Γράφει η Κική Σταματόγιαννη

Μοιάζει παράξενο ένα σύνθημα που ξεπήδησε μέσα από την οργή και τη θλίψη για τη δολοφονία του Ζακ/Zackie Oh στην Ελλάδα να θυμίζει τα συνθήματα που γράφτηκαν στους τοίχους μιας εξέγερσης 50 χρόνια πριν. Στις ΗΠΑ. Σαν ο χρόνος που μεσολάβησε να σβήστηκε μονομιάς. «Οι ζωές μας έχουν αξία» είπαν οι τρανς, οι ντραγκ κουίνς, οι λεσβίες και οι γκέι της Νέας Υόρκης το 1969 και δεν υποχώρησαν ούτε φθόγγο από εκείνη την ξεκάθαρη διατύπωση. Χωρίς να ξέρουν ότι εκείνη την ώρα γράφουν ιστορία. Μια ιστορία που ταξίδεψε σε κάθε γωνιά του πλανήτη κι έκανε το όνομα ενός μπαρ συνώνυμο μιας εξέγερσης. Συνώνυμο της αξιοπρέπειας και της μαχητικής αντίστασης. Συνώνυμο της αντεπίθεσης απέναντι σε ένα σύστημα που σε καταπιέζει, σε περιθωριοποιεί, σε χλευάζει, σε δολοφονεί.

Ήταν βράδυ της 27^ης προς 28^η Ιούνη. Καμιά διακοσαριά θαμώνες στο μπαράκι του Stonewall Inn στο Γκρήνουιτς Βίλατζ έπιναν το ποτό τους μακριά από το σκληρό και επικριτικό βλέμμα του συντριπτικού τμήματος της αμερικανικής κοινωνίας. Όταν εισέβαλε η τοπική αστυνομία με οκτώ άντρες όλους κι όλους, δεν υπήρχε ούτε ένας που πίστεψε ότι αυτή η έφοδος θα κατέληγε διαφορετικά σε σχέση με τις πάμπολλες άλλες. Ότι θα ήταν κάτι διαφορετικό από μια έφοδο ρουτίνας. Ότι οι άνθρωποι του λοατκια+ φάσματος (που τότε δεν αυτοπροσδιορίζονταν έτσι) θα έκαναν κάτι διαφορετικό από το να υποστούν αδιαμαρτύρητα ακόμα μία εξευτελιστική έρευνα. Ακόμα μία σύλληψη. Ακόμα ένα βράδυ σε κάποιο αστυνομικό τμήμα. Ακόμα έναν βιασμό από τα «όργανα της τάξεως».

Αν υπάρχει κάτι ενδιαφέρον όμως στην ιστορία, είναι ότι δεν παύει ποτέ να σε εκπλήσσει. Ότι κάποια στιγμή παρεμβάλλεται ένα μικρό ή μεγαλύτερο «Όχι», που στρέφει αλλού τη ροή της γραμμικής αφήγησης. Η πέτρα, πάνω στην οποία «σκόνταψε» η ιστορία, ήταν η άρνηση των πιο καταπιεσμένων μέσα στους καταπιεσμένους να δεχτούν έστω μία ακόμα μέρα εξευτελισμών και υποτίμησης. «Οι ζωές μας έχουν αξία» φώναξαν. Και η Νέα Υόρκη πήρε φωτιά, υπό τους ήχους του «We shall Overcome» – «Θα Νικήσουμε». Και νίκησαν. 

Είχαν προηγηθεί το καλοκαίρι του 1966 οι ταραχές στην καφετέρια Κόμπτον, στέκι τρανς και ντραγκ κουίνς στο Τεντερλόιν του Σαν Φρανσίσκο. Αντίστοιχο σκηνικό:

Σε μια απόπειρα αστυνομικής σύλληψης κάποιων από τους θαμώνες, οι τρανς για πρώτη φορά ανταπέδωσαν τις πράξεις βίας και τους εξευτελισμούς δεκαετιών. Ως αποτέλεσμα είχαμε θρυμματισμένες βιτρίνες, καμένα περίπτερα και περιπολικά. Η αντίδραση αυτή οδήγησε στη δημιουργία της Βάνγκαρντ (Vanguard), της πρώτης οργάνωσης για τρανς, σηματοδοτώντας την απαρχή της κινηματικής δράσης της τρανς κοινότητας.

Ωστόσο, αυτό που έλειψε το 1966, ήρθε τρία χρόνια μετά. Το 1969 η αυθόρμητη αντίδραση κάποιων συνάντησε τη συντονισμένη δράση πολλών. Για τρεις μέρες και τρεις νύχτες, το κίνημα όλης της προηγούμενης περιόδου βρήκε έκφραση μέσα στις συγκρούσεις με τις επίλεκτες μονάδες της αμερικανικής αστυνομίας, οι οποίες μέχρι τότε χρησιμοποιούνταν μόνο για να καταστέλλουν αντιδράσεις μαύρων στο Χάρλεμ. Οι αντιπολεμικές φωνές ενάντια στο σφαγείο του Βιετνάμ, το φεμινιστικό κίνημα που άρθρωνε λόγο για τις αμβλώσεις μέσα σε μια συντηρητική πατριαρχική κοινωνία, το αντιρατσιστικό κίνημα με τους εμβληματικούς Μαύρους Πάνθηρες και τους λατινόφωνους Young Lords, οι εξεγερμένες φοιτήτριες και φοιτητές με τις διαδηλώσεις τους στα πανεπιστήμια Κολούμπια και Μπέρκλει.

Ήδη από τη δεύ­τε­ρη κιόλας νύχτα μοιράζονται χι­λιά­δες προ­κη­ρύ­ξεις με το σύν­θη­μα «Πε­τάξ­τε τη μαφία και τους μπά­τσους έξω από τα γκέι μπαρ». Όποιος και όποια ένιωθε ότι είχε έναν λόγο να διαμαρτυρηθεί για κάτι απέναντι στην αμερικανική κυβέρνηση, που είχε ολοφάνερα χάσει την ψυχραιμία της, βγήκε στους δρόμους. Και συγκρούστηκε με την αψηφισιά και το πάθος που χαρακτηρίζει τα καταπιεσμένα πλάσματα όταν συνειδητοποιούν τη συνθήκη της καταπίεσής τους και αποφασίζουν να κάνουν κάτι ριζοσπαστικό για να την τερματίσουν. Η οδός Κρίστοφερ για τρία βράδια διεκδικούνταν ξανά και ξανά. Πότε από τους εξεγερμένους και πότε από την αστυνομία. Όταν αποσύρθηκαν πια -κουρασμένες και ηττημένες- οι αστυνομικές δυνάμεις, οι εξεγερμένοι ήξεραν ότι η Κρίστοφερ ήταν δικιά τους. Και θα παρέμενε ο πιο εμβληματικός δρόμος στην ιστορία του κινήματος, που μόλις έγραφε την πρώτη του σελίδα. «Πορεία της οδού Κρίστοφερ» ήταν το αρχικό όνομα των σημερινών Φεστιβάλ Λοατκια+ Υπερηφάνειας.

Πολύ νερό κύλησε έκτοτε στον κινηματικό μύλο. Ομάδες και λοατκια+ οργανώσεις ξεπηδούσαν η μία μετά την άλλη στις ΗΠΑ αρχικά. Στην Ευρώπη έπειτα. Σχεδόν σε όλο τον κόσμο σήμερα. Άρχισαν σιγά-σιγά να ακούγονται και οι φωνές για ριζοσπαστικοποίηση των Pride, που σταδιακά απομακρύνθηκαν από την εξεγερσιακή λογική που τα γέννησε και ενσωματώθηκαν στο σύστημα που αντιπάλευαν. Στρογγύλεψαν τις ριζοσπαστικές θέσεις τους, άμβλυναν την κριτική τους απέναντι στο καταπιεστικό αστικό κράτος, άρχισαν να δέχονται χορηγίες και χρηματοδοτήσεις, έκαναν την επιλογή του λόμπινγκ σε κοινοβουλευτικούς διαδρόμους αντί για τη διεκδίκηση σε ανοιχτούς δρόμους σε σύμπλευση με τα υπόλοιπα ριζοσπαστικά κινήματα.

Όσες και όσοι προσπαθούσαν να υπερασπιστούν το πραγματικό νόημα και την παράδοση του Στόουνγουοόλ, αντιμετωπίζονταν με εχθρότητα και τους επιφυλασσόταν μια θέση στο περιθώριο της ‘κοινότητας’. «Μου λέτε όλοι να πάω να κρύψω την ουρά μου ανάμεσα στα πόδια μου, δεν θα ανεχτώ άλλο αυτά τα σκατά, έχω φάει ξύλο, μου έχουν σπάσει τη μύτη,
μ’ έχουν πετάξει στη φυλακή. Έχω χάσει τη δουλειά μου.
Έχω χάσει το διαμέρισμά μου. Για την γκέι απελευθέρωση. Και εσείς μου φέρεστε έτσι; Τί σκατά πάει λάθος με όλους σας; Σκεφτείτε το!» [απόσπασμα από την εμβληματική ομιλία «Καλά θα κάνετε να σωπάσετε» («Y’ all better quiet down»), της Σίλβια Ριβέρα –πρωτεργάτριας της εξέγερσης μαζί με την αφροαμερικανίδα τρανς σύντροφό της, Μάρσα Π. Τζόνσον).

