Γράφει ο Ηλίας Ιωακείμογλου

Είμαστε τώρα σε μια συγκυρία όπου τα περισσότερα επίδικα αντικείμενα του ταξικού ανταγωνισμού βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη των πολιτικών αγώνων: πολλά από αυτά που μέχρι χθες εμφανίζονταν ως ζητήματα τα οποία θα λύνονταν στη μακροχρόνια διάρκεια, σύντομα θα απαιτηθεί από την άρχουσα τάξη να λυθούν αμέσως. Πώς θα τοποθετηθούμε μέσα σε μια τέτοια συγκυρία;

Η αστική τάξη έχει μάθει, από τον καιρό του Μίλτωνος Φρίντμαν και μετά, ότι οι μεγάλες ευκαιρίες της για μεταρρυθμίσεις, για διαρθρωτικές αλλαγές που ξαναχτίζουν τον κόσμο στα μέτρα της, εμφανίζονται όταν η κοινωνία προσκρούει σε έκτακτες συνθήκες που τη μεταφέρουν μακριά από τις ισορροπίες της, από τα συνηθισμένα και τα επαναλαμβανόμενα, από την ομαλή ροή των πραγμάτων, δηλαδή από την κανονική λειτουργία του οικονομικού συστήματος, επομένως και της ζωής, ατομικής και κοινωνικής.

Σε αντίθεση με την άρχουσα τάξη, που ενεδρεύει σε καιρούς κρίσης προκειμένου να αλλάξει τον κόσμο κατά τον τρόπο που τη συμφέρει, οι υποτελείς κοινωνικές τάξεις μετά από τρεις δεκαετίες αποδόμησης της πολιτικής μόρφωσής τους, έχουν αποσυνδεθεί σε μεγάλο βαθμό από την παλιά συνήθεια της Αριστεράς να εμπνέεται από το μέλλον, δηλαδή να κινείται από την ελπίδα· μοιραία αναζητούν τώρα την όποια ομαλότητα των συνθηκών που επικρατούσαν πριν την υγειονομική και οικονομική κρίση.

Αυτό συμβαίνει, διότι υπό κανονικές συνθήκες, δηλαδή σε συνθήκες ομαλής αναπαραγωγής της κεφαλαιοκρατικής οικονομίας, κάθε άτομο ζει σε έναν κόσμο που συγκροτείται από την επανάληψη ενός ταυτόσημου παρόντος, με σχετικά μικρές αποκλίσεις και παραλλαγές, οι οποίες μάλιστα δίνουν στην επανάληψη την εξωτερική όψη μιας ιστορίας, μιας ατομικής, ιδιαίτερης, μοναδικής ιστορίας του καθενός· και είναι μέσα σε μια τέτοια ιστορία που τα άτομα αναγνωρίζουν τον εαυτό τους ως υποκείμενα, ως άτομα δηλαδή που γνωρίζουν πώς να πορευτούν, με χάρτες γνωστούς και μονοπάτια γνώριμα, και για αυτό καθησυχαστικά.

Έρχεται όμως τώρα η επιδημία, η οποία, όπως και οι φυσικές καταστροφές και οι πόλεμοι, διαρρηγνύει αυτήν την κανονικότητα της αέναης επανάληψης ενός ταυτόσημου παρόντος που συγκροτεί τα άτομα σε υποκείμενα, τα οποία τίθενται πλέον στα πρόθυρα “υπαρξιακής κρίσης”.

Η κρίση αυτή ανοίγει δύο δρόμους: ο πρώτος είναι να επιδιώξει κάποιος την ανασυγκρότηση των γνώριμων σε αυτόν ισορροπιών, των επαναληπτικών κινήσεων και των καθησυχαστικών βεβαιοτήτων. Και ο δεύτερος είναι να αναζητήσει πώς μέσα στην αναστάτωση και τη ρευστότητα θα εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες που του προσφέρονται για να προωθήσει μεταρρυθμίσεις και διαρθρωτικές αλλαγές οι οποίες, αυτή τη φορά, δεν θα ξαναχτίζουν τον κόσμο με βάση τα συμφέροντα της κυρίαρχης κοινωνικής τάξης και των συμμάχων της αλλά με βάση τα συμφέροντα των υποτελών κοινωνικών τάξεων.

Με δυο λόγια: Ενώ σύντομα η άρχουσα τάξη των καπιταλιστών και οι σύμμαχοί τους θα επιδιώξουν μεγάλες ανατροπές στον τρόπο που εργαζόμαστε και ζούμε την καθημερινή μας ζωή, και αυτό μάλιστα θα το κάνουν συνειδητά, δεν είναι προς το παρόν καθόλου σαφές τι τελικά θα πράξουν οι υποτελείς κοινωνικές τάξεις. Θα αναζητήσουν άραγε την επιστροφή στο παρελθόν, σε πρακτικές δηλαδή που είναι γνώριμες, καθιερωμένες και διαχρονικές; Ή μήπως θα επιδιώξουν και αυτές, όπως ο αντίπαλός τους, να αλλάξουν τον κόσμο με βάση τα δικά τους συμφέρον τα και τις δικές τους αξίες;

Προς το παρόν, πάντως, όλα δείχνουν ότι η αδύνατη, όσο και απατηλή, ανασυγκρότηση μιας πραγματικότητας όμοιας ή παρόμοιας με αυτήν που είχαμε πριν την επιδημία, είναι το “όραμα” που είναι διατεθειμένες να υπερασπιστούν οι δυνάμεις των υποτελών κοινωνικών τάξεων, οργανωμένες και μη. Προσκολλημένες στο ατελέσφορο πολιτικό οργανωτικό σχήμα των κοινωνικών κινημάτων είτε στην ατέρμονη αναπαραγωγή πολιτικών οργανώσεων που προχωρούν με βήμα σημειωτόν επί δεκαετίες, αδυνατούν να επιτύχουν ακόμα και το στοιχειώδες, δηλαδή τη σύγκλιση των οργανωμένων πολιτικών δυνάμεων σε ενιαίο πολιτικό φορέα ή έστω σε ενιαίο πολιτικό μέτωπο (με την κλασική έννοια του όρου) ενόψει της μεγάλης επίθεσης των δυνάμεων της αστικής τάξης και των συμμάχων της.

Ίσως αυτά να αλλάξουν, πολύ ή έστω λίγο, όταν ο ταξικός συνασπισμός εξουσίας επιτεθεί με τον κορμό των δυνάμεών του στις υποτελείς κοινωνικές τάξεις επιδιώκοντας να ανακτήσει τις ζημιές που υπέστη εξαιτίας μιας επιδημίας που κατά τα φαινόμενα ετοιμάζεται για το δεύτερο κύμα της. Εάν όμως η Αριστερά εξακολουθήσει να τσαλαβουτάει στα νερά του ρεαλισμού της, δηλαδή της αδυναμίας της να επανασυνδεθεί με τα οραματικά στοιχεία της παράδοσής της, ας ετοιμαζόμαστε για μερικές ακόμα ηρωικές ήττες.