Γράφει η Τερέζα Βολακάκη

Τα τελευταία χρόνια και ιδίως μετά από την υπογραφή της Συνθήκης Ευρωπαϊκής Ένωσης-Τουρκίας, πολλές χιλιάδες πρόσφυγες μετακινούνται μαζικά από τις πατρίδες τους, τσουβαλιάζονται σε στοίβες, μεταφέρονται σε καραβάνια και έπειτα σε βάρκες από την Τουρκία στις ελληνικές ακτές. Η ήδη δραματική κατάσταση, στην οποία διαβιούν, τα τελευταία χρόνια έχει επιδεινωθεί λόγω του απαράδεκτου συνωστισμού που έχει επιβάλει η ελληνική κυβέρνηση στα κέντρα κράτησης προσφύγων.

Πλέον οι δομές ‘φιλοξενίας’ των νησιών έχουν γεμίσει και η κατάσταση μοιάζει ανυπόφορη, καθώς τα λεγόμενα Hotspots, λόγω του υπερπληθυσμού τους, αποτελούν εστίες ασθενειών και κακής υγιεινής, ιδιαίτερα επικίνδυνο για τα άτομα των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων (ηλικιωμένοι, έγκυες, ανήλικα παιδιά, άτομα με χρόνια προβλήματα υγείας). Με ελάχιστη πρόσβαση σε δομές υγιεινής (τρεχούμενο νερό, ντους, τουαλέτα),[1] κινδυνεύουν άμεσα από ασθένειες. Εκεί έρχεται να προστεθεί η σκανδαλώδης έλλειψη περίθαλψης.

Σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία, οι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας έχουν πρόσβαση όπως οι Έλληνες στην ιατρική περίθαλψη.[2] Συγκεκριμένα, τόσο το ΠΔ 141/2013 (αρ.31), όσο και Ν 4368/2016 (αρ. 33), επιβεβαιώνουν πως οι αιτούντες άσυλο πρέπει να έχουν πρόσβαση στο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Εφόσον δεν τους χορηγείται ΑΜΚΑ[3], η ανωτέρω πρόσβαση ρυθμίζεται με βάση την ΚΥΑ Α3(γ)/Γ.Π./οικ. 25132/2016 (Ρυθμίσεις για τη διασφάλιση της πρόσβασης στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας). Δηλαδή, η ΚΥΠΑ (Κάρτα Υγείας Περίθαλψης Αλλοδαπού), χορηγείται σε περιπτώσεις που δεν παρέχεται ΑΜΚΑ και εξυπηρετεί την παροχή δωρεάν νοσοκομειακής ιατρικής περίθαλψης σε αλλοδαπούς αιτούντες διεθνούς προστασίας.

Και τι θα γίνει με τον Κορωνοϊό (COVID-19); Εμείς που μπορούμε ‘μένουμε στα σπίτια μας’, επειδή έχουμε. Πλενόμαστε συχνά, βάζουμε αντισηπτικό και προστατευόμαστε ιδιαίτερα από τα μικρόβια, κλεινόμαστε μέσα, τρώμε καλά, καθώς όπως έχει αποδειχθεί πρόκειται για έναν ιδιαίτερα μεταδοτικό ιό, που μεταδίδεται μέσω του αέρα. Το μόνο σίγουρο είναι πως μέσα σε δομές ‘φιλοξενίας’ και στα πρόχειρα καταλύματα, όπου ζουν στοιβαγμένοι οι πρόσφυγες, σε συνθήκες ελάχιστης προστασίας, περιορισμένης υγιεινής και ελλιπούς σίτισης, είναι εξαιρετικά εύκολο να διαδοθεί ένας τέτοιος ιός.

Είναι δεδομένο όμως πως η ελληνική πολιτεία, εφόσον κάνει τα αδύνατα δυνατά για απομακρύνει τους ανθρώπους αυτούς από το έδαφός της, είναι βέβαιο πως δεν δίνει δεκάρα για την υγεία τους. Το κράτος, άλλωστε, είναι αυτό που τους αφήνει να πνίγονται ή επιτρέπει να βυθίζονται βάρκες με μικρά παιδιά ή τους επαναπροωθεί επίσημα, με τον μανδύα πλέον δικαστικών/διοικητικών αποφάσεων ή τους ανακοινώνει πως είναι ανεπιθύμητοι όταν προτίθενται να περάσουν τα ελληνοτουρκικά σύνορα[4].

Είναι βέβαιο πως όσο εμείς αγωνιούμε για το πόσο και το αν θα εκτεθούμε στον ιό, και κυρίως οι πιο οικείοι μας -που μπορεί να ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες (ηλικιωμένοι, έγκυες, άτομα με χρόνια προβλήματα υγείας, παιδιά)-, εκείνοι είναι ήδη εκτεθειμένοι, απερίγραπτα φοβισμένοι και εντελώς απροστάτευτοι. Τους έχουν βρει χειρότερα δεινά: ο πόλεμος, ο διωγμός και πλέον η απανθρωπιά της Ευρώπης. Δεν φοβούνται τον ιό, αφού αποτελεί πρόβλημα πολυτελείας για αυτούς και για αυτές.