Στα Pride σήμερα, 50 χρόνια μετά την εξέγερση, πολλές χιλιάδες κόσμου κατεβαίνουν στις πορείες. Παρά τη σταθερή διαφωνία μας με τον τρόπο που έχουν φτάσει να διοργανώνονται τα Pride (εταιρείες, χορηγοί επικοινωνίας, μπλοκ διπλωματικών αποστολών και προξενείων, ροζ τουρισμός και ξέπλυμα ιμπεριαλιστικών χωρών και εγκλημάτων πολέμου), επιμένουμε ότι είναι κρίσιμο για την Αριστερά να στηρίζει τις πορείες. Είναι κρίσιμο να προσπαθεί να συναντηθεί και να επικοινωνήσει με τους ανθρώπους που κατεβαίνουν για μια δίκαιη και σωστή υπόθεση: Για το αυτονόητο δικαίωμα όλων να υπάρχουν, να εκφράζονται καταπώς επιθυμούν, να ερωτεύονται. Να μπορούν να παντρεύονται, ακόμα κι αν δεν το θελήσουν ποτέ. Να μπορούν να τεκνοθετούν, ακόμα κι αν δεν επιλέξουν ποτέ να το κάνουν. Διατυπωμένο συνοπτικά: Να είναι διασφαλισμένοι/ες με όσα αστικά και πολιτικά δικαιώματα έχουν όλοι οι πολίτες ενός κράτους, ακόμα κι αν δεν επιλέξουν ποτέ να τα επικαλεστούν ή/και να τα αξιοποιήσουν.

Διαχωριζόμαστε από τις εταιρείες ή ομάδες που διοργανώνουν τα εταιρικά Pride. Διαχωριζόμαστε από τις λογικές ανάθεσης, από τις κλειστές οργανωτικές επιτροπές, από την εμπορευματική εργαλειοποίηση ενός εξεγερσιακού γεγονότος. Δεν διαχωριζόμαστε, όμως, από τον κόσμο που συγκεντρώνουν τα Pride. Και αυτό γιατί είναι ένας κό­σμος που βιώνει –όπως κι εμείς- την καταπίεση και την εκμετάλλευση στο πετσί του. Δο­κι­μά­ζε­ται το ίδιο με εμάς από την οι­κο­νο­μι­κή κρίση και την ανερ­γία. Πα­ρα­κο­λου­θεί το δράμα των προ­σφύ­γων που δολοφονούνται στα νερά της Μεσογείου και στα χερσαία περάσματα «μην τυχόν και απειλήσουν» την περίφρακτη Ευρώπη. Νιώ­θει αλ­λη­λεγ­γύη με αυ­τούς και οργή για τα καμπς της ντροπής. Αισθάνεται φρίκη μπρο­στά στην τρο­μα­κτι­κή βία που ει­σπράτ­τουν οι γυ­ναί­κες σε κάθε γωνιά του πλα­νήτη, όταν δολοφονούνται μόνο και μόνο επειδή είναι γυναίκες. Είναι ένας κόσμος που μοιράζεται την ίδια ανη­συ­χία για την απο­κρου­στι­κή άνοδο της ακρο­δε­ξιάς, η οποία σκαρφαλώνει σε θέσεις εξουσίας ή τρομοκρατεί στον δρόμο. Είναι ένας κόσμος που οργανώνεται για να αποτρέψει τη φασιστική απειλή.

Όσο η δολοφονία κάποιων πλασμάτων επειδή είναι διαφορετικά, επειδή δεν είναι αρκούντως «κανονικά», επειδή δεν είναι αρκετά άντρες ή αρκετά γυναίκες, επειδή δεν αισθάνονται ούτε άντρες ούτε γυναίκες, επειδή δεν κάνουν παιδιά, επειδή νιώθουν ωραία με ψηλοτάκουνα και γκλίτερ,- παραμένει μια απολύτως φρικτή πραγματικότητα, το νήμα που άρχισε να ξετυλίγεται 50 χρόνια πριν στο Στόουνγουόλ δεν έχει αφηγηθεί όλη την ιστορία του.

«Η Zackie ζει, τσακίστε τους ναζί»

Τσακίστε το σύστημα που θρέφει το θηρίο της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας, της καταπίεσης, της εκμετάλλευσης. Το θηρίο, που όσο το ποτίζουν με ανθρώπινο αίμα τόσο πιο άπληστο γίνεται, αποζητώντας κι άλλο.

50 χρόνια μετά το Στόουνγουόλ βγαίνουμε στους δρόμους για τις δολοφονημένες μας. Θα νικήσουμε. Και θα πάρουμε εκδίκηση και για όσα πλάσματα δεν μπορούν να είναι μαζί μας.

*Το άρθρο είναι δημοσιευμένο στην εφημερίδα «η Κόκκινη», τεύχος 2 (Καλοκαίρι 2019), που κυκλοφόρησε μόλις σήμερα.