Τη συνέντευξη με τον λογοτέχνη Γιώργο Μολέσκη για την εφημερίδα Η ΚΟΚΚΙΝΗ πήρε η Λάλε Άλατλι

• Πότε και πού γεννήθηκες Γιώργο; Ποιες μνήμες έχεις από τον τόπο σου;

Γεννήθηκα το 1946 στη Λύση, ένα χωριό της Κύπρου, στην πεδιάδα της Μεσαορίας, με πλούσια παράδοση στον τομέα του λαϊκού πολιτισμού, τόπο καταγωγής ενός από τους σημαντικότερους ποιητές που έγραψαν στην κυπριακή διάλεκτο, του Παύλου Λιασίδη, με τον οποίο είχα μια φιλική σχέση. Γεννήθηκα σ’ ένα πλινθόκτιστο σπίτι με εσωτερική αυλή, στο κέντρο της οποίας υπήρχε ένα πανύψηλο κυπαρίσσι. Από το 1974 το χωριό είναι κατεχόμενο. Οι γονείς μου, φτωχοί βιοπαλαιστές, ήταν λίγο γεωργοί και περισσότερο εργάτες. Πέθαναν σε προσφυγικό συνοικισμό στη Λάρνακα. Οι μνήμες πολλές, από τα δύσκολα παιδικά χρόνια και τον αγώνα για επιβίωση και μόρφωση, μνήμες από τα χρόνια του αγώνα ενάντια στην αγγλική αποικιοκρατία, μνήμες από τον πόλεμο του 1974, με γεγονότα τραγικά, τα οποία με σημάδεψαν και τα οποία βρίσκουν συχνά την έκφρασή τους στα γραπτά μου.

• Τι είναι αυτό που σε προσδιορίζει; Πώς θα παρουσίαζες τον εαυτό σου;

Έναν άνθρωπο που κυνήγησε με πάθος τα όνειρά του και που ανέτρεψε την πορεία της ζωής του ακολουθώντας δρόμους πέρα από αυτούς που οι οικογενειακές συνθήκες και το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούσε του επέβαλλαν.

• Ποια είναι τα πιο σημαντικά έργα σου και γιατί;

Τα ποιητικά μου έργα, γιατί μέσα από αυτά εκφράζω τις συγκινήσεις, τις σκέψεις, τα όνειρα, τις θέσεις μου πάνω στην ιστορία και την πορεία του τόπου μου και του κόσμου. Τα πεζά, γιατί μέσα από αυτά κατέθεσα βιώματα που τα θεωρώ σημαντικά για μένα. Οι ποιητικές μου μεταφράσεις, γιατί η διαδικασία της μετάφρασης με βοήθησε να επικοινωνήσω σε βάθος με το έργο των σπουδαίων ποιητών.

• Ποιους/ποιες συγγραφείς-ποιητές θεωρείς εξαιρετικά επιδραστικούς/ές, με τρόπο που κι εσένα σε έχουν σε κάποιο βαθμό επηρεάσει;

Είναι πολλοί, σκορπισμένοι σε πολλούς αιώνες, για πολλούς και διαφορετικούς λόγους. Για να αναφέρω μερικούς, λέω: Ηράκλειτος, Αισχύλος, Σέξπιρ, Καβάφης, Πούσκιν, Ντοστογιέφσκι, Τσέχοφ, Μπλοκ, Μαντελστάμ, Μαγιακόφσκι, Έλιοτ, Σεφέρης, Ελύτης, Μπόρχες, Τράνστρεμερ.

