Γράφει ο Ηλίας Ιωακείμογλου

Έχουν περάσει πια τρεις δεκαετίες που για λόγους ιστορικής συγκυρίας, πολλοί από εμάς, τους διεθνιστές, προσπερνούσαμε απερίσπαστοι τις διαφορές μας με τους αριστερούς πατριώτες επειδή οι ανάγκες της συγκυρίας το ήθελαν έτσι ή επειδή το ζήτημα εκείνη την ιστορική στιγμή δεν βρισκόταν στο εμπρός μέρος της πολιτικής σκηνής. Η σημερινή συγκυρία, όμως, δεν μας προσφέρει αυτήν την πολυτέλεια. Να συνεχίζουμε, δηλαδή, αμέριμνοι τον δρόμο μας με τον παλιό τρόπο, σε συμμαχίες με πολιτικά σχήματα και άτομα που διακατέχονται από αριστερό πατριωτισμό. Η συγκυρία φέρνει τώρα, και από ό,τι φαίνεται θα συνεχίσει να φέρνει στην επιφάνεια, την κρυμμένη κάτω από το χαλί διαχωριστική γραμμή διεθνισμού και αριστερού πατριωτισμού, που είναι η βαθύτερη όλων των εσωτερικών διαιρέσεων της ελληνικής αριστεράς. Πρόκειται για διαφορά που θα παραμείνει για πάντα αγεφύρωτη, καθώς το αίσθημα του πατριωτισμού, που είναι ο ντροπαλός αδελφός του εθνικισμού, δεν μπορεί να ανατραπεί με όπλο τον ορθολογισμό, επειδή η ίδια η φύση του είναι ανορθολογική.

Είναι αλήθεια ότι ο αριστερός πατριωτισμός διαφέρει από τον δεξιό αδελφό του: πρόκειται για έναν εθνικισμό που αυτοθαυμάζεται καλλιεργώντας τη φαντασίωση ότι είναι επαρκώς άκακος, ώστε να διαφέρει ουσιαστικά από τη δεξιά εκδοχή του. Ωστόσο, δεν είναι εφικτό να χαράξουμε μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον εθνικισμό και στον πατριωτισμό ακόμη και αν έχει «αριστερό» πρόσημο, για τον εξής λόγο: Αν μπει κάποιος στον κόπο να σκύψει πάνω στο έργο του Φρόιντ, του Ρόναλντ Λαίγκ, της Τζούλια Κρίστεβα, του Λουί Αλτουσέρ, της Τζούντιθ Μπάτλερ και άλλων, θα διαπιστώσει ότι η ιδεολογική αναπαράσταση της Πατρίδας στο εσωτερικό της ιδεολογίας της Δεξιάς είναι η Μητέρα (η Μητέρα-Πατρίδα) και το Έθνος είναι η Οικογένεια -αυτή η Αγία. Πρόκειται για μετατόπιση που προβάλλει επάνω στη Μητέρα-Πατρίδα τον συναισθηματισμό που αντιστοιχεί στην καθήλωση του παιδιού στη μητέρα, ενώ στην εκάστοτε εξουσία προβάλλεται η υποταγμένη αγάπη για τον Πατέρα-αφέντη (κάθε εξουσία προσελκύει, εκ μέρους των υποτελών, το σύνολο των συναισθηματικών στάσεων που άλλοτε απευθύνονταν στον Πατέρα-αφέντη). Στο δε Έθνος προβάλλεται η αγάπη για την Οικογένεια, που περικλείει τον απόλυτο σεβασμό στην εξουσία του Πατέρα και την ιερή λατρεία στη Μητέρα. Βρισκόμαστε, δηλαδή, εδώ στα πιο βαθιά νερά της ιδεολογίας της Δεξιάς (και μάλιστα της πιο συντηρητικής δεξιάς ιδεολογίας ούτε καν της ακραιφνώς νεοφιλελεύθερης). Μόνο αν δέχεται επιρροή από αυτήν τη δεξιά ιδεολογία μπορεί ένας αριστερός να γίνει πατριώτης είτε εθνικιστής.

Μοιραία, η υπαγωγή του αριστερού πατριώτη στην ιδεολογία του Έθνους (διότι σε τελευταία ανάλυση περί αυτού πρόκειται, από τον πατριωτισμό έως τον εθνικισμό ο δρόμος είναι βραχύς), με το τεράστιο φορτίο της ψυχικής μετατόπισης προς τη Μητέρα-Πατρίδα, εξηγεί γιατί ο αριστερός πατριώτης είναι ανίκανος να εξηγήσει ορθολογικά για ποιο λόγο είναι πατριώτης αυτός ο ίδιος όντας αριστερός. Και κατ’ επέκταση για ποιο λόγο κάθε αριστερός θα έπρεπε, υποτίθεται, να είναι πατριώτης. Πνιγμένος -όπως είναι- από την αγάπη του για την Πατρίδα (καθώς αυτή είναι η Μητέρα) ψελλίζει ότι ο πατριωτισμός του είναι αυταπόδεικτος, όχι έτσι ωμά βεβαίως αλλά ακροβατώντας μεταξύ σοφισμάτων και αφορισμών που επέχουν θέση απόδειξης. Όταν δυσκολευτεί δε, και αν η πολιτική του κουλτούρα το επιτρέπει, θα καταφύγει για δικαιολογίες στο παλιό γνωστό σχήμα του αντι-ιμπεριαλισμού, όπου η πάλη των τάξεων υποκαθίσταται από την πάλη των εθνών και οι υποτελείς κοινωνικές τάξεις υποκαθίστανται από την Πατρίδα. Όποιος μπει στον κόπο να ξαναδιαβάσει τον γνωστό λόγο που εκφώνησε ο Άρης Βελουχιώτης στη Λαμία, θα βρει εκεί όλο αυτό το παιχνίδι των νοηματικών και ψυχολογικών διολισθήσεων του αριστερού πατριώτη στο έδαφος της ιδεολογίας της Δεξιάς.

Μοιραία λοιπόν, επειδή έτσι έχουν τα πράγματα, το χάσμα των διεθνιστών με τους αριστερούς πατριώτες δεν μπορεί να γεφυρωθεί. Και όσο και αν ξεθώριασε για πολύ καιρό, επειδή άλλα ήταν τα επείγοντα ζητήματα της κρίσης, η συγκυρία τώρα δεν θα επιτρέπει στο εξής να ξαναμπεί η διαφωνία κάτω από το χαλί. Καλό είναι, λοιπόν, να έχουμε συνείδηση του μεγέθους της διαφοράς μας με τους αριστερούς πατριώτες, διότι θα τη βρούμε μπροστά μας πολλές φορές ως εμπόδιο, και στο εξής δεν θα είναι εφικτό να την αποφεύγουμε «διά του αρραβώνος».

*Το άρθρο είναι δημοσιευμένο στο φύλλο 10 της εφημερίδας «Η Κόκκινη» (Οκτώβρης 2020), που κυκλοφορεί.