Γράφει ο Χάρης Παπαδόπουλος

Η ντροπιαστική ήττα και αποχώρηση του στρατού των ΗΠΑ, της Βρετανίας και της Γερμανίας από το Αφγανιστάν συγκρίνεται συχνά με την αντίστοιχη πανικόβλητη αποχώρηση του βορειοαμερικανικού στρατού στο Βιετνάμ τη δεκαετία του ‘70. Όμως, στην πραγματικότητα, η τωρινή ήττα των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν είναι πολύ πιο ταπεινωτική και βαθιά. Και ενδέχεται να φέρει καθοριστικές συνέπειες στην παγκόσμια στρατιωτική κυριαρχία των ΗΠΑ.

Το Βιετνάμ

Όταν οι Βιετκόνγκ, πριν τεσσεράμισι δεκαετίες, υποχρέωσαν τις ΗΠΑ σε άτακτη υποχώρηση, ήταν πραγματικά ο θρίαμβος του Δαβίδ απέναντι στον Γολιάθ. Ο αμερικανικός στρατός είχε πέσει πάνω στην ταλαίπωρη χώρα της Νοτιοανατολικής Ασίας το ‘60 και το ‘70 με μια τρομακτική δύναμη πυρός. Στην Ινδοκίνα οι ΗΠΑ έριξαν περισσότερο όγκο βομβών και οβίδων από όσες ξοδεύτηκαν από όλους τους αντιμαχόμενους στους δύο Παγκοσμίους Πολέμους μαζί. Στο Βιετνάμ εφαρμόστηκαν από τη βορειοαμερικανική αεροπορία μαζικοί βομβαρδισμοί με εμπρηστικές βόμβες ναπάλμ. Ήταν το όπλο που είχε πρωτοδοκιμαστεί το 1948-1949 στον Γράμμο και το Βίτσι κατά των ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.

Τα υπερόπλα της φρίκης και η συντριπτική τεχνολογική υπεροπλία των ΗΠΑ δεν τις γλύτωσαν από την ήττα. Αντίθετα, μεγέθυναν το όνειδος και την καταισχύνη της. Ο νικημένος Γολιάθ, που βρέθηκε σε πανικόβλητη φυγή, ήταν η μεγαλύτερη –με διαφορά- στρατιωτική δύναμη του πλανήτη. Βέβαια και ο νικητής Δαβίδ διέθετε τότε αξιόλογα ατού και σημαντικούς συμμάχους. Οι Βιετναμέζοι μαχητές καθοδηγούνταν από το Κομμουνιστικό Κόμμα της χώρας, που είχε αναπτύξει βαθιές ρίζες στους εργαζόμενους και τη νεολαία. Την ίδια ώρα, το Κ.Κ. και οι ένοπλοι αγωνιστές του λαϊκού στρατού είχαν πολύ καλές σχέσεις με την πανσπερμία των θρησκειών και των εκκλησιών που επιβιώνουν στο Βιετνάμ.

Μέσα από αυτή τη στάση της βιετναμέζικης αριστεράς περιορίζονταν δραστικά οι απόπειρες των Βιετναμέζων δοσιλόγων να διαιρέσουν τον λαό και ισχυροποιούνταν ο κοινός εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας. Ακόμα, οι αντάρτες ενισχύονταν σε οπλισμό και εφόδια από την ΕΣΣΔ και την Κίνα. Και, πάνω από όλα, οι Βιετκόνγκ είχαν στο πλευρό τους το πολύ μαζικό και ισχυρό αντιπολεμικό κίνημα στις ΗΠΑ και τη Δυτική Ευρώπη, που συνέβαλε πολύ στην απώλεια ηθικού και τελικά στην ήττα του βορειοαμερικανικού στρατού.