Και τι έκανε η ελληνική κυβέρνηση για την προστασία των ανθρώπων αυτών; Αποφάσισε να τους εγκλωβίσει μέσα σ’ αυτές τις δραματικές συνθήκες των στρατοπέδων συγκέντρωσης, χωρίς στοιχειώδη περίθαλψη και προστασία. Τα μέτρα[5] αυτά αφορούσαν την ολική απαγόρευση της κυκλοφορίας (lockdown) στους καταυλισμούς, σταματώντας κάθε είδους δραστηριότητα και κινητικότητα εντός και εκτός των δομών, αλλά και των εργαζομένων σε ΜΚΟ μέσα στα KYT[6].

Είναι δεδομένο πως στα ΚΥΤ στη Λέσβο, τη Χίο, τη Σάμο, τη Λέρο, την Κω, οι συνθήκες διαβίωσης κάθε άλλο παρά συνάδουν με την προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Και σε κάθε περίπτωση ‘ευνοούν’ τη μετάδοση του ιού τόσο στους ίδιους τους πρόσφυγες όσο και στους εργαζόμενους, αλλά και τους μόνιμους κατοίκους των νησιών.[7]  

Όπως τονίζει το Δελτίο Τύπου των 21 οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων που συνυπογράφουν, πρέπει να κλείσουν τα κέντρα αυτά και τα άτομα να μετακινηθούν σε άλλες πιο ασφαλείς και κατάλληλες δομές. Συγκεκριμένα, και με προτεραιότητα τις ευπαθείς ομάδες, να τηρηθούν οι ίδιες ακριβώς οδηγίες ασφάλειας που αφορούν και τους Έλληνες πολίτες και τα άτομα να μεταφερθούν σε δομές (σπίτια, ξενοδοχεία, ξενώνες), όπου να μπορούν να απολαμβάνουν βασικές υγειονομικές υπηρεσίες. Επιπλέον αναγκαίο είναι να δοθεί στους αλλοδαπούς αιτούντες άσυλο χωρίς διακρίσεις Προσωρινός Αριθμός Ασφάλισης και Υγειονομικής Περίθαλψης Αλλοδαπού (ΠΑΑΥΠΑ), ώστε να μπορούν να επισκέπτονται δημόσια νοσοκομεία, για την πρόληψη ή και την αντιμετώπιση του COVID-19. ι τόσο το προσωπικό των δομών να ενημερωθεί καταλλήλως για τους τρόπους και τις μορφές πρόληψης μετάδοσης του ιού, όσο και οι ίδιες οι δομές να εξοπλιστούν εγκαίρως, ώστε να υπάρχουν για όλους τους διαμένοντες τα κατάλληλα μέσα απολύμανσης και αποτροπής μετάδοσης του ιού (τρεχούμενο νερό, αντισηπτικά, προσωπικό καθαρισμού).

            Οι πρόσφυγες δεν είναι άνθρωποι δεύτερης κατηγορίας και πρέπει να προστατεύονται ακριβώς όπως κι εμείς. Είμαστε δίπλα τους με όποιον τρόπο μπορούμε και απαιτούμε ισότητα στην προστασία και στην περίθαλψη.

---

[1] “MKO: «Να πάρουν ΑΜΚΑ πρόσφυγες και μετανάστες»”(Euronews, 24/12/2019), https://gr.euronews.com/2019/12/19/ellada-mko-na-paroun-amka-prosfiges-kai-metanastes , last assessed 25/03/2020.

[2] Μαρούδα Ντανιέλλα/Σαράντη Βασιλική, Προσφυγικό Δίκαιο, Νομική Βιβλιοθήκη 2016, σελ. 302.

[3] ΑΜΚΑ: Αριθμός Μητρώου Κοινωνικής Ασφάλισης.

[4] “Το SMS των ελληνικών αρχών προς τους μετανάστες: Μην περνάτε τα σύνορα” (CNN Greece, 1/3/2020), <https://www.cnn.gr/news/ellada/story/209511/to-minyma-sms-ton-ellinikon-arxon-pros-toys-metanastes-min-pernate-ta-synora > , last assessed 25/3/2020.

[5] “Μέτρα προστασίας από τον κορωνοϊό στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης, στις δομές φιλοξενίας και στην Υπηρεσία Ασύλου” (Ελληνική Δημοκρατία, Υπουργείο Μετανάστευσης & Ασύλου).

[6] ΚΥΤ: Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης.

[7] “Να μετακινηθούν οι αιτούντες άσυλο και οι μετανάστες σε ασφαλή τοποθεσία” (Greek Forum of Refugees, 24/3/2020), https://refugees.gr/el/%CE%BD%CE%B1-%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%BA%CE%B9%CE%BD%CE%B7%CE%B8%CE%BF%CF%8D%CE%BD-%CE%BF%CE%B9-%CE%B1%CE%B9%CF%84%CE%BF%CF%8D%CE%BD%CF%84%CE%B5%CF%82-%CE%AC%CF%83%CF%85%CE%BB%CE%BF-%CE%BA%CE%B1/, last assessed 25/3/2020.