εκδόσεις Μεταίχμιο, 2016, 296 σελίδες

Γράφει ο Χάρης Παπαδόπουλος

«Χρειάζεται να ειπωθεί ένα ακόμη πράγμα για τη σύγκρουση μεταξύ μενσεβίκων και μπολσεβίκων. Κάθε πλευρά αποτελούσε έναν συνδυασμό σφάλματος και διορατικότητας.

Αλλά στην περίπτωση των μενσεβίκων, αυτός ο συνδυασμός οδήγησε σε παράλυση.

Στην περίπτωση των μπολσεβίκων, ο συνδυασμός τούς οδήγησε στο να είναι ενεργοί.

Γι’ αυτόν τον λόγο και μόνο, το μέλλον, με όλα τα καλά και τα άσχημα, ανήκε στους μπολσεβίκους»

(Λαρς Λη, «Τα ψέματα που λέμε για τον Λένιν»)   

Για όσους και όσες στρατευτήκαμε στην υπόθεση της αλλαγής της κοινωνίας δεν αρκεί η καθημερινή παρουσία στις κινητοποιήσεις. Μια σημαντική δουλειά μας είναι να εξηγούμε υπομονετικά στον κόσμο το ποια είναι κάθε φορά η κατάσταση και οι συσχετισμοί και πώς αυτοί μπορούν να ανατραπούν.

Χρειαζόμαστε ιδέες και πληροφόρηση, απαντήσεις στα ερωτήματα του κόσμου και τα δικά μας. Έχουμε ανάγκη να καλύπτουμε τα κενά των γνώσεών μας. Με άλλα λόγια, μας είναι απαραίτητα τα καλά βιβλία.

Όμως, ακόμη περισσότερο, αν θέλουμε να αλλάξουμε τον κόσμο, έχουμε ανάγκη από μια επιπλέον βοήθεια. Δεν φτάνει μόνο να πλουτίζουμε τις γνώσεις μας για να καταφέρουμε να αποκτήσουμε αυτόνομη σκέψη. Χρειάζεται να «ξεβολευτούμε», να ταρακουνηθούμε και να μας δημιουργηθούν νέα ερωτήματα. Έχουμε ανάγκη από εκείνα τα έργα συγγραφέων και στοχαστών που θα μας αναγκάσουν να δούμε την ιστορία και τη μάχη των ιδεών σαν μια περιπέτεια που μας αφορά και που εξελίσσεται ακόμα. Χρειαζόμαστε βιβλία που να κρατάνε σε εγρήγορση τη σκέψη μας. Χρειαζόμαστε πολιτικά βιβλία που να μας κεντρίζουν να σκεφτόμαστε «ηγετικά».

Διότι καμιά επανάσταση δεν χάθηκε ποτέ, επειδή έλειψαν οι αφοσιωμένοι επαναστάτες και επαναστάτριες. Πάντα, στις κρίσιμες στιγμές, οι κοινωνικές εξεγέρσεις αναδεικνύουν σημαντικούς αριθμούς ενθουσιωδών μαχητ(ρι)ών που είναι αποφασισμένοι/ες να δώσουν τη ζωή τους για την υπόθεση των ταπεινών. Αντίθετα, κάθε φορά οι μεγάλες – πολύ συχνά τραγικές – ελλείψεις των επαναστατικών στρατών διαπιστώνονται στο επιτελείο, στους ηγέτες και τα στελέχη.

Αλλά, πόσο συχνά βρίσκουμε βιβλία που να μας κεντρίζουν να σκεφτόμαστε ηγετικά;

Η σύντομη βιογραφία του Λένιν από τον Λαρς Λη

Ισχυριζόμαστε ότι το βιβλίο που παρουσιάζουμε εδώ κάνει αυτή τη δουλειά, παρά τα προβλήματα που υπάρχουν στον τρόπο που πραγματεύεται το θέμα του.

