Τη συνέντευξη πήρε η Λάλε Άλατλι

• Πότε και πού γεννήθηκες, Χακκί; Ποιες μνήμες έχεις από τον τόπο σου;
Γεννήθηκα σε μια πόλη στα ανατολικά της Τουρκίας, στο Καρς. Με μεγάλωσαν το χιόνι και οι μεγάλες χειμωνιάτικες νύχτες. Τα παραμύθια, τα τραγούδια των λαϊκών ποιητών, η λαϊκή ποίηση που άκουγα και οι μικρές βιβλιοθήκες πάντα τραβούσαν το ενδιαφέρον μου.

• Τι είναι αυτό που σε προσδιορίζει;
Από τότε που ξέρω τον εαυτό μου είμαι σοσιαλιστής. Μπορούμε να συζητήσουμε το κατά πόσο τα καταφέρνω, αλλά εγώ δίνω σημασία στην εξωτερίκευση και την καθοδήγηση στην πράξη προς αυτόν τον σκοπό.

• Ποια είναι τα πιο σημαντικά έργα σου και γιατί;
Έχω γράψει ποιητικές συλλογές και βιβλία πεζογραφίας. Αν και δημοσιεύονται πέντε-έξι κείμενά μου τον μήνα, εγώ θεωρώ τον εαυτό μου όχι συγγραφέα, αλλά ποιητή. Το 2015, στα 100 χρόνια της Γενοκτονίας των Αρμενίων, συνεργαστήκαμε τέσσερις επιμελητές και κυκλοφορήσαμε το βιβλίο με τίτλο Ντροπή και περηφάνεια. Παρόλο που το έργο αυτό δεν περιέχει κάποιο κείμενό μου, για μένα έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί το Ντροπή και περηφάνεια είναι ένα από τα έργα που θα μείνουν από μένα.

• Ποιους/ποιες συγγραφείς-ποιητές θεωρείς εξαιρετικά επιδραστικούς/ές, με τρόπο που κι εσένα σε έχουν σε κάποιο βαθμό επηρεάσει;
Αναμφίβολα ο Ναζίμ Χικμέτ είναι από τους πρώτους. Με ενδιαφέρουν ιδιαίτερα οι ποιητές και οι συγγραφείς του ’40, ’50 και επίσης του ’80 από την Τουρκία. Επηρεάζομαι και τρέφομαι πολύ από τα βιώματά και τη γραφή τους. Θέλω να είναι πάντα κάπου κοντά μου ο Σεφέρης, ο Καβάφης και ειδικά ο Ρίτσος, μαζί με τους Rilke και Zweig.

• Κατά τη γνώμη σου, με τι θέματα πρέπει να ασχολείται και προς ποια θέματα πρέπει να δείχνει ευαισθησία ένας λογοτέχνης;
Η λογοτεχνία δεν γνωρίζει σύνορα. Μπορεί να διαφέρουν τα προβλήματα των προσφύγων και των μεταναστ(ρι)ών στην Ελλάδα και στην Τουρκία, αλλά ο κάθε πρόσφυγας ή μετανάστης πρέπει να είναι στο επίκεντρό μας. Το να είσαι παρών/παρούσα στον αγώνα για τα δικαιώματα του ανθρώπου και τη δημοκρατία σημαίνει επίσης ότι είσαι δίπλα στην εργατική τάξη. Ο λογοτέχνης πρέπει να επισκέπτεται τους τόπους απεργιών. Πρέπει να αγωνίζεται για τις γυναίκες και τα παιδιά, για τα ζώα και τη φύση, για τους καταπιεσμένους και τους άλλους. Ο λογοτέχνης είναι ένας αγωνιστής, ένας εργάτης της γραφής. Πρέπει να μπορεί να φωνάζει την αντίστασή του με τους κάλους στο χέρι από την πένα του.

• Τι πιστεύεις για την περιοχή μας (Ελλάδα-Τουρκία, Βόρεια-Νότια Κύπρο, Βαλκάνια κτλ.) από άποψη τέχνης/λογοτεχνίας/ιστορίας/ανθρωπισμού (τα δικαιώματα);
Είναι ένα πολύ πολύπλοκο και μεγάλο θέμα. Αλλά η Κύπρος, επειδή είναι μια περιοχή διέλευσης που είναι διχοτομημένη, μ’ ενοχλεί πολύ, όπως και τους περισσότερους Κύπριους. Υψώνεται όλο και περισσότερο η φωνή εκείνων που ζητάνε ειρήνη στο νησί. Και αυτό είναι ελπιδοφόρο, όταν το βλέπουμε από μακριά. Αλλά οι πολιτικοί είναι ιδιαίτερα ταλαντούχοι στο να σαμποτάρουν τις προσπάθειες ειρήνης. Πιστεύω ότι το μέλλον θα οδηγήσει σε πιο θεμελιώδεις σχέσεις ανάμεσα στους λαούς της Τουρκίας και της Ελλάδας. Εμείς δεν έχουμε κάτι να χωρίσουμε. Είναι ξεκάθαρο ότι, όπως συγκινούμαστε με τα ίδια τραγούδια, πρέπει να καλλιεργούμε τις ίδιες ευαισθησίες και να αγωνιζόμαστε ενάντια στο διεθνές κεφάλαιο και την οπισθοδρομικότητα.

• Τι σε παρακίνησε στην ποίηση;
Το αίσθημα αντίρρησης. Οπωσδήποτε αυτό.

• Γενικά, τι σε παρακινεί στο γράψιμο;
Γενικά, το ξαναδιάβασμα της ιστορίας στο παρόν και ο αγώνας για να δημιουργείς ένα καινούριο ερώτημα για κάθε απάντηση, διευρύνει σε μεγάλο βαθμό τις δυνατότητες γραφής. Αναμφίβολα, όσο διαβάζεις σ’ αυτόν τον τομέα, πληθαίνουν και τα θέματα για να γράψεις.

• Στην Τουρκία λέμε ότι αν δεν έχεις κάνει φυλακή, δεν μπορείς να είσαι καλός λογοτέχνης. Και από αυτήν την άποψη, είσαι ένας πολύ καλός λογοτέχνης. Ποια είναι τα βιώματα και οι σκέψεις σου; Οι συγγραφείς και οι ποιητές γιατί είναι τόσο επικίνδυνοι, ώστε να είναι στη φυλακή;
Είναι αλήθεια ότι η δική μας λογοτεχνία, από μια άποψη, έχει αναπτυχθεί στη φυλακή. Ειδικά τα έργα που δημιούργησαν συγγραφείς όπως ο Ναζίμ Χικμέτ, ο Κεμάλ Ταχίρ, ο Ορχάν Κεμάλ και ο ζωγράφος Μπαλαμπάν στα χρόνια της φυλακής τους, αποτέλεσαν μεγάλο παράδειγμα για μας. Υπήρξαν σχεδόν πάντα συγγραφείς, ποιητές και δημοσιογράφοι στις φυλακές. Ακόμα και τώρα, κυρίως δημοσιογράφοι, συγγραφείς και ποιητές είναι αιχμάλωτοι. Ο κάθε λογοτέχνης που πιστεύει στην ελευθερία, που υπερασπίζεται την αλληλεγγύη και τη δημοκρατία και που χρησιμοποιεί την πένα του για το μέλλον των φτωχών, είναι επικίνδυνος για την ηγεσία. A! Στην Τουρκία είναι λίγο παραπάνω επικίνδυνος.

• Τι εξέδωσες πρόσφατα / Τι πρόκειται να εκδώσεις στο προσεχές μέλλον;
Εκδόθηκε τελευταία η ποιητική μου συλλογή με τίτλο İhtar (Προειδοποίηση). Θέλω να συγκεντρώσω σ’ ένα βιβλίο τα κείμενα που έγραψα σχετικά με την ιστορία της λογοτεχνίας. Είναι αρκετά έτοιμα, αλλά επειδή δεν βρίσκω χρόνο να τα οργανώσω, δεν μπορώ να κάνω τίποτα άλλο παρά να το αναβάλλω. Τώρα γράφω ποιήματα, πιστεύω πως σε δύο τρία χρόνια θα γίνει μια ποιητική συλλογή. Επίσης γράφω άρθρα τα οποία θα μεταφέρουν την ιστορία της τουρκικής λογοτεχνίας στο σήμερα και που μπορεί να αποτελούν απαντήσεις στο παρόν.

• Η ποίηση/λογοτεχνία μπορεί να αλλάξει το μέλλον του ανθρώπου;
Έχουμε διαβάσει πολλά ποιήματα για το τι είναι και τι δεν είναι η ποίηση. Και ο ποιητής Ιλχάν Σαμί Τσομάκ, ο οποίος είναι στη φυλακή εδώ και 25 χρόνια, έγραψε ένα ποίημα με τίτλο Geldim Sana (Σ’ εσένα ήρθα), σχετικά μ’ αυτό. Ένας συγγραφέας ή ποιητής, που δεν θυμάμαι το όνομά του, είχε πει «Η ποίηση δεν μπορεί να πετάξει ένα αεροπλάνο, αλλά μπορεί να πείθει τον πιλότο να μη ρίχνει βόμβες».

• Αν αναγκαστείς να δραπετεύεις, ποιο βιβλίο θα έπαιρνες μαζί σου;
Τη Θεία Κωμωδία, τον Δον Κιχώτη ή το Κομμουνιστικό Μανιφέστο.

Τι σκέφτεσαι για τις γυναικοκτονίες στην Τουρκία και το κίνημα Me too στην Ελλάδα;
Αυτό το ατελείωτο θέμα, όλο και περισσότερο δείχνει το πιο αιματηρό και άσχημο πρόσωπό του. Η ηγεσία το μόνο που κάνει είναι να εκφράζει ότι ενοχλείται από το θέμα αυτό και δεν δείχνει καμία νομική αντίδραση που να μας κάνει να σκεφτούμε ότι πράγματι νοιάζεται. Το κίνημα των γυναικών που εκφράζει τις αντιρρήσεις τους στους δρόμους, ηχεί σ’ όλο τον κόσμο και μαζί με όλους τους υποστηριχτές παρουσιάζει μια όμορφη εικόνα. Μπορεί να μας οδηγήσει σ’ έναν καλύτερο κόσμο.

• Οι δολοφονίες από την πλευρά της αστυνομίας και των ακροδεξιών πώς επηρεάζει εσένα και τη λογοτεχνική σου πορεία;
Ειδικά η απαγόρευση της Χρυσής Αυγής και η επιμονή των ανθρώπων που έδωσαν μεγάλο αγώνα γι’ αυτό, είναι πολύ σημαντικό. Μερικές φορές, δεν αρκεί μόνο η στιγμιαία χαρά, αλλά πρέπει να είσαι όντως ευτυχισμένος για τέτοιες εξελίξεις. Το κράτος πάντα υπήρξε τύραννος, ως θεσμός που κατέχει την εξουσία, απέναντι στους αντικυβερνητικούς. Και οι υποστηριχτές του, δηλαδή οι φασιστικές δυνάμεις με τη δύναμη που έπαιρναν από το κράτος, βγήκαν στη σκηνή, εκεί που δεν έφτανε το κράτος, ζώνοντας τα σπαθιά τους. Κρυφά ή ανοιχτά, δεν έχει διαφορά… Γίναμε μάρτυρες ότι τις περισσότερες φορές έβαψαν με αίμα τους δρόμους, χωρίς να νιώθουν καν την ανάγκη να το κρύψουν. Κι εμείς πρέπει να οργανωθούμε σ’ έναν ενωμένο αγώνα και ν’ απαντήσουμε στην οπισθοδρομικότητα ως μια ενωμένη δύναμη.

• Πώς μπορεί να επηρεάσει μια διεθνής συνεργασία λογοτεχνών της περιοχής μας; Πιστεύεις ότι θα συνέβαλε στην παρούσα κατάσταση;
Εδώ και πολλά χρόνια είμαι γενικός γραμματέας του Συνδικάτου Συγγραφέων της Τουρκίας. Πολλές φορές έχουμε συνεργαστεί και συνυπάρξει σε δράσεις με διάφορες οργανώσεις από την Τουρκία και από τον κόσμο. Έχουμε κυκλοφορήσει βιβλία. Συμμετείχαμε σε πορείες. Πήγαμε σε βομβαρδισμένες περιοχές ως παρατηρητές. Μια τέτοια συνεργασία, εκτός από το γεγονός ότι μπορεί να συμβάλει σε σημαντικό βαθμό στο να μεταφέρουμε γνώσεις και πληροφορίες και να ανεβάσουμε το επίπεδο ζωής, είναι εξίσου πολύ σημαντικό να γίνει παράδειγμα ως προς την κοινή στάση των οργανώσεων συγγραφέων σε διαφορετικές χώρες. Επίσης, είναι μια πολύ καλή δυνατότητα για έναν κοινό αγώνα. Μ’ αυτή την ευκαιρία θέλω να εκφράσω, εκ μέρους του Συνδικάτου Συγγραφέων της Τουρκίας, ότι μπορούμε να κάνουμε κοινά προγράμματα με διάφορες οργανώσεις συγγραφέων από την Ελλάδα και ότι είμαστε ανοιχτοί σε τέτοιες προτάσεις.

• Τι έχεις να δηλώσεις για την ΚΟΚΚΙΝΗ;
Ότι μπορούμε να επαναπαράγουμε μαζί τον χρόνο και το μέλλον και να δείχνουμε μαζί ενωμένα την αλληλεγγύη μας για τους απεργούς πείνας, τους φτωχούς, τους διωγμένους, τους πρόσφυγες, τις γυναίκες και όλους τους αδικημένους.

*Η συνέντευξη στα τουρκικά εδώ.

——————————–

Ο Τζ. Χακκί Zαρίτς (C. Hakkı Zariç) γεννήθηκε στην περιοχή Σούσουζ της πόλης Καρς (Τουρκία) στις 5 Ιανουαρίου 1972. Έμεινε 10 χρόνια στη φυλακή λόγω των πολιτικών ιδεών του. Εξέδωσε με τους φίλους του το λογοτεχνικό περιοδικό «Ağır Ol Bay Düzyazı» (Σιγά, Κύριε Πεζέ Λόγε). Ήταν αρχισυντάκτης του περιοδικού «Evrensel Kültür» και «Evrensel Basım Yayın» που έκλεισαν με το νομοθετικό διάταγμα υπ’ αριθμό 657. Τα δοκίμια και τα ποιήματά του έχουν δημοσιευτεί σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά. Τα βιβλία του έχουν βραβευθεί πολλές φορές. Σήμερα είναι αρχισυντάκτης του περιοδικού «Yeni e» και εργάζεται σ’ ένα ίδρυμα για τον πολιτισμό και τις τέχνες. Έχει κυριακάτικη στήλη στην καθημερινή εφημερίδα «Evrensel». Είναι γενικός γραμματέας του Συνδικάτου Συγγραφέων της Τουρκίας και μέλος του Κέντρου Συγγραφέων PEN Τουρκίας.