Οι Ταλιμπάν

Η φετινή ήττα των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν είναι σαφώς πιο εκκωφαντική. Το μόνο σχετικά παρόμοιο χαρακτηριστικό που μοιράζονται οι Ταλιμπάν με τους Βιετκόνγκ, ήταν το ότι οι πρώτοι φορούν συνήθως σανδάλια και οι δεύτεροι διέσχιζαν τις ζούγκλες με τα πέδιλα. Και με αυτά τα ταπεινά εφόδια και ελαφρύ, συνήθως, οπλισμό, ταπείνωσαν και νίκησαν, και οι μεν και οι δε, την κολοσσιαία βορειοαμερικανική μιλιταριστική μηχανή.

Από κει και πέρα, οι ακροδεξιοί, έξαλλοι αντικομμουνιστές και ορκισμένοι σεξιστές Ταλιμπάν δεν έχουν τίποτα κοινό με την Αριστερά. Ούτε στην ιδεολογία ούτε στην οργάνωση. Δεν έχουν καλλιεργήσει με τους ταπεινούς και καταφρονεμένους του Αφγανιστάν τις σχέσεις που θα μπορούσε να αναπτύξει ένα κοινωνικό κίνημα των «από τα κάτω». Και έχουν πέσει στο παρελθόν πολύ συχνά στον όλεθρο των προγραφών και των πογκρόμ ενάντια στις μειοψηφικές εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες του Αφγανιστάν, πρώτα από όλα ενάντια στους σιίτες Χάζαρους της χώρας, που μόνο αυτοί αποτελούν περίπου το 1/6 του πληθυσμού.

Οι Ταλιμπάν γεννήθηκαν και αναπτύχθηκαν τη δεκαετία του ‘80 χάρη στη σκανδαλώδη ενίσχυση τότε, σε χρήμα και σε όπλα, από τις ΗΠΑ και τη Σαουδική Αραβία, για να πολεμήσουν τους Ρώσους εισβολείς. Αλλά αυτές οι εποχές έχουν περάσει προ πολλού. Στον νέο εικοσαετή πόλεμο του Αφγανιστάν, από την εισβολή των ΗΠΑ το 2001 έως σήμερα, οι Ταλιμπάν δεν διέθεταν διεθνείς ενισχυτές. Με εξαίρεση την όποια βοήθεια μπορούσαν κατά καιρούς να αντλήσουν από τις μυστικές υπηρεσίες του Πακιστάν.

Και φυσικά, οι αντιδραστικές και βαθιά σεξιστικές ιδέες των Ταλιμπάν δεν ήταν δυνατόν ποτέ να εμπνεύσουν ένα αντιπολεμικό αλληλέγγυο κίνημα στη νεολαία και τον λαό των ΗΠΑ, ώστε να κάνει τη διαφορά.

Και όμως, οι Ταλιμπάν νίκησαν. Τις πρώτες εβδομάδες του Αυγούστου, βαδίζοντας προς τις πόλεις του Αφγανιστάν με φάλαγγες λίγων δεκάδων χιλιάδων μαχητών ελαφρά οπλισμένων, αντιμετώπισαν τις 300.000 άντρες του βαριά οπλισμένου αφγανικού δωσιλογικού στρατού. Το καθεστώς των συνεργατών των ΗΠΑ κατέρρευσε, ουσιαστικά χωρίς να δώσει ούτε μια μάχη. Και βορειοαμερικανικός στρατιωτικός εξοπλισμός αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων πέρασε στα χέρια των ξυπόλητων ανταρτών.

Το μέγεθος της πανωλεθρίας

Τι το ξεχωριστό, λοιπόν, έχει η ήττα των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν;

Το γεγονός ότι ο πιο ισχυρός στρατός του κόσμου ταπεινώθηκε από ένα ολιγάριθμο, κακοεξοπλισμένο και ουσιαστικά απομονωμένο αντάρτικο κίνημα μέσα στην πιο φτωχή χώρα του πλανήτη. Οι ΗΠΑ έριξαν απεριόριστο χρήμα στη μάχη, της τάξης μεγέθους των τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Και διέθεταν την πιο γιγαντιαία στρατιωτική βιομηχανία για να εξοπλίζει και να τροφοδοτεί τον νατοϊκό στρατό εισβολής και τον ταγματασφαλίτικο στρατό των Αφγανών δωσιλόγων.

Από την άλλη, οι αντάρτες Ταλιμπάν ούτε το παγκόσμιο αντιπολεμικό κίνημα μπορούσαν να συγκινήσουν ούτε ήταν σε θέση να βοηθήσουν να φτιαχτεί ένα «δεύτερο μέτωπο» στα πανεπιστήμια και στις φτωχογειτονιές των ΗΠΑ, όπως είχε γίνει στον πόλεμο του Βιετνάμ.

Και όμως οι Ταλιμπάν νίκησαν και εξευτέλισαν τις ΗΠΑ. Και τώρα, ακόμη και τα πιο αδύναμα αντιαμερικανικά κινήματα, κινήσεις καταπιεσμένων ή απομονωμένα ισλαμικά αγροτικά αντάρτικα σε όλον τον πλανήτη ξέρουν πως το θηρίο μπορεί να ηττηθεί και πάλι. Ξανά και ξανά.

Όμως η πανωλεθρία του Αφγανιστάν έχει ήδη τον πιο εντυπωσιακό αντίκτυπο μέσα στην εργατική τάξη των ΗΠΑ. Οι εργάτ(ρι)ες στις ΗΠΑ, ανεξάρτητα αν στις πρόσφατες εκλογές στήριξαν Μπάιντεν ή Τραμπ, τίθενται στις δημοσκοπήσεις σε συντριπτικά ποσοστά ενάντια σε νέες στρατιωτικές επεμβάσεις εκτός συνόρων. Είτε στο Αφγανιστάν είτε οπουδήποτε αλλού στον κόσμο.

Η βορειοαμερικανική εργατική τάξη εμπέδωσε ως βαριά ήττα τους πολέμους σε Ιράκ και Αφγανιστάν. Και στους δύο σπαταλήθηκαν πολλά τρισεκατομμύρια δολάρια, δίπλα στις χαμένες ζωές χιλιάδων στρατιωτών των ΗΠΑ.

Και στο ίδιο βάθρο της ατίμωσης αυτών των καταστροφών ήρθε να κατακτήσει την πρώτη θέση το φιάσκο της διαχείρισης της πανδημίας. Οι ΗΠΑ κατάφεραν να πετύχουν παγκόσμιο ρεκόρ θανάτων εξαιτίας του covid-19, τόσο σε απόλυτους αριθμούς όσο και ποσοστό αναλογικά με τον πληθυσμό. Μπροστά σε αυτόν τον όλεθρο, ακόμη και οι πολεμικές ήττες σε Αφγανιστάν και Ιράκ καταλαμβάνουν τη δεύτερη και την τρίτη θέση στο βάθρο των πανωλεθριών. Και είναι πολύ απίθανο οι εργάτ(ρι)ες των ΗΠΑ να μην κάνουν μέσα στα κεφάλια τους τη σύνδεση ανάμεσα στα απίστευτα ποσά που πετάχτηκαν στο άπατο πηγάδι των τυχοδιωκτικών πολέμων από τη μια και στις τσιγγούνικες παροχές υγείας που απολαμβάνουν οι κατώτερες τάξεις της παγκόσμιας υπερδύναμης από την άλλη.

Στις βορειοαμερικανικές μεγαλουπόλεις, την περασμένη χρονιά, ζήσαμε μεγάλες κινηματικές στιγμές με αφορμή τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ. Δεν είναι απίθανο αυτές κάποια στιγμή να επαναληφθούν. Διότι κανένα πρόβλημα δεν λύθηκε από τη διακυβέρνηση Μπάιντεν. Ούτε καν αυτό της εγκληματικής συμπεριφοράς των αστυνομικών στις μειονότητες των μαύρων και των Λατίνων. Πόσο μάλλον που η παγκόσμια κρίση εκτραχύνεται. Και γίνεται πολύ πιο πιθανό το σενάριο των ισχυρών κοινωνικών αναταράξεων για τα αμέσως επόμενα χρόνια στις ΗΠΑ, παρά αυτό της κοινωνικής ειρήνης.

Τα καθήκοντα της Αριστεράς

Η εξαιρετικά ολιγάριθμη επαναστατική Αριστερά στις ΗΠΑ επιβιώνει, συνήθως απομονωμένη, σε μια σειρά από πανεπιστημιακά κάμπους. Και αναπαράγεται, αποκτώντας νέο αγωνιστικό κόσμο, κυρίως μέσα από τη συμμετοχή της στο αντιρατσιστικό και αντιφασιστικό κίνημα, το κίνημα ενάντια στην αστυνομική καταστολή, το φεμινιστικό και το λοατκια+. Οι στιγμές που οι επαναστάτ(ρι)ες των ΗΠΑ καταφέρνουν και μετέχουν ενεργά σε απεργίες και εργατικές κινητοποιήσεις είναι λαμπρές και περήφανες εξαιρέσεις. Και όχι, δυστυχώς, ο κανόνας.

Όμως η νέα πολιτική κατάσταση στις ΗΠΑ, μετά τη ντροπιαστική φυγή στο Αφγανιστάν, την καταστροφική διαχείριση της πανδημίας και την οικονομική ύφεση, προοικονομούν νέα εργατικά ξεσπάσματα, όπως και νέους κοινωνικούς αγώνες για δωρεάν υγεία και δομές φροντίδας για τον λαό. Αυτά τα δεδομένα ανεβάζουν πολύ ψηλά τον πήχη των προσδοκιών από τη βορειοαμερικανική επαναστατική Αριστερά. Που πλέον αρχίζει να έχει μπροστά της το καθήκον να βρει συνθήματα και δρόμους επικοινωνίας με πολύ μεγαλύτερες μάζες εργαζομένων από ό,τι είχε ως τώρα συνηθίσει.

Και η ευρωπαϊκή επαναστατική Αριστερά;

Σίγουρα η απήχηση της αφγανικής πανωλεθρίας των ΗΠΑ ανοίγει και εδώ τον δρόμο των ευκαιριών. Όμως οι επαναστάτ(ρι)ες της Ευρώπης θα χρειαστεί το αμέσως επόμενο διάστημα να περάσουμε τις εξετάσεις σε ένα κρίσιμο διαγώνισμα. Και αυτό το διαγώνισμα θα αποβεί καθοριστικό ιδιαίτερα για την ελληνική –όσο και για την τουρκική- επαναστατική Αριστερά: το τεστ της υπεράσπισης του αναμενόμενου νέου κύματος προσφυγισσών από το Αφγανιστάν και όχι μόνο.

Πιο απροκάλυπτα από κάθε άλλη φορά, οι κυβερνήσεις της περίκλειστης Ευρώπης, στοχοποιούν τις/τους μετανάστ(ρι)ες και πρόσφυγες ως «εισβολείς που απειλούν τα σύνορά μας και τον πολιτισμό». Μέχρι στιγμής, πρωταθλήτρια σε αυτή τη μισαλλόδοξη ρητορική αναδεικνύεται η ελληνική κυβέρνηση με τη συνεπικουρία της Προέδρου της Δημοκρατίας, που μια τρέχει να φωτογραφηθεί στο τείχος του Έβρου, μια κάνει υποκριτικές δηλώσεις συμπαράστασης στις γυναίκες του Αφγανιστάν, που υποφέρουν από τους Ταλιμπάν.

Όμως οι καταπιεσμένες Αφγανές γυναίκες και οι οικογένειές τους υπέφεραν, πρώτα από όλα, εκατοντάδες χιλιάδες απώλειες σε νεκρούς και σακατεμένους από τους αμερικάνικους βομβαρδισμούς των είκοσι χρόνων του πολέμου. Και τυραννήθηκαν από την ασύλληπτη φτώχεια και υποβάθμιση, την ώρα που στους δωσίλογους του Αφγανιστάν σπαταλιούνταν κάθε μήνα δισεκατομμύρια δολάρια.

Σήμερα που η αφγανική κοινωνία και οικονομία βρίσκονται μπροστά στην πