*Τη συνέντευξη πήρε για την εφημερίδα «Κόκκινη» η Λάλε Άλατλι

Πότε και πού γεννήθηκες Νεσιέ; Ποιες μνήμες έχεις από τον τόπο σου;
Στην Κύπρο, η απάντηση στο «Από πού είσαι;» γενικά είναι το χωριό ή η πόλη, όπου η οικογένεια έχει το σπίτι ή τη γη. Έτσι κι εγώ είμαι από την Περιστερώνα. Πέρασα τα πρώτα τέσσερα χρόνια της ζωής μου εκεί και μετά, το 1962, γίναμε πρόσφυγες κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων του 1963. Επειδή ξεριζωθήκαμε με το ζόρι από την Περιστερώνα, το χωριό έμεινε πάντα στη μνήμη μου σαν ένας παραμυθένιος τόπος. Δεν ξέρω ακριβώς πώς ξεκίνησα την ποίηση, αλλά δεν θυμάμαι καμία στιγμή χωρίς ποίηση ως κόρη ενός ποιητή. Ο πατέρας μου οδηγώντας διάβαζε ποιήματα, όταν με πήγαινε στο νηπιαγωγείο από τη Περιστερώνα στη Λευκωσία ή όταν κάναμε βόλτες οικογενειακώς. Είχα αντιληφθεί ότι η ποίηση ήταν ένα τόσο διασκεδαστικό παιχνίδι με λέξεις και είχα αρχίσει να λέω ποιήματα στα πουλιά, στα ζουζούνια, ακόμα και πριν μάθω να διαβάζω και να γράφω. Όταν ο πατέρας μου, μαζί με τον εμφύλιο στην Κύπρο, χάρισε την ποίησή του στον εθνικισμό, τα ποιήματά του που ακούγαμε από την τηλεόραση και το ραδιόφωνο είχαν καλυφθεί με μια έκφραση θυματοποίησης, εχθρότητας και ρητορικής μίσους. Ως κόρη του εθνικού Τουρκοκύπριου ποιητή, ήμουν η αγαπημένη μαθήτρια των δασκάλων για να διαβάζω ποίηση σε εθνικές γιορτές στο σχολείο. Θυμάμαι ότι αυτό με έκανε λίγο να απομακρυνθώ από την ποίηση.

Ο πατέρας μου είχε βιβλιοπωλείο κι αυτό μου έδινε την ευκαιρία να έχω εύκολη πρόσβαση στα βιβλία. Μια μέρα βρήκα ένα βιβλίο εννέα τόμων, όχι στη βιβλιοθήκη του σπιτιού μας αλλά κάτω από το κρεβάτι μου. Αυτά ήταν τα βιβλία του Ναζίμ Χικμέτ με τα σχέδια του Αμπιντίν Ντίνο, που είχαν εκδοθεί στη Βουλγαρία. Αργότερα έμαθα πώς ακριβώς βρέθηκαν αυτά κάτω από το κρεβάτι μου. Τα βιβλία, τα είχε χαρίσει στον πατέρα μου, ο Τουρκοκύπριος κομμουνιστής Ντερβίς Αλί Καβάζογλου, ο οποίος αργότερα δολοφονήθηκε μέσα σ’ ένα αυτοκίνητο με τον Ελληνοκύπριο σύντροφο, τον Κώστα Μισιαούλη σε συνωμοσία των φασιστών. Είναι μια συμβολική φιγούρα για τους Κύπριους ειρηνιστές. Ο Καβάζογλου κάποτε είχε προσπαθήσει πολύ για να κάνει τον πατέρα μου κομμουνιστή. Έχει αλληλογραφία με τον Χικμέτ για την Κύπρο. Και ο πατέρας μου είχε κρύψει αυτά βιβλία, δώρα από τον Καβάζογλου, κάτω από το κρεβάτι μου, γιατί ήταν απαγορευμένα. Δεν μπορώ να περιγράψω τι κόσμος απλώθηκε μπροστά μου με τα ποιήματα του Χικμέτ, με τον οποίο γνωρίστηκα μ’ αυτόν τον τρόπο. Θυμάμαι να διαβάζω αυτά τα ποιήματα για μέρες και νύχτες. Όταν επισκεπτόμασταν την Πόλη με τον πατέρα μου, συναντιόμασταν με διάφορους ποιητές. Βλεπόμασταν συχνά με τους Τούρκους ποιητές όπως τον Φαζίλ Χιουσνού Νταγλάρτζα και τον Τζαχίτ Κιουλεμπί. Κι εγώ διάβαζα ό, τι έβρισκα σχετικά με την ποίηση και στο βιβλιοπωλείο και στο σπίτι. Δεν θυμάμαι πώς αποφάσισα να γίνω ποιήτρια. Ήταν ένα δυνατό αίσθημα πεπρωμένου, παρά μια απόφαση.

