984, ανεβάζουμε παλιότερο άρθρο μας που αναφέρεται στον ιστορικό συμβιβασμό», την καταστροφική τακτική που ο Μπερλιγκουέρ είχε εισηγηθεί στην Αριστερά και στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας.

Το άρθρο μας είναι γραμμένο τον Μάη 2014, εποχή που μια σειρά ομαδοποιήσεις της επαναστατικής Αριστεράς παρεμβαίναμε μέσα στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ. Εκεί επιχειρούσαμε να συγκρουστούμε με τις ευρωκομμουνιστικές λογικές της διαχείρισης και της «παραγωγικής ανασυγκρότησης».

Μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ επιχειρηματολογούσαμε για την ανάγκη ενός προγράμματος «ταξικής μονομέρειας» υπέρ της εργατικής τάξης και του λαού και σε αυτή τη λογική προσπαθούσαμε να κερδίσουμε κόσμο στη βάση του ΣΥΡΙΖΑ. Σε αυτή τη λογική είναι γραμμένο και το συγκεκριμένο άρθρο.

«Οι τακτικές κινήσεις χωρίς στρατηγική, είναι ο θόρυβος λίγο πριν από την ήττα» Σουν Τζου

Στην προ­ε­κλο­γι­κή εκ­στρα­τεία του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ έλα­βαν χώρα μια σειρά άτυ­χων επι­λο­γών (Βου­δού­ρης, Κα­ρυ­πί­δης, Σα­μπι­χά, Κρί­τω­νας), που πλή­γω­σαν και εξα­γρί­ω­σαν τη βάση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ. Οι επι­λο­γές αυτές εξη­γή­θη­καν από την ηγε­σία του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ σαν βή­μα­τα προς την «αμ­φί­πλευ­ρη διεύ­ρυν­ση» (που κα­τα­λή­γει πάντα μο­νό­πλευ­ρα προς τα δεξιά), σαν ανα­γκαία πο­ρεία για να μπο­ρέ­σει το κόμμα να κυ­βερ­νή­σει κερ­δί­ζο­ντας και άλλα κομ­μά­τια του πλη­θυ­σμού, πέρα από τα πα­ρα­δο­σια­κά στρώ­μα­τα που εκ­φρά­ζο­νται από την Αρι­στε­ρά.

Μά­λι­στα, ο Νίκος Βού­τσης, ηγε­τι­κό στέ­λε­χος του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, σε επα­νει­λημ­μέ­νες δη­μό­σιες πα­ρεμ­βά­σεις του χρη­σι­μο­ποί­η­σε εκ­φρά­σεις και δια­τυ­πώ­σεις που πα­ρα­πέ­μπουν ευ­θέ­ως στον «ιστο­ρι­κό συμ­βι­βα­σμό» του Μπερ­λι­γκου­έρ, γραμ­μα­τέα του Ιτα­λι­κού Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος στις δε­κα­ε­τί­ες του ’70 και του 80.

Αξί­ζει να θυ­μη­θού­με λίγο αυτή τη δι­δα­κτι­κή ιστο­ρία:

Από τον «ει­ρη­νι­κό δρόμο προς το σο­σια­λι­σμό» στον «ιστο­ρι­κό συμ­βι­βα­σμό» με τη Δεξιά

Πριν από 40 χρό­νια το Ιτα­λι­κό Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμμα ήταν το με­γα­λύ­τε­ρο σε όλη τη Δυ­τι­κή Ευ­ρώ­πη. Τα πο­σο­στά του ήταν γύρω στο 30% και η πλειο­ψη­φία της ορ­γα­νω­μέ­νης σε συν­δι­κά­τα ερ­γα­τι­κής τάξης το ακο­λου­θού­σε.

Το Ιτα­λι­κό Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμμα, όπως και τα υπό­λοι­πα Κ.Κ. στη Δύση, ακο­λου­θού­σαν την πο­λι­τι­κή του «ει­ρη­νι­κού δρό­μου προς το σο­σια­λι­σμό». Προ­σπα­θού­σαν δη­λα­δή να κερ­δί­σουν την πλειο­ψη­φία της κοι­νω­νί­ας με εκλο­γι­κή δου­λειά, βά­ζο­ντας φρένο και σα­μπο­τά­ρο­ντας κι­νή­μα­τα και διεκ­δι­κή­σεις που ξέ­φευ­γαν από τον έλεγ­χό τους. Έτσι, ήταν ιδιαί­τε­ρα νο­μο­τα­γή το Μάη του 1968 στη Γαλ­λία ή το 1969-1970 στην Ιτα­λία, με τον ίδιο τρόπο που συ­μπε­ρι­φέρ­θη­κε αρ­γό­τε­ρα και το ΚΚΕ, το Δε­κέμ­βρη του 2008 στην Ελ­λά­δα.