• Κατά τη γνώμη σου, με τι θέματα πρέπει να ασχολείται και προς ποια θέματα πρέπει να δείχνει ευαισθησία ένας λογοτέχνης;

Δεν υπάρχει πρέπει. Αν είναι αληθινός λογοτέχνης, θα μιλήσει για θέματα που απασχολούν τον τόπο του και την εποχή που ζει, έστω κι αν τα βλέπει μέσα από την προοπτική του χρόνου και της φαντασίας. Αυτά προκαλούν τις σκέψεις, τα ασυναίσθητα, τα όνειρα για το μέλλον, τη στάση μας απέναντι στο καλό και το κακό. Η φτώχεια, οι πόλεμοι, η πρόσφυγες, οι δικτατορίες, η βία, κοινωνική ή κρατική, είναι θέματα που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο επηρεάζουν το έργο μας.

• Τι πιστεύεις για την περιοχή μας (Ελλάδα-Τουρκία, Βόρεια-Νότια Κύπρο, Βαλκάνια κτλ.) από άποψη τέχνης/λογοτεχνίας/ιστορίας/ανθρωπισμού (τα δικαιώματα);

Η λογοτεχνία και η τέχνη γενικά βρίσκονται, στο μεγαλύτερό τους μέρος, πέρα από τους παραδοσιακούς εθνικισμούς και μεγαλοϊδεατισμούς Προβάλλουν τα στοιχεία που ιστορικά, αλλά και ιδιοσυγκρασιακά συνδέουν τους ανθρώπους που τους έλαχε ένας κοινός γεωγραφικός χώρος. Και έτσι, πιστεύω, ότι πρέπει να προχωρήσουμε. Να αναδείξουμε τα κοινά μας στοιχεία και τη σημασία της αλληλοκατανόησης και της συνεργασίας.

• Τι σε παρακίνησε στην ποίηση;

Μια διάθεση να εξομολογηθώ, πρώτα απ’ όλα στον εαυτό μου, τις συγκινήσεις που ένιωθα ερχόμενος σε επαφή τον κόσμο και τους ανθρώπους, να εκφράσω τις σκέψεις και τα όνειρά μου. Αυτή ήταν η αρχή, στα δεκατέσσερα-δεκαπέντε μου χρόνια.

• Γενικά, τι σε παρακινεί στο γράψιμο;

Η τραγικότητα της ανθρώπινης μοίρας, οι σκοτεινές περιοχές του ανθρώπινου μυαλού, ο θρησκευτικός φανατισμός, οι πόλεμοι, οι εθνοτικές και θρησκευτικές συγκρούσεις, η καταπίεση, η φτώχεια, η εξαθλίωση και η πείνα που βιώνουν οι άνθρωποι σε πολλά μέρη του πλανήτη, η αδικία, η προσφυγιά. Η ανάγκη να πάρω μια θέση, να πω τον δικό μου λόγο μέσα από την τέχνη που επέλεξα να υπηρετήσω.

• Σε ποιον Θεό προσεύχεσαι;

Στον θεό της λογικής. Αλλά δεν προσεύχομαι, συζητώ και τσακώνομαι μαζί του για όλα αυτά που συμβαίνουν στον κόσμο.

• Τι εξέδωσες πρόσφατα/Τι πρόκειται να εκδώσεις στο προσεχές μέλλον;

Στα τελευταία μου βιβλία περιλαμβάνεται η συλλογή ποιημάτων «Το ημιτελές ποίημα», Εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2014, Το βιβλίο διηγημάτων «Όταν ο ήλιος μπήκε στο δωμάτιο», Εκδόσεις Βακχικόν, Αθήνα 2017, το αφήγημα «Κάθε Ιούλιο επιστρέφω», Εκδόσεις Βακχικόν, Αθήνα 2019 και «Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι: Προεπαναστατικά ποιήματα, Εισαγωγή-Μετάφραση», Εκδόσεις Βακχικόν, Αθήνα 2019. Το επόμενο βιβλίο, που βρίσκεται στα χέρια του εκδότη και αναμένω ότι θα κυκλοφορήσει σύντομα, αφορά το αρμένικο λαϊκό έπος «Δαβίδ ο Σασούνιος». Πρόκειται για ένα βιβλίο με μεταφρασμένα αυτοτελή μέρη του έργου και με μια εκτεταμένη εισαγωγή. Και μετά, ένα νέο βιβλίο ποιημάτων. 