Τι είναι αυτό που σε προσδιορίζει; Πώς θα παρουσίαζες τον εαυτό σου;
Η βασική αναζήτησή μου στη ζωή είναι η «ελευθερία». Έχω αριστερές πολιτικές και πολιτισμικές αξίες. Δεν μου αρέσει να κατατάσσω τον εαυτό μου, αλλά όλα τα απελευθερωτικά κινήματα στον κόσμο, όπως ο αναρχισμός, ο φεμινισμός, το κίνημα αντιρρησιών συνείδησης, ο αντιμιλιταρισμός, οικολογικός ακτιβισμός είναι στην καρδιά μου.

Μπορείς να μας πεις λίγα λόγια για τα έργα σου;
Όταν το πρώτο μου βιβλίο «Το ζουμπούλι και ο νάρκισσος» είχε εκδοθεί από τις εκδόσεις Cem και «Τα δάκρυα του πολέμου» από τις εκδόσεις Yeni Türkü, ήμουν φοιτήτρια. Στην ενδιάμεση περίοδο έχω κι ένα αδημοσίευτο αρχείο. Αυτό περιλαμβάνει ποιήματα, μερικά από τα οποία έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά αλλά δεν έχουν εκδοθεί ως βιβλία.
Αργότερα οι εκδόσεις Cem εξέδωσαν την συλλογή μου με τίτλο «Πόρτες». Αυτή ήταν η εποχή, που ασχολούμουν στενότερα με τις ατομικές ελευθερίες και τα ζητήματα γυναικών, σε σχέση με τα πρώτα μου βιβλία. Ήταν η περίοδος που έβγαινα από την παιδική μου ηλικία και διάβαζα και σκεφτόμουν περισσότερο για την ποίηση. Υπήρξε μια άνοδος του φεμινιστικού κινήματος εκείνα τα χρόνια και στην Τουρκία και στην Κύπρο. Έχω τις επιρροές αυτού, και ιδίως μια αναζήτηση της ατομικής μου ταυτότητας. Νομίζω ότι κατευθύνθηκα σε μια αρκετά λυρική και μουσική ποίηση. Μ’ αυτό το βιβλίο βλέπω ότι τα ποιήματα που απαρτίζουν την ενότητα «Ανεπίσταλτα Γράμματα», δηλαδή τα ποιήματα που συγχωνεύουν το ατομικό με το πολιτικό, είναι πρόδρομος της μελλοντικής μου ποίησης.
Στο «Η σελήνη είναι φτιαγμένη από έρωτα», το οποίο ήρθε μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα, η εξέγερση στις «Πόρτες» αντικαθίσταται από μια πιο ήρεμη ωριμότητα. Υπάρχει επίσης ο ερωτισμός. Αλλά νομίζω ότι πρόκειται για έναν πολύ διαφορετικό ερωτισμό από τον ανδρικό ερωτισμό. Η αισθητική σεξουαλικότητα ανήκει σε μια γυναικεία φωνή. Εδώ μπορούμε να βρούμε τη συνένωση του ατομικού και του πολιτικού, την αναζήτηση της αθωότητας. Έπειτα, είναι «Τα δωμάτια της μνήμης, που μοιάζουν με τη συνέχεια του «Η σελήνη είναι φτιαγμένη από έρωτα». Αλλά πιστεύω ότι είναι πιο θαρραλέος και ώριμος. Ο ερωτισμός φαίνεται να είναι υψηλότερος.
Νομίζω ότι και στο «Κρυωμένα πουλιά» συνεχίζει την ίδια γραμμή. Πολύ πιο ώριμο. Το παραμυθένιο στοιχείο είναι πιο κυρίαρχο σ’ αυτό το βιβλίο. Εδώ, το τμήμα που αποτελείται από τα δίστιχα προσέλκυσε πολύ ενδιαφέρον.
Η τελευταία μου ποιητική συλλογή «Νάρκης του χιονιού» μόλις κυκλοφόρησε. Και σ’ αυτό
υπάρχει μια κρυφή αντιπαράθεση με την σεξιστική ιδεολογία, μέσα σ’ ένα παραμυθένιο περιβάλλον. Οι αναγνώστες λένε ότι βρίσκουν πολιτικές αλληγορίες σ’ αυτό το βιβλίο.
Εκτός από αυτά, έχω ένα μυθιστόρημα με τίτλο «Η μυστική ιστορία των θλιμμένων κοριτσιών» και ένα βιβλίο κριτικής με τίτλο «Θύμηση με την ποίηση».
Κυκλοφόρησε στα αγγλικά μια ποιητική συλλογή με επιλεγμένα ποιήματά μου με τίτλο «Rose Falling Into Night» και το «Απαγορευμένοι κήποι» από τον εκδοτικό οίκο Βακχικόν στα ελληνικά.