Για αυτά τα Κομ­μου­νι­στι­κά Κόμ­μα­τα, ο Σε­πτέμ­βρης του 1973, με τη σφαγή της Αρι­στε­ράς στη Χιλή του Πι­νο­τσέτ και τη δο­λο­φο­νία του Προ­έ­δρου Αλ­λιέ­ντε, ήταν σοκ: Πρα­κτι­κά το πα­ρά­δειγ­μα της Χιλής εκ­μη­δέ­νι­ζε κάθε ελ­πί­δα για αλ­λα­γή της κοι­νω­νί­ας μέσα από το κέρ­δι­σμα της κοι­νο­βου­λευ­τι­κής πλειο­ψη­φί­ας. Τα Κ.Κ. συμ­φώ­νη­σαν κα­ταρ­χάς με τις πο­λι­τι­κές εκτι­μή­σεις του Κ.Κ. Χιλής μετά το μα­κε­λειό. Θε­ώ­ρη­σαν δη­λα­δή πως οι ερ­γά­τες στη Χιλή «το πα­ρα­τρά­βη­ξαν» και «εξώ­θη­σαν» τους κα­πι­τα­λι­στές και τις ΗΠΑ να «κα­τα­φύ­γουν» στο πρα­ξι­κό­πη­μα (!)

Κι όμως, αυτό το απί­στευ­το συ­μπέ­ρα­σμα δεν ήταν ο πάτος του κα­τή­φο­ρου: Τα Κ.Κ. της Ιτα­λί­ας, της Γαλ­λί­ας και της Ισπα­νί­ας προ­χώ­ρη­σαν ένα βήμα πα­ρα­πέ­ρα. Το βήμα αυτό έμει­νε στην Ιστο­ρία ως «ιστο­ρι­κός συμ­βι­βα­σμός», που ήταν μια δια­τύ­πω­ση του Μπερ­λι­γκου­έρ, γε­νι­κού γραμ­μα­τέα του Ιτα­λι­κού Κ.Κ., σε ένα διπλό θε­ω­ρη­τι­κό άρθρο του.

Σ’ αυτό το άρθρο ο Μπερ­λι­γκου­έρ έγρα­ψε πως η χι­λια­νή τρα­γω­δία απέ­δει­ξε πως η Αρι­στε­ρά, ακόμη κι αν κα­τα­κτή­σει το 50% +1 των ψήφων, δεν μπο­ρεί να κυ­βερ­νή­σει, γιατί χρειά­ζε­ται μια πλα­τύ­τε­ρη πλειο­ψη­φία στην κοι­νω­νία. Αυτή η πλειο­ψη­φία πρέ­πει να πε­ρι­λαμ­βά­νει όχι μόνο την Αρι­στε­ρά, αλλά και τους κα­θο­λι­κούς (δη­λα­δή τη Δεξιά!) Η ανα­γκαιό­τη­τα της συμ­μα­χί­ας στη­ρι­ζό­ταν στη βάση του αντι­φα­σι­στι­κού άξονα και του «συ­νταγ­μα­τι­κού τόξου κατά της εκτρο­πής», δη­λα­δή του στρα­τιω­τι­κού πρα­ξι­κο­πή­μα­τος τύπου Χιλής ή Ελ­λά­δας των συ­νταγ­μα­ταρ­χών.

Τι κα­θή­κο­ντα έβαζε στο Ιτα­λι­κό Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμμα ο δρό­μος του «ιστο­ρι­κού συμ­βι­βα­σμού»; Πώς θα μπο­ρού­σαν να χτι­στούν οι όροι για μια συμ­με­το­χή του Κ.Κ. και της Αρι­στε­ράς στην κυ­βέρ­νη­ση;

Το πρώτο κα­θή­κον ήταν ο έλεγ­χος του μα­ζι­κού κι­νή­μα­τος. Με πιο χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό πα­ρά­δειγ­μα αυτό της με­γά­λης απερ­γί­ας στη FIAT, τα στε­λέ­χη του Κόμ­μα­τος έπαι­ζαν συ­στη­μα­τι­κά το ρόλο του «πυ­ρο­σβέ­στη» των κοι­νω­νι­κών αγώ­νων.

Το δεύ­τε­ρο ήταν να ζη­τή­σει το Κόμμα από τους ερ­γά­τες «να ανα­λά­βουν αυτοί τις θυ­σί­ες για νι­κη­θεί πρώτα ο πλη­θω­ρι­σμός, να αυ­ξη­θεί η αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τα και μετά να συ­ζη­τή­σου­με για αύ­ξη­ση μι­σθών, δι­καιώ­μα­τα και κοι­νω­νι­κές με­ταρ­ρυθ­μί­σεις».

Ακόμη και το δι­καί­ω­μα στην έκτρω­ση ή την προ­ο­δευ­τι­κό­τε­ρη νο­μο­θε­σία για το δια­ζύ­γιο, οι κομ­μου­νι­στές βου­λευ­τές δεν τα στή­ρι­ξαν, για «να μην τρο­μά­ξει ο κα­θο­λι­κός ψη­φο­φό­ρος».

Το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμμα στην Ιτα­λία ξε­κί­νη­σε τις δια­πραγ­μα­τεύ­σεις με Χρι­στια­νο­δη­μο­κρά­τες και Σο­σια­λι­στές (σαν να λέμε με ΝΔ και ΠΑΣΟΚ) για μια κυ­βέρ­νη­ση Εθνι­κής Αλ­λη­λεγ­γύ­ης, ώστε να ξε­πε­ρά­σει η Ιτα­λία την κρίση. Το Κ.Κ., για να απο­δεί­ξει την καλή του πίστη, στή­ρι­ξε, από το 1976, την κυ­βέρ­νη­ση Αντρε­ό­τι των Χρι­στια­νο­δη­μο­κρα­τών με τη συ­στη­μα­τι­κή αποχή των βου­λευ­τών του κόμ­μα­τος από τις ψη­φο­φο­ρί­ες στη Βουλή.

Το «κοινό πρό­γραμ­μα» εξό­δου από την κρίση, που συ­να­πο­φα­σί­στη­κε στη συ­νέ­χεια με τους χρι­στια­νο­δη­μο­κρά­τες, δεν εφαρ­μό­στη­κε ποτέ, αλλά μού­δια­σε και απο­γο­ή­τευ­σε τη βάση του κόμ­μα­τος και την απή­χη­σή του στη νε­ο­λαία οδη­γώ­ντας το Ιτα­λι­κό Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμμα στην ήττα στις εκλο­γές της 14 Μάη του 1978.

Ο «ιστο­ρι­κός συμ­βι­βα­σμός» σαν επί­ση­μη στρα­τη­γι­κή απο­σύρ­θη­κε την επό­με­νη χρο­νιά. Αλλά η αργή πο­ρεία προς την εν­σω­μά­τω­ση και τε­λι­κά τη διά­λυ­ση επι­τα­χύν­θη­κε με την κα­τάρ­ρευ­ση του στα­λι­νι­σμού στην Ανα­το­λι­κή Ευ­ρώ­πη και τη Ρωσία το 1989-1991. Το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμμα με­τα­σχη­μα­τί­στη­κε στο Δη­μο­κρα­τι­κό Κόμμα της Αρι­στε­ράς και τε­λι­κά στο Δη­μο­κρα­τι­κό Κόμμα, που είναι πλέον «ένα κλικ δε­ξιό­τε­ρα» από το ομώ­νυ­μο κόμμα του Ομπά­μα στις ΗΠΑ.

Ακο­λού­θη­σε η πε­ρι­πέ­τεια του 2004, με την Κομ­μου­νι­στι­κή Επα­νί­δρυ­ση (αρι­στε­ρή διά­σπα­ση από το Δη­μο­κρα­τι­κό Κόμμα της Αρι­στε­ράς), που -παρά το αρι­στε­ρό πρό­γραμ­μά της- μπήκε στην κυ­βέρ­νη­ση Πρό­ντι για να εφαρ­μό­σει δε­ξιό­τα­τες πο­λι­τι­κές (κό­ψι­μο συ­ντά­ξε­ων, «υπεύ­θυ­νη» στάση για αμε­ρι­κά­νι­κες βά­σεις και ΝΑΤΟ κλπ). Το απο­τέ­λε­σμα είναι πως εδώ και μια δε­κα­ε­τία μέχρι σή­με­ρα δεν εκλέ­χτη­κε ούτε ένας κομ­μου­νι­στής βου­λευ­τής στο Ιτα­λι­κό Κοι­νο­βού­λιο! Η Αρι­στε­ρά και το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμμα κα­τρα­κύ­λη­σαν από το 30% στην ανυ­παρ­ξία και την απα­ξί­ω­ση…

Μια ει­κό­να από το ιτα­λι­κό πα­ρελ­θόν που δεν αξί­ζει να ξα­να­ζή­σου­με

«Μετά τις 20 Ιούνη 1976 (δη­μο­τι­κές εκλο­γές στην Ιτα­λία εν μέσω ¨ιστο­ρι­κού συμ­βι­βα­σμού¨) οι κομ­μα­τι­κές ορ­γα­νώ­σεις άδεια­σαν, για να δια­χει­ρι­στούν τους δή­μους. Ο αριθ­μός των συ­ντρό­φων που συ­νε­χί­ζουν την πο­λι­τι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα μειώ­θη­κε… Αλλά η δια­χεί­ρι­ση είναι δύ­σκο­λο πράγ­μα. Τα ελ­λείμ­μα­τα των (πα­λιών) διοι­κή­σε­ων των χρι­στια­νο­δη­μο­κρα­τών βα­ραί­νουν τώρα στις πλά­τες των κόκ­κι­νων δη­μο­τι­κών συμ­βού­λων» (Ο γραμ­μα­τέ­ας της κομ­μα­τι­κής ορ­γά­νω­σης του Ρω [επαρ­χία του Μι­λά­νου])

«Πρέ­πει να εί­μα­στε σα­φείς και μα­χη­τι­κοί όταν εξη­γού­με τις ευ­θύ­νες των όσων συ­νέ­βη­καν. Πρέ­πει να εξη­γή­σου­με στον κόσμο γιατί εί­μα­στε ανα­γκα­σμέ­νοι να αυ­ξή­σου­με τις τιμές των με­τα­φο­ρών, των ασύ­λων, των κοι­νω­νι­κών πα­ρο­χών»! (Σπι­νέ­λι, κομ­μου­νι­στής βου­λευ­τής της ίδιας πε­ριο­χής)

«Ορι­σμέ­νοι από τους συμ­βού­λους μας υπο­τι­μούν τους δε­σμούς με τους πο­λί­τες. Δεν νοιά­ζο­νται παρά για την πα­ρα­γω­γι­κό­τη­τα, την τα­χύ­τη­τα, σαν να ήταν ερ­γο­στά­σια οι δήμοι» (γραμ­μα­τέ­ας το­πι­κής ορ­γά­νω­σης της ίδιας πε­ριο­χής)

{Τα πα­ρα­πά­νω δη­μο­σιεύ­τη­καν στην Republica, 1 Ιούνη 1978. Τα αλιεύ­σα­με από το βι­βλίο του Ερνστ Μα­ντέλ «Απά­ντη­ση στον Αλ­του­σέρ και τον Ελ­λεν­στάιν»}

Η πα­ρά­δο­ση του Ιτα­λι­κού Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος, και ιδιαί­τε­ρα ο «ιστο­ρι­κός συμ­βι­βα­σμός», δεν έχει δια­κο­πεί ορι­στι­κά. Εδώ, στην Ελ­λά­δα, ένα με­γά­λο κομ­μά­τι του πα­λιού Συ­να­σπι­σμού, που σή­με­ρα είναι πλειο­ψη­φι­κό μέσα στους προ­ε­δρι­κούς του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, θε­ω­ρεί (σιω­πη­ρά) τον εαυτό του παιδί αυτής της πα­ρά­δο­σης. Και πε­ρι­μέ­νει αυτό το κομ­μά­τι την ευ­και­ρία να απο­δεί­ξει πόσο «υπεύ­θυ­νο» είναι απέ­να­ντι στο σύ­στη­μα και πόσο αφο­σιω­μέ­νο στη λε­γό­με­νη «πα­ρα­γω­γι­κή ανα­συ­γκρό­τη­ση της χώρας».