• Η ποίηση/λογοτεχνία μπορεί να αλλάξει το μέλλον του ανθρώπου;

Η ποίηση και η λογοτεχνία συνοδεύουν όλη την εξέλιξη του ανθρώπου μέσα στους αιώνες και διαδραματίζουν τον δικό τους ρόλο στο να γίνεται ανθρωπινότερος. Σίγουρα δεν μπορούν να επιφέρουν επαναστατικές αλλαγές. Όμως χωρίς την ποίηση και τη λογοτεχνία, η βαρβαρότητα θα ήταν περισσότερη.

• Αυτόν τον καιρό τι γράφεις;

Ποιήματα, διηγήματα, ιστορίες, δοκίμια πάνω σε θέματα λογοτεχνίας, ανάλογα με τη διάθεση της ημέρας και τις ιδέες που γεννιούνται παρακολουθώντας τα όσα συμβαίνουν σ’ εμένα και στον κόσμο.

• Τα βιώματα της Κύπρου πώς επηρεάζουν εσένα και τη λογοτεχνική σου πορεία;

Πάρα πολύ, όπως και όλους τους Κύπριους λογοτέχνες, Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους. Συνέβηκαν τόσα πολλά και τόσο τραγικά πράγματα στη σύγχρονη ιστορία του τόπου, τα οποία επηρέασαν τόσο καθοριστικά τις ζωές μας, ενώ μας πολιορκούν ακόμη απειλητικά, που δεν μπορούμε να απαλλαγούμε από αυτά.    

• Αν αναγκαζόσουν να δραπετεύσεις, ποιο βιβλίο θα έπαιρνες μαζί σου;

Τον «Μόμπι Ντικ», τους «Αδελφούς Καραμάζοφ», τα ποιήματα του Μπόρχες και θα μου έλειπαν πάρα πολλά άλλα.

• Πώς μπορεί να επηρεάσει μια διεθνής συνεργασία λογοτεχνών της περιοχής μας, την επικαιρότητα, την κρατική βία, τη βία κατά των γυναικών/lgbtqia+/ζώων κτλ.;

Σίγουρα δεν μπορεί να επιβάλει τίποτε και πολλά πράγματα θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Όμως μια διεθνής συνεργασία των λογοτεχνών της περιοχής μας, μέσα από την οποία θα αναπτυχθούν κοινές δράσεις, θα συμβάλει στην ανάπτυξη μεγαλύτερης ευαισθησίας και αποφασιστικότερης αντιμετώπισης αυτών των φαινομένων, τα οποία συναντούμε μπροστά μας, δυστυχώς, κάθε μέρα.

• Τι έχεις να δηλώσεις για την «ΚΟΚΚΙΝΗ»;

Θεωρώ πολύ σημαντική τη συμβολή της στην ανάπτυξη ενός υγιούς και μαχητικού κοινωνικού προβληματισμού πάνω σε θέματα που μαστίζουν τη σημερινή κοινωνία, καθώς και τη συμβολή της στην ανάπτυξη της επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ των λογοτεχνών της περιοχής μας.

                                            

Η Νεκρή Μας Ζώνη

Σαν ρήγμα ανάμεσα σε δυο τεκτονικές πλάκες

που διαρκώς αποκλίνουν

η νεκρή μας ζώνη ολοένα επεκτείνεται

προς τη μια και προς την άλλη πλευρά.

Σηκώνει σκόνη τοξική της ερήμου,

εκπέμπει δηλητηριώδη αέρια,

μολύνει τη γη βαθιά και τα νερά,

θέλει να καταλάβει όλο τον τόπο,

να μας μετατρέψει  σε δυο νησιά

που μεταξύ τους όλο απομακρύνονται.

Σπαρμένη με κόκκαλα νεκρών η νεκρή μας ζώνη

που όλο ασπρίζουν στη βροχή και στον ήλιο

κι όλο αδειάζουν από τις ιστορίες και τα ονόματα τους.

Στην κάθε της πλευρά περπατά η Λήθη.

Άνθρωποι κάποτε ζωντανοί περνούν το κατώφλι

και γίνονται μνήμες.

Τα σπίτια ξεχνούν τους κατοίκους τους,

τα περιβόλια ξεχνούν τους καρπούς τους,

τα δέντρα τους ίσκιους τους,

τα τριαντάφυλλα  το άρωμά τους,

το λάδι τους οι ελιές, οι ανθοί το μέλι τους…

Μηνύματα θανάτου τη διαπερνούν, ταξιδεύουν μακριά,

μπαίνουν σε σπίτια, σε γραφεία,

σε αυτοκίνητα κι αεροπλάνα, φτάνουν σε ξένες χώρες:

Απεβίωσε ο Κώστας, ο Γιάννης, η Μαρία,

ο Φικρέτ, ο Γιουτζέλ, ο Χικμέτ,

του τάδε, του δείνα, του άλλου…

Η κηδεία του αύριο, μεθαύριο, την επόμενη μέρα,

       στο τάδε χωριό, στην τάδε πόλη, στην τάδε χώρα…

Τώρα μόνο νεκρός θα επιστρέψει στη γη του

και θα περιφέρεται ανέστιος και βωβός.

Και η ελπίδα μας όλο να λιγοστεύει,

να φεύγει ο καιρός που κατεβαίναμε με τα όνειρά μας,

καθόμασταν επάνω της  σαν τα πουλιά

και φυτεύαμε σπόρους τα ποιήματά μας:

Ν’ αφοπλίσουμε τις νάρκες,

να γίνουν παιχνίδια παιδικά,

το πράσινο να σκεπάσει το αίμα,

οι νεκροί σηκωθούν

και να φωνάζουν τα ονόματά τους,

να κατεβούν τα περιστέρια να τσιμπολογούν

τους σπόρους της ειρήνης.

Οι εξόριστοί μας στίχοι

να επιστρέψουν στο ποίημα.

*Την τουρκική απόδοση του ποιήματος μπορείτε να διαβάσετε σύντομα στην ιστοσελίδα της «Κόκκινης»

Ο Γιώργος Μολέσκης γεννήθηκε το 1946 στο χωριό Λύση της επαρχίας Αμμοχώστου. Φοίτησε στο Αγγλικό Κολλέγιο Λευκωσίας και στο Κρατικό Πανεπιστήμιο Μόσχας – Λομονόσοφ. Εργάστηκε στις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού και στο Ίδρυμα Συμφωνική Ορχήστρα Κύπρου. Διετέλεσε πρόεδρος της Επιτροπής Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας, της Εθνικής Επιτροπής Κύπρου για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας και της Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου. Δημοσίευσε μελέτες και δοκίμια για τη λογοτεχνία και εξέδωσε δεκατρείς ποιητικές συλλογές, τρία βιβλία πεζογραφίας και πέντε βιβλία με μεταφράσεις ποίησης. Βιβλία του μεταφράστηκαν και εκδόθηκαν σε διάφορες χώρες. Τιμήθηκε με Κρατικό έπαινο και Κρατικό βραβείο ποίησης της Κύπρου, με το Μετάλλιο Πούσκιν της Ένωσης Ρώσων Συγγραφέων, καθώς και με το Βραβείο Γ.Φ. Πιερίδης της Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου. Είναι Επίτιμο Μέλος της Κρατικής Ακαδημίας Σλαβικού Πολιτισμού της Ρωσικής Ομοσπονδίας και του Συνδέσμου Πολιτισμού Ελλάδας-Κύπρου.