Κατά τη γνώμη σου, με τι θέματα πρέπει να ασχολείται και προς ποια θέματα πρέπει να δείχνει ευαισθησία ένας λογοτέχνης;
Κατά τη γνώμη μου, το αντικείμενο της λογοτεχνίας είναι τα πάντα γύρω από τους ανθρώπους και τη ζωή. Οι αδικίες στη ζωή και ό,τι πονάει φυσικά είναι λογοτεχνία.

Τι πιστεύεις για την περιοχή μας (Ελλάδα-Τουρκία, Βόρεια-Νότια Κύπρο, Βαλκάνια) από άποψη τέχνης/λογοτεχνίας; Τι κοινό ή ποιες διαφορετικότητες εντοπίζεις;
Η Κύπρος, η Τουρκία και η Ελλάδα ήταν πάντα το επίκεντρο της ζωής μου. Ανάμεσά τους, είμαι σαν νομάδας ψυχής. Είμαι φίλη και προσπαθώ να είμαι και αλληλέγγυα με τις οργανώσεις που αγωνίζονται για την ελευθερία και στις τρεις χώρες αυτές.

Τι είναι το κίνημα αντιρρησιών συνείδησης για εσένα; Τι έκανες σχετικά μ’ αυτό το ζήτημα;
Αν ήμουν άντρας, θα γινόμουν οπωσδήποτε, θα δήλωνα αντιρρησίας συνείδησης. Δεν μπορώ να φανταστώ ότι θα μπορούσα να συμμετέχω με τον έναν ή τον άλλο τρόπο σε ένα ίδρυμα που οργανώνεται για να σκοτώσει ανθρώπους. Γι’ αυτό υποστήριξα την εκστρατεία του Σαλίχ Ασκέρογλου, του πρώτου αντιρρησία συνείδησης στην Κύπρο, και έτσι βρέθηκα σε ένα κελί υπό κράτηση και δικάστηκα σε στρατιωτικό δικαστήριο.

Σε ποιον Θεό πιστεύεις;
Ας τον ονομάσουμε Θεό της Ποίησης. Νομίζω ότι οι άνθρωποι δημιουργούν τους θεούς. Είχα επίσης κι εγώ έναν θεό της παιδικής ηλικίας, όταν ήμουν μικρή. Ένα Θεό που εκπροσωπεί την καλοσύνη και τη δικαιοσύνη.

Τι σχεδιάζεις να εκδώσεις στο προσεχές μέλλον;
Αυτή τη στιγμή δουλεύω πάνω στην καινούρια μου ποιητική συλλογή. Θα είναι ποιήματα της εποχής της πανδημίας σ’ αυτό το καινούριο βιβλίο.

Η ποίηση, η λογοτεχνία μπορεί να αλλάξει το μέλλον του ανθρώπου;
Εγώ πάντα πίστευα ότι η ποίηση και η λογοτεχνία έχουν μεγάλη δύναμη.

Αν ήσουν υποχρεωμένη να καταφύγεις κάπου με ένα μόνο βιβλίο συντροφιά, ποιο θα ήταν αυτό;
Ποτέ δεν μπόρεσα να αποφασίσω για τα αγαπημένα μου. Ίσως αυτό είναι το πρόβλημά μου. Υποθέτω ότι δεν θα μπορούσα να αποφασίσω ποιο βιβλίο θα πάρω σε μια τέτοια κατάσταση.

Πώς επηρεάζουν εσένα και τη λογοτεχνική σου πορεία οι δολοφονίες από τις αστυνομικές δυνάμεις ή τους δεξιούς εξτρεμιστές στην Τουρκία και την Ελλάδα, και η κρατική βία στην Κύπρο;
Θυμώνω και ταράζομαι πολύ με τέτοια γεγονότα. Η γραφή χρειάζεται ηρεμία και ένα βλέμμα από απόσταση, παρά την οργή. Πιστεύω επίσης ότι η λογοτεχνία πρέπει να προσφέρει μια βαθύτερη προοπτική για τις ανθρώπινες καταστάσεις, από το να είναι υποκατάστατο της σύγχρονης πολιτικής. Αυτά θα εμφανίζονται στη λογοτεχνία με την πάροδο του χρόνου.

Το ποίημα σου με τίτλο «Η δική μου η πατρίδα» μελοποιήθηκε και έφτασε σε τεράστιες μάζες. Αγαπάς την πατρίδα σου;
Λέγεται ότι η πατρίδα του ανθρώπου είναι η παιδική του ηλικία και η παιδική ηλικία είναι μια ξένη χώρα. Η Κύπρος είναι το πιο όμορφο μέρος στον κόσμο για μένα. Με πονάει τόσο πολύ που είναι διχοτομημένη. Βλέπω ότι αυτή η χώρα θα μπορούσε να έχει πολύ καλύτερες μέρες και ότι έχει πολλές δυνατότητες και στεναχωριέμαι που αυτό δεν συνέβη.
https://www.youtube.com/watch?v=AYO_Xy55Oo4

Τι έχεις να δηλώσεις για την «ΚΟΚΚΙΝΗ»;
Νομίζω ότι η Κόκκινη γεμίζει ένα σημαντικό κενό συγκεντρώνοντας δύο γλώσσες και δύο λογοτεχνίες. Ευχαριστώ με πολλή αγάπη όλους όσους συνέβαλαν.

Η ΜΕΓΑΛΗ ΛΕΞΗ

Όταν το ποίημα πει τη μεγάλη λέξη
μονομιάς τα όπλα σταματάνε
λέξη με φωνή από
χυμένο αίμα και κραυγή πόνου
λέξη που προφέρεται από τη χορωδία των νεκρών
κι από το εξορισμένο πλήθος της ιστορίας

Από ένα λουλούδι θα ψιθυριστεί
από το σύννεφο που κλαίει στον ουρανό
από τα εκστασιασμένα κύματα της θάλασσας
και από τα παιδιά που δε θέλουνε να πάνε στον στρατό

Εκείνη τη μέρα, ένας νέος έρωτας θα αναδυθεί
απ’ τους θαλάσσιους αφρούς
απροσδιόριστης εθνικότητας

Ο πόλεμος θα πεθάνει από ντροπή
καθώς η σιωπή θα παίρνει εκδίκηση από την ιστορία
και οι μαγικές λέξεις
θα φιλήσουν τον άνεμο της αγάπης

Αν η προδοσία στη μισή πατρίδα
φτάσει σε ολόκληρη
ο εθνικισμός θα σε κάνει
να σε προδώσω

Όταν το ποίημα πει τη μεγάλη λέξη
οι συμφωνίες και οι διαπραγματεύσεις θα ολοκληρωθούν
όλοι οι μεσολαβητές θα μείνουν άνεργοι

Η ιστορία θα παραδοθεί
στη μεγάλη λέξη που κουβαλάει
τ’ αστέρια και τα ποτάμια
τον αέναο έρωτα
τους ήχους, τη βροχή και τις θάλασσες

Όταν θα ειπωθεί
από το ποίημα η μεγάλη λέξη
είτε θα εκτελεστούν όλοι οι ποιητές
είτε η ειρήνη θα έρθει στη γη

ΚΑΡΔΙΟΠΛΟΙΟ
Η καρδιά μου ένα μικρό πλοίο
Στη θάλασσα της μνήμης σου

ΘΕΑ
Μου εμποδίζεις τη θέα
με τη λύπη που μου έδωσες

ΙΑΝΟΣ
Κοιτάει μέσα
ενώ βλέπει προς τα έξω
Ο Ιανός είναι ο Θεός της Ποίησης

ΠΟΙΗΣΗ
Μέσα μου είχα τη φωνή μιας πεταλούδας
Έγραψα ποίηση

ΑΦΟΒΗ
Όταν φωνάζεις
Δε φοβάται η ποίηση

ΙΣΤΟΡΙΑ
Όποιος και να πέρασε από εδώ
Πλήγωσε το μέλλον

ΜΗΤΕΡΑ ΠΑΤΡΙΔΑ
Τι μάνα είσαι
Να σκοτώνεις τους γιους σου
για να ζήσεις εσύ;

ΠΡΟΔΟΣΙΑ
Με μια λέξη
Σβήστηκε όλη η ιστορία

ΑΝ
Θα είχαμε στα σίγουρα ανθίσει
Αν δεν είχατε εμποδίσει τον ήλιο μας

Νεσιέ Γιασίν (Απαγορευμένοι κήποι, εκδόσεις Βακχικόν)

*Απόδοση όλων των ποιημάτων: Αγγελική Δημουλή

Σύντομο βιογραφικό της Νεσέ Γιασίν

Η Νεσιέ Γιασίν (Neşe Yaşın) aπό τα μέσα της δεκαετίας του 1980, κατοικεί και εργάζεται στη νότια Λευκωσία. Από πολύ μικρή ηλικία είναι ενεργή ακτιβίστρια για την ειρήνη και μέλος του Cyprus Conflict Resolution Trainers Group, το οποίο το 1995 πρότεινε 15 έργα για την προώθηση της ειρήνης και την συμφιλίωση στο νησί, ενώ παρουσίασε το Cyprus Peace Bazaar. Η Γιασίν γράφει κατά κύριο λόγο στην τουρκική γλώσσα, παρόλο που ένας σημαντικός αριθμός από τις πρόζες της έχει μεταφραστεί στα ελληνικά και τα αγγλικά. Επίσης η ποίησή της έχει μεταφραστεί σε 20 γλώσσες και έχει δημοσιευτεί σε λογοτεχνικά περιοδικά και ανθολογίες. Συχνά γράφει μελέτες με θέμα την ειρήνη και την επανένωση του «πολυαγαπημένου νησιού» της, της Κύπρου. Μια τέτοια μελέτη, που έτυχε προσοχής, ήταν αυτή που παρουσίασε στο Παγκόσμιο Συνέδριο Πολιτισμού στην Στοκχόλμη το 1998. Η Γιασίν σκηνοθέτησε και παρουσίασε ένα λογοτεχνικό πρόγραμμα με τίτλο 41st Room στο ραδιόφωνο «CYBC» (1992-2007), καθώς και το πρόγραμμα Peace Garden (2001-2003) στο ραδιόφωνο «ASTRA». Γράφει κάθε εβδομάδα μια στήλη στην εφημερίδα «BirGün» (Τουρκία) και στην εφημερίδα «Yenidüzen» (Κύπρος).

Το 2006 έγραψε ιστορία στην Κύπρο, όταν συμμετείχε στις εκλογές για μια θέση στο κοινοβούλιο της Κύπρου μετά την ψήφιση νόμου από την κυπριακή κυβέρνηση, ο οποίος επέτρεπε στους Τουρκοκύπριους που κατοικούσαν στον νότο να ψηφίσουν μη Τουρκοκύπριους υποψηφίους στις γενικές εκλογές. Έγινε η πρώτη Τουρκοκύπρια που συμμετείχε στις εκλογές μετά την αποχώρηση των Τουρκοκύπριων υποψηφίων το 1963.

*Μπορείτε να διαβάσετε τη συνέντευξη με τη Γιασίν και τα ποιήματά της στα τουρκικά εδώ.