Πρώτα από όλα είναι το ίδιο το θέμα. Η βιογραφία, δηλαδή, του ηγέτη της πιο σημαντικής προλεταριακής επανάστασης που έγινε ποτέ στην Ιστορία. Ποιος είναι ο άνθρωπος πίσω από τον ηγέτη της ρώσικης επανάστασης και του μπολσεβίκικου κόμματος; Με ποια προσόντα έγινε ηγέτης; Τι ξεχώριζε τον Λένιν ως προσωπικότητα; Πώς και με ποια ερεθίσματα διαμορφώθηκε η σκέψη του; Ποιες ήταν οι βασικές ιδέες που τον παρακινούσαν σε δράση; Ποιοι ήταν οι στενοί συνεργάτες του;  Ποια ήταν τα πιο σημαντικά επεισόδια στην πολιτική, αλλά και στην προσωπική του ζωή και την εξέλιξή του σε παγκόσμιο ηγέτη της Αριστεράς; Και, τελικά, πώς κατάφερε να οδηγήσει την Επανάσταση στη Ρωσία μέχρι τη νίκη;

Και η ερώτηση που αναπόφευκτα είναι η συνέχεια των παραπάνω: Το πρόσφατο βιβλίο του μαρξιστή ιστορικού Λαρς Λη, η σύντομη βιογραφία του Λένιν, είναι από τα βιβλία που στέκονται ικανά για να μας φωτίσουν σε αυτά τα ερωτήματα;

Ο Λαρς Λη φωτίζει τον Λένιν με έναν τελείως δικό του τρόπο, δίνοντας έμφαση σε ορισμένες πλευρές της προσωπικότητας και του έργου του που θεωρεί ότι έχουν υποβαθμιστεί και ξεχαστεί. Αντίθετα, άλλες σημαντικές πλευρές του Λένιν προσπερνιούνται με αναφορά λίγων φράσεων ή παραλείπονται ολωσδιόλου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η γλώσσα της βιογραφίας είναι εξαιρετικά απλή και ο τρόπος που ο συγγραφέας πραγματεύεται το θέμα του είναι κάθε άλλο παρά «ακαδημαϊκός».

Παρόλα αυτά ισχυριζόμαστε πως η ανάγνωση αυτού του βιβλίου προϋποθέτει συγκέντρωση και επιμέλεια και κατόπιν συζήτηση με συντρόφους και συντρόφισσες και άλλους αναγνώστες και γενικότερα την ενεργητική στάση του αναγνώστη/στριας και όχι εφησυχασμό.

Ο Λαρς Λη είναι ερωτευμένος με το θέμα του και αποδίδει στον Λένιν μια φλογερή στάση ζωής με βάση το «ηρωικό σενάριό» του. Με αυτό ο συγγραφέας εννοεί την επιμονή του Λένιν στην άποψή του ότι η εργατική τάξη στη Ρωσία μπορούσε να ηγηθεί της επανάστασης, παρασύροντας μαζί της και τους αγρότες στην κατάληψη της εξουσίας.

Ο «Λένιν» του Λαρς Λη δεν είναι ο συνωμότης που με προσήλωση και υπομονή προετοιμάζει την κατάληψη της εξουσίας, όπως τον παρουσιάζει συχνά η δυτική ακαδημαϊκή εργογραφία. Αντίθετα, είναι ένας αποφασισμένος και παθιασμένος άνθρωπος με μια βασική ιδέα στο μυαλό του: Η εργατική τάξη στη Ρωσία, παρόλο που είναι μικρή αριθμητικά σε σχέση με τον αγροτικό πληθυσμό, μπορεί να γίνει ο ηγέτης όλων των καταπιεσμένων της χώρας, η λοκομοτίβα του τρένου που θα αλλάξει την Ιστορία.

Την εικόνα του τρένου δεν την επιλέξαμε τυχαία: Ο Λαρς Λη επιλέγει να παρουσιάσει τις τομές στη σκέψη του Λένιν μέσα από τρία ταξίδια του με το τρένο. Σε κάθε ένα από αυτά τα ταξίδια ο Λένιν της αφετηρίας είναι σημαντικά διαφορετικός από τον Λένιν που θα αποβιβαστεί στο τέλος του ταξιδιού.