Απέ­να­ντι σ’ αυτό το ρεύμα ιδεών η δική μας δου­λειά είναι να αντι­πα­ρα­θέ­σου­με πως:

• Δεν υπάρ­χει τρό­πος «ομα­λο­ποί­η­σης» και «πα­ρα­γω­γι­κής ανα­συ­γκρό­τη­σης» της οι­κο­νο­μί­ας χωρίς να μπού­με στο δρόμο της κα­πι­τα­λι­στι­κής εξυ­γί­αν­σης, δη­λα­δή συ­νε­χί­ζο­ντας την πο­λι­τι­κή της λι­τό­τη­τας και των μνη­μο­νί­ων, με διαρ­κή επί­θε­ση στο βιο­τι­κό επί­πε­δο των ερ­γα­ζο­μέ­νων.
• Δεν υπάρ­χει τρό­πος «πα­ρα­γω­γι­κής ανα­συ­γκρό­τη­σης» και ξε­πε­ρά­σμα­τος της κρί­σης μέσα στον κα­πι­τα­λι­σμό, χωρίς υπο­σχέ­σεις κέρ­δους και ελ­πι­δο­φό­ρων προ­ο­πτι­κών για το εθνι­κό και διε­θνές κε­φά­λαιο.
• Τέλος, δεν υπάρ­χει δρό­μος να δια­χει­ρι­στεί υπεύ­θυ­να κα­νείς την κα­πι­τα­λι­στι­κή οι­κο­νο­μία που είναι σε τέ­τοια βαθιά κρίση, χωρίς να κα­τα­φύ­γει τε­λι­κά στην κα­τα­στο­λή απέ­να­ντι στο ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα και τα θύ­μα­τα της λι­τό­τη­τας και του μνη­μο­νί­ου.

Αυτό που τε­λι­κά θα κρι­θεί, είναι το ποια τάξη θα πλη­ρώ­σει το λο­γα­ρια­σμό της κρί­σης: τα συ­νή­θη υπο­ζύ­για, δη­λα­δή οι ερ­γά­τες και οι φτω­χοί ή επι­τέ­λους θα πλη­ρώ­σουν οι πλού­σιοι, την ίδια στιγ­μή που μια κυ­βέρ­νη­ση «έκτα­κτης ανά­γκης» της Αρι­στε­ράς και των ερ­γα­τών:

• Θα κα­ταρ­γή­σει το μνη­μό­νιο.
• Θα στα­μα­τή­σει να πλη­ρώ­νει το χρέος.
• Θα απαλ­λο­τριώ­σει όλες τις τρά­πε­ζες και τις με­γά­λες κα­πι­τα­λι­στι­κές επι­χει­ρή­σεις.
• Θα πάρει έκτα­κτα μέτρα για να λει­τουρ­γή­σουν στοι­χειω­δώς νο­σο­κο­μεία, σχο­λεία, καθώς και έκτα­κτα μέτρα για την άμεση αντι­με­τώ­πι­ση της αν­θρω­πι­στι­κής κρί­σης.
• Θα προ­σπα­θή­σει να με­τα­φέ­ρει σε όλη την Ευ­ρώ­πη την πυρ­κα­γιά της ερ­γα­τι­κής αντε­πί­θε­σης ενά­ντια στη λι­τό­τη­τα.

Η Αρι­στε­ρά στην εξου­σία ενός δήμου ή στην κυ­βέρ­νη­ση της χώρας έχει αξία, μόνον αν υπη­ρε­τεί την υπό­θε­ση της ερ­γα­τι­κής τάξης και των φτω­χών. «Εθνι­κή στρα­τη­γι­κή ενά­ντια στην κρίση» και «Νέα Ελ­λά­δα» δεν υπάρ­χουν, υπάρ­χουν μόνο τά­ξεις, οι ερ­γά­τες και τα αφε­ντι­κά, και πο­λι­τι­κές που εκ­φρά­ζουν ή το ένα τα­ξι­κό στρα­τό­πε­δο ή το άλλο.