Ένα αιχμηρό λογοτεχνικό έργο για την κατασκευασμένη «κανονικότητα», για τους έμφυλους ρόλους και τη δολοφονική τοξική αρρενωπότητα

*(Άρθρο δημοσιευμένο στην εφημερίδα «Κόκκινη», στο φύλλο 3 που κυκλοφορεί)

Γράφει η Κική Σταματόγιαννη

«Εσύ είσαι η αδερφή;»

Είναι η ωμή ερώτηση, με την οποία έρχεται αντιμέτωπος ο Εντύ Μπελγκέλ, ένας έφηβος σε μια επαρχιακή πόλη της Γαλλίας στη δεκαετία του ’90. Είναι η ερώτηση που γίνεται ολόκληρη η ταυτότητά του, κομματιάζοντας οποιοδήποτε άλλο στοιχείο της. Είναι αυτό που του θυμίζει καθημερινά ότι είναι διαφορετικός, αλλόκοτος, ότι ‘δεν ταιριάζει’. Και είναι η ερώτηση, που ακολουθείται από ένα κρεσέντο βίας σε βάρος του. Δύο νταήδες τον στριμώχνουν, τον φτύνουν, τον χτυπάνε. Τον εξευτελίζουν. Είναι το ‘παιχνίδι’ τους. Αυτή είναι η νοσηρή «κανονικότητά» τους και αυτήν προσπαθούν να επιβάλλουν.

Το βιβλίο του Εντουάρ Λουί ταρακούνησε το αναγνωστικό κοινό στη Γαλλία και μεταφράστηκε αμέσως σε μια σειρά γλώσσες πυροδοτώντας ανάλογες συζητήσεις στις χώρες, στις οποίες κυκλοφόρησε. Είναι μια ιστορία βγαλμένη από την αλήθεια πολλών κοινωνιών σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Ο Εντύ -ένας μικρός που ανακαλύπτει το σώμα, τη σεξουαλικότητα και τελικά την ίδια την ταυτότητά του- για τους συμμαθητές, για την κλειστή κοινωνία της μικρής πόλης του είναι ένας λεκές. Ένας αποκρουστικός θηλυπρεπής λεκές. Όσοι δεν τον αποφεύγουν, θέλουν να τον εξαφανίσουν.

Βία στο σχολείο, βία στο σπίτι, βία διάχυτη στην εργατούπολη, όπου ζει. Δεν χωράει ούτε σπιθαμή εξωραϊσμού της εργατικής τάξης. Τσακισμένοι, απογοητευμένοι, σκληροί μεταξύ τους και κλεισμένοι ο καθένας στον μικρόκοσμό του, οι εργάτες του εργοστασίου, που θρέφει μια ολόκληρη κωμόπολη, ήπιαν τη βία μαζί με το γάλα της μάνας τους. Οι πατεράδες ξυλοφορτώνουν τους γιους τους, για να μάθουν να είναι σκληροί. Οι γιοι -όταν μεγαλώσουν- ξυλοφορτώνουν τους γιους τους, για να μάθουν κι αυτοί να είναι σκληροί. Είναι μια κοινωνία που δεν ανέχεται τα αγόρια με τη λεπτή φωνή, που προτιμούν τον χορό από το ποδόσφαιρο. Είναι μια κοινωνία που τιμωρεί τα αγόρια αυτά. Με κάθε αφορμή επιδεικνύουν χυδαία ρατσιστική συμπεριφορά απέναντι στους μετανάστες, στους μουσουλμάνους, υποτιμούν βαθιά τις γυναίκες, θεωρούν αδιανόητη ντροπή τους γκέι. Υπάρχουν στιγμές όπου δυσκολεύεσαι να πιστέψεις ότι ο συγγραφέας γράφει για τη Γαλλία της δεκαετίας του ’90 και όχι για κάποιο ρημαδότοπο, ξεχασμένο από θεούς κι ανθρώπους, χαμένο κάπου στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.

Ο Εντύ, μην αντέχοντας να πληγώνεται καθημερινά, θα κάνει κάθε προσπάθεια να ενταχθεί. Να γίνει κι αυτός «σκληρός». «Κανονικός», όπως τα άλλα αγόρια. Που θα πει «αποδεκτός». Ακόμα όμως κι αν καταφέρεις να κοροϊδέψεις μια ολόκληρη κοινωνία, για πόσο μπορείς να κοροϊδέψεις το ίδιο σου το σώμα; Το σώμα του Εντύ τον προδίδει. Κάθε προσπάθεια ‘κανονικοποίησής του’ θα στεφθεί με παταγώδη αποτυχία εν μέσω γενικού χλευασμού. Μέχρι τη στιγμή που θα δει μια απειροελάχιστη σχισμάδα ελευθερίας. Θα την αξιοποιήσει προκειμένου να ξεφύγει από την ποντικοπαγίδα, κόβοντας κάθε δεσμό με το παρελθόν. Η στιγμή που γκρεμίζει τις γέφυρες πίσω του είναι μια στιγμή λύτρωσης.

Ο Εντουάρ Λουί βρίσκει το θάρρος να γράψει ένα σκληρά αυτοβιογραφικό βιβλίο. Η ανάγκη να υπερβεί το τραύμα εκείνης της εποχής, τον οδηγεί να αλλάξει ταυτότητα. Ή μάλλον να βρει –επιτέλους- την πραγματική του ταυτότητα.  Ο μυθιστορηματικός Εντύ Μπελγκέλ είναι -στην πραγματικότητα- ο ίδιος ο Εντουάρ Λουί. Όμως, δεν είναι μόνο αυτός. Είναι την ίδια στιγμή κάθε έφηβο -και όχι μόνο- πλάσμα, που τολμάει να ψελλίσει πρώτα στον ίδιο τον εαυτό του και μετά στους γύρω του ότι η κατασκευασμένη «κανονικότητα» των έμφυλων ρόλων δεν το χωράει. Το μεγάλο κερδισμένο στοίχημα για τον Λουί είναι ότι κατάφερε να γράψει ένα βιβλίο που δεν αναπαριστά μόνο το δικό του βίωμα. Χώνει βαθιά το νυστέρι του και ανατέμνει την πληγή. Όμως ο ψύχραιμος και σοκαριστικά αποστασιοποιημένος τρόπος του σε πείθει ότι μιλάει για κάποιο άλλο πλάσμα, όταν καταγράφει με κάθε λεπτομέρεια το βάθος του τραύματος, την ένταση και τη διακύμανση του πόνου της ωμής σεξιστικής και ομοφοβικής βίας. Στρέφεται προς το εσωτερικό μόνο και μόνο για να αντλήσει εκείνα τα στοιχεία, που θα του προσδώσουν την οικουμενικότητα που χρειάζεται.

Ο Εντύ Μπελγκέλ δεν μας είναι άγνωστος. Τον έχουμε συναντήσει. Έχουμε μιλήσει μαζί του. Τον έχουμε αγκαλιάσει, την ίδια ώρα ίσως που κάποιοι έχουν αποστρέψει το βλέμμα με αηδία. Είναι ένα πρόσωπο απολύτως υπαρκτό. Γι’ αυτό η αλήθεια του μάς αφορά.

*Εντουάρ Λουί, Να τελειώνουμε με τον Εντύ Μπελγκέλ, μετάφραση: Μιχάλης Αρβανίτης, εκδ. αντίποδες, 2018.