Φυσικά η πιο κρίσιμη από αυτές τις διαδρομές είναι το ταξίδι με το «σφραγισμένο βαγόνι»: με αυτό ο Λένιν και μια σειρά πολιτικοί εξόριστοι της επαναστατικής Αριστεράς επιστρέφουν στη Ρωσία το 1917, μετά την πτώση του Τσάρου και λίγους μήνες πριν την Οκτωβριανή Επανάσταση. Εδώ, ο Λένιν που φεύγει από την Ελβετία τον Απρίλη του 1917, είναι ο παθιασμένος εχθρός του παγκόσμιου πολέμου, ο οποίος έχει φτάσει στο συμπέρασμα ότι πρέπει να παλεύουμε για τη μετατροπή του παγκόσμιου πολέμου σε κοινωνική επανάσταση. Λίγες μέρες μετά, ο Λένιν που φτάνει στον σταθμό της Φιλανδίας στην Πετρούπολη είναι έτοιμος για το άλμα στη σοσιαλιστική επανάσταση.

Αντίθετα, η εικόνα του Λένιν που δεν μπορεί πια να ταξιδέψει από το 1920 και μετά, εξαιτίας της κατάρρευσης της υγείας του, είναι η τελμάτωση πριν από το τέλος, η ακινησία που προαναγγέλλει τον αναπόφευκτο χαμό του ηγέτη της επανάστασης.

Οι σελίδες όπου παρουσιάζεται το «ηρωικό σενάριο» του Λένιν, η προσήλωσή του στον πρωτοπόρο ρόλο της εργατικής τάξης στην επανάσταση, είναι γραμμένες με ενάργεια και προκαλούν μια ιδιαίτερη σαγήνη. Αλλά και το αρκετά πιο δύσκολο να συμπυκνωθεί κεφάλαιο, αυτό με τις απόψεις του Λένιν σε σχέση με το αγροτικό ζήτημα και τον ρόλο των αγροτών μέσα στην επανάσταση, είναι γραμμένο υποδειγματικά. Δεν υπάρχουν πολλά παραδείγματα κειμένων για τον Λένιν που γράφτηκαν με ενθουσιασμό και έξαρση και έχουν ελπίδα να αντέξουν στον χρόνο, με εξαίρεση βέβαια τα σχετικά κείμενα του Τρότσκι για τον Λένιν.

Ένα άλλο σημείο που ξεχωρίζει αυτό το βιβλίο είναι η εμμονή του συγγραφέα του να χρησιμοποιεί ρώσικες λέξεις για κάποιες σημαντικές έννοιες μέσα στο κείμενό του. Έτσι ο λαός γράφεται ως ναρόντ, η εξουσία ως βλαστ κ.α. Το επιχείρημα του συγγραφέα για την επιλογή του αυτή, είναι το ότι οι συγκεκριμένες λέξεις δεν μεταφράζονται επακριβώς, υπάρχουν πάντα αποχρώσεις στην απόδοση του νοήματος που χάνονται στη μετάφραση. Ο Λη έχει το πλεονέκτημα να γνωρίζει τα ρωσικά ως μητρική γλώσσα. Αυτό του επιτρέπει μακρόχρονη δουλειά στα αρχεία, στα κείμενα και στα έντυπα της εποχής. Στη βάση αυτής της δουλειάς, έχει κατανοήσει και επιμένει ότι στη «γλώσσα» των μπολσεβίκων κάποιες έννοιες απέκτησαν βαρύτερη σημασία από την τυπική. Για παράδειγμα, η «βλαστ» (εξουσία) δεν είναι μόνο η εξουσία, αλλά και η «νομιμοποίησή της από μια κοινωνική πλειοψηφία για  να ασκήσει κανείς πραγματικά την εξουσία με στόχο να αλλάξει τον κόσμο, όπως και η συγκέντρωση της δύναμης για να κάνει την πρόθεσή του πραγματικότητα. Αυτό αντανακλούσε το κεντρικό σύνθημα των μπολσεβίκων: «Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ»!

Εμείς, πιστεύουμε πως η χρήση αυτής της σπαζοκεφαλιάς με τα «βλαστ» και τα «ναρόντ» στο σώμα του κειμένου του Λη, ανήκει, εν τέλει, στα πλεονεκτήματα του βιβλίου. Μας αναγκάζει να κάνουμε πιο ενεργητικό το διάβασμά μας και να μπούμε στον κόπο να ξαναδένουμε τα προηγούμενα σημεία του βιβλίου με τα επόμενα.

Πιστεύουμε ότι η βιογραφία του Λένιν από τον Λαρς Λη καταλήγει να είναι ιδιαίτερα χρήσιμο και παραγωγικό έργο για όσους και όσες γνωρίζουν ήδη κάποια πράγματα για τον Λένιν, τους μπολσεβίκους και τη ρώσικη επανάσταση. Και αυτό επειδή υποχρεώνει το αναγνωστικό κοινό του να ελέγξει και πάλι βεβαιότητες και σημεία που τα θεωρούσε δεδομένα. Δίνει πληροφορίες και ζωντανές εικόνες για την προσωπική και πολιτική ζωή του Λένιν που δύσκολα τις βρίσκουμε (ή τις συγκρατούμε) αν δεν είμαστε ειδικοί μελετητές, πληροφορίες που λειτουργούν ως συνδετικοί κρίκοι για την αντίληψή μας γύρω από τον πιο σημαντικό επαναστάτη της Ιστορίας, την ψυχοσύνθεση και τις ιδέες του.

Ακόμη και αν κλείσουμε τις σελίδες του βιβλίου του Λαρς Λη, νιώθουμε την ανάγκη  να μην απομακρυνθούμε γρήγορα από το θέμα και ψάχνουμε να βρούμε κάποιον φίλο/η που να έχει διαβάσει το βιβλίο για να μοιραστούμε εντυπώσεις. Και τότε διαπιστώνουμε πως κάθε αναγνώστης και αναγνώστρια του «Βλαντιμίρ Λένιν» του Λαρς Λη έχει σχηματίσει διαφορετική άποψη και για την αξία καθαυτή του βιβλίου και για το σε ποια σημεία του στάθηκε και προβληματίστηκε. Ή διαφώνησε. Ή ενθουσιάστηκε.

Είναι χρήσιμο του εγχειρίδιο του Λη ως εισαγωγικό βιβλίο;

Πιστεύουμε, όμως, πως η ανάγνωση αυτού του έργου του Λαρς Λη θα δυσκολέψει σε σημαντικό βαθμό εκείνους και εκείνες που ψάχνουν για κάτι πράγματι εισαγωγικό και ταυτόχρονα ικανό να φτάσει σε βάθος, για ένα έργο που να συγκεντρώνει βασικές πληροφορίες και στοιχεία και να συνδέει πιο εύκολα τα δεδομένα στο μυαλό του αναγνώστη που είναι σχετικά αρχάριος σε τέτοιες αναζητήσεις. Θεωρούμε πως αυτό το συγκεκριμένο κοινό θα μπορέσει να ξεκινήσει πιο εύκολα το ταξίδι του στην «περιπέτεια» της ρώσικης επανάστασης, τη σφυρηλάτηση των μπολσεβίκων και την εξερεύνηση της προσωπικότητας του Λένιν παίρνοντας στα χέρια του ένα άλλο βιβλίο, που είναι το μοναδικό σχετικό ανάγνωσμα που κυκλοφορεί στα ελληνικά.

Αναφερόμαστε στην τρίτομη πολιτική βιογραφία του Λένιν που έγραψε ο Τόνι Κλιφ και κυκλοφορεί από το «Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο». Ο όγκος των σελίδων αυτού του έργου μπορεί να μας τρομάξει, αν δεν έχουμε ιδιαίτερη αυτοπεποίθηση στην ικανότητά μας να τα βγάζουμε πέρα με μεγάλα έργα. Παρόλα αυτά, το βιβλίο του Τόνυ Κλιφ θα μας αποζημιώσει αρκετά άμεσα. Επειδή δεν είναι απλώς ένα βατό έργο για τον άνθρωπο και την εποχή του. Μπορεί, επίσης, να γίνει εύκολα ένα εξαιρετικής αξίας εφόδιο στα χέρια του καθενός και της καθεμιάς στην προσπάθεια να μάθει περισσότερα για το πώς πραγματοποιήθηκε η μεγαλύτερη Επανάσταση στην Ιστορία και πώς διαμορφώθηκε πολιτικά ο ηγέτης της. Μας δίνει με πολύ εύληπτο τρόπο τη δυνατότητα να καταλάβουμε:

• Το κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο της ρώσικης πραγματικότητας.
• Το πώς έγινε η ανάδυση του μπολσεβίκικου κόμματος μέσα από τη ρωσική επαναστατική Αριστερά.
• Το πώς διαμορφώθηκε η σκέψη του Λένιν μέσα στις συγκεκριμένες συνθήκες.
• Αλλά και το πώς επέδρασε ο Λένιν σ’ αυτές, με μοχλό το επαναστατικό κόμμα και την πρωτοπορία της ρώσικης εργατικής τάξης.

Το βιβλίο του Λαρς Λη για τον Λένιν δίνει με μεγάλη ζωντάνια εικόνες από τη ζωή του και από τις πολιτικές μάχες που έδωσε, χωρίς να προδίδει το πνεύμα και τις ιδέες του. Παρόλα αυτά, κατά τη γνώμη μας, δεν φτάνει στο επίπεδο του να μπορεί να παρουσιάσει έναν συνολικό πίνακα του επαναστάτη ηγέτη.

Διαπιστώσαμε σοβαρές ελλείψεις και παραλείψεις στην προσέγγιση του Λαρς Λη, ενώ κάποτε γίνεται εντελώς άδικος και μονόπλευρος.

Ο Λένιν εμφανίζεται στο έργο του Λαρς Λη ως κυρίως αφοσιωμένος μαθητής του Καρλ Κάουτσκι που ήρθε τελικά σε άγρια ρήξη με τη στροφή και την πολιτική λιποταξία από τον μαρξισμό του δασκάλου του κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η εικόνα αυτή δεν είναι ψεύτικη, αλλά πάσχει από μονομέρεια. Βγάζει εντελώς έξω από το κάδρο τη δύσκολη σχέση του Λένιν με τον Πλεχάνωφ, τον άλλο μεγάλο δάσκαλό του,  ο οποίος μάλιστα ελάχιστα αναφέρεται σε όλο το βιβλίο[1].

Η πιο μεγάλη απουσία, από τον καμβά που ζωγραφίζει ο Λαρς Λη, είναι αυτή του Τρότσκι, που δεν εμφανίζεται σχεδόν πουθενά. Και όμως, από το 1917 και μετά ήταν ο πιο σημαντικός συνεργάτης του Λένιν, ενώ σε όλα τα κείμενα για τους μπολσεβίκους και την Οκτωβριανή Επανάσταση, οι αναφορές γινόταν «στο κόμμα και την Επανάσταση του Λένιν και του Τρότσκι». Και βέβαια, αφού απουσιάζει το πρόσωπο του Τρότσκι, είναι φυσικό και επόμενο να γίνεται πολύ περιορισμένη αναφορά μέσα στο βιβλίο του Λαρς Λη στη συζήτηση εντός της επαναστατικής πρωτοπορίας της Ρωσίας για τον χαρακτήρα της ρώσικης επανάστασης, για το ποιο πρόγραμμα θα έπρεπε να εφαρμόσει μια επαναστατική κυβέρνηση κλπ.

Παρομοίως,  το βιβλίο παραλείπει να  ασχοληθεί στα σοβαρά με τις θέσεις του Λένιν και των μπολσεβίκων πάνω στο «εθνικό ζήτημα», το ζήτημα δηλαδή της χειραφέτησης των υπόδουλων στους Ρώσους εθνών της τσαρικής αυτοκρατορίας. Και όμως ήταν ένα ζήτημα τεράστιας σημασίας για τον Λένιν και τους μπολσεβίκους που τους διαφοροποίησε από κάθε άλλη τάση και παράδοση μέσα στον μαρξισμό και οδήγησε  ακόμη και τη Ρόζα Λούξεμπουργκ σε εξαιρετικά οξεία αντιπαράθεση με τους μπολσεβίκους και τον Λένιν προσωπικά.

Στην εξέλιξη της Επανάστασης του 1917 φάνηκε καθαρά πως η στάση του Λένιν και των μπολσεβίκων για πλήρη δικαιώματα στις καταπιεσμένες μειονότητες έπαιξε τεράστιο ρόλο στο να σωθεί η Επανάσταση από τις δυνάμεις της αντεπανάστασης και την εισβολή των ξένων στρατών στη χώρα, επειδή οι πιο φανατικοί υπερασπιστές της Σοβιετικής Ρωσίας έγιναν οι πρωτύτερα περιθωριοποιημένες και καταπιεσμένες μειονότητες.

Όμοια απουσιάζει ουσιαστικά από το βιβλίο του Λη η δουλειά των μπολσεβίκων στη Δούμα, το πώς συνδύαζε δηλαδή η Επαναστατική Αριστερά στη Ρωσία τη δουλειά στο κοινοβούλιο με τον ξεσηκωμό των μαζών. Το ίδιο ελάχιστα αναφέρονται και οι διαμάχες με τον αριστερισμό μέσα στους μπολσεβίκους, ενώ γίνεται πάρα πολύ μικρή αναφορά στη δουλειά του Λένιν στην 3^η (Κομμουνιστική) Διεθνή.

Τέλος, αλλά καθόλου τελευταία σε σημασία, είναι η παράλειψη του Λαρς Λη να ασχοληθεί με εκείνη  την πολιτική μάχη που ο Λένιν έδωσε στο τέλος της ζωής του, χωρίς να καταφέρει να κερδίσει. Τη μάχη κατά της ανερχόμενης γραφειοκρατίας και του Στάλιν.

Ο Λένιν είχε διακρίνει πριν από κάθε άλλο μπολσεβίκο, ακόμη και από τον ίδιο τον Τρότσκι, τον κίνδυνο να χαθεί η ρώσικη επανάσταση εξαιτίας του ελέγχου της από τη γραφειοκρατία και είχε πάρει απόφαση να αντιμετωπίσει τον ηγέτη της, τον Στάλιν. Ο Λένιν πρώτος προσπάθησε να βρει συμμάχους ενάντια στον Στάλιν, απαίτησε γραπτώς και με έμφαση την παραίτησή του από τη θέση του γενικού γραμματέα του κόμματος και διέκοψε κάθε προσωπική σχέση μαζί του.

Όλα αυτά δεν υπάρχουν στη βιογραφία που έγραψε ο Λαρς Λη. Η τελευταία μάχη του Λένιν είναι εξαφανισμένη. Τα λόγια της Κρούπσκαγια, της συντρόφου του Λένιν, για το σταλινικό καθεστώς: «Αν ο Λένιν ζούσε τώρα, θα βρισκόταν οπωσδήποτε στη φυλακή» αποδίδουν όλη τη σημασία της μάχης που χάθηκε. Η επικράτηση του Στάλιν σήμαινε ότι το λενινιστικό σενάριο παραχώθηκε στα συρτάρια με τα αζήτητα και πως το νέο καθεστώς κρατούσε από τον Λένιν μόνο το νεκρό σαρκίο και το δέρμα του, ενώ από την Επανάσταση μόνο τα σύμβολά της.

Το βιβλίο του Λη επιμένει εμφατικά και με συνεχείς παραθέσεις επεισοδίων να μας παρουσιάσει έναν Λένιν ζωντανό, παθιασμένο με το «ηρωικό  σενάριο» και ταυτόχρονα τρυφερό, κάποτε ντροπαλό και πολύ-πολύ ανθρώπινο. Όμως μια πολύ σημαντική πλευρά του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς του μοιάζει να μην υπάρχει πουθενά σε όλο το βιβλίο.

Ο Λένιν, εκτός από άνθρωπος του πάθους, της αφοσίωσης και της δράσης ήταν και ηγέτης που τον διέκρινε η σωφροσύνη. Και ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά του ήταν όχι τόσο πως απέφευγε τα λάθη, αλλά πως μπορούσε να μαθαίνει από αυτά. «Οι νικημένοι στρατοί παίρνουν τα πιο καλά μαθήματα» έγραφε. Και αυτό ήταν ένα ρητό που το εφάρμοσε συνέχεια ο ίδιος στον εαυτό του.

Ο Λένιν του 1902 και 1903 ήταν αποφασισμένος οπαδός του κόμματος των επαγγελματικών στελεχών της «κλειστής» οργάνωσης. Ο Λένιν του 1905 είχε ανοίξει άγριο μέτωπο με τον μηχανισμό των στελεχών και απαιτούσε να ανοίξει διάπλατα η οργάνωση στους νέους αγωνιστές, στον κόσμο που είχε αρκετά συγχυσμένες ιδέες, αλλά έψαχνε τρόπο να γίνει χρήσιμος στην Επανάσταση. Ο Λένιν άλλαζε και προσάρμοζε συνεχώς τη σκέψη του, χωρίς να προδίδει την αφοσίωσή του στον σοσιαλισμό. Η προσαρμοστικότητά του στα δευτερεύοντα και συγκυριακά και ταυτόχρονα η εμμονή στον σκοπό της ανατροπής του Τσάρου και στην παγκόσμια σοσιαλιστική επανάσταση, η ευλυγισία στα μέσα και ταυτόχρονα η σταθερότητα στις πολιτικές ρίζες του, τον μαρξισμό, ήταν ουσιωδώς η «ψυχή» του Λένιν.

Συμπέρασμα

Το έργο του Λαρς Λη για τη ζωή του Λένιν σίγουρα θα μας γοητεύσει και ταυτόχρονα είναι πολύ πιθανό να μας βρει σε πολλά αντίθετους/ες.

Σίγουρα θα προσθέσει χρώμα και ένταση στις εικόνες που έχουμε στο μυαλό μας για τη ρώσικη επανάσταση και τον πιο σημαντικό πρωταγωνιστή της. Το διάβασμα της βιογραφίας αυτής δεν μπορεί να γίνει μια αδιάφορη και ουδέτερη διαδικασία. Ενδεχομένως να λύσει κάποιες απορίες μας, αλλά σίγουρα θα προσθέσει και άλλες. Και αυτή είναι ίσως η πιο μεγάλη αξία του βιβλίου.

Και στο τέλος του διαβάσματος ενδεχομένως θα μας έχει κάνει περισσότερο ικανούς και ικανές να νιώσουμε ως δική μας υπόθεση την ευθύνη να υλοποιήσουμε και εμείς το δικό μας «ηρωικό σενάριο» της εργατικής επανάστασης.        

(Η βιβλιοκριτική αυτή πρωτοδημοσιεύτηκε στο θεωρητικό περιοδικό «ΚΟΚΚΙΝΟ» που εκδίδεται από την οργάνωση ΔΕΑ, στο τεύχος 5, φθινόπωρο 2016. Την αναδημοσιεύουμε σήμερα στην ιστοσελίδα μας διορθώνοντας μονάχα μικρές λεκτικές αβλεψίες.)

---

[1] Η κατανόηση του Λένιν ως ενός έντιμου και συνεπή συνεχιστή της άποψης του Κάουτσκι, ιδιαίτερα όπως παρουσιάστηκε στο μνημειώδες έργο του Κάουτσκι: «Ο δρόμος προς την εξουσία», είναι μια από τις βασικές εμμονές του Λαρς Λη. Πρόκειται για μια άποψη με αντιφάσεις που όμως έχει πυροδοτήσει μια ενδιαφέρουσα συζήτηση ανάμεσα στους μαρξιστές ιστορικούς, ιδιαίτερα μέσα στην αγγλόφωνη Αριστερά. Μια άλλη «εμμονή» του Λη είναι η υπογράμμιση – και η αναβάθμιση – του ρόλου που έπαιξαν στην ιστορία οι «παλιοί μπολσεβίκοι» και ιδίως οι κομματικές οργανώσεις που δρούσαν στο εσωτερικό της Ρωσίας και όχι στην εμιγκράτσια (προσφυγιά). Χωρίς να υποβαθμίζει τον ρόλο του Λένιν και την τομή των «Θέσεων του Απρίλη», ο Λη εξηγεί με αυτόν τον τρόπο, για παράδειγμα, την ταχύτητα, την ενότητα και τη σχετική ομαλότητα στη στρατηγική στροφή των μπολσεβίκων από τη «δημοκρατική επανάσταση του προλεταριάτου και της αγροτιάς» στη σοσιαλιστική επανάσταση, μετά την επιστροφή του Λένιν στη Ρωσία το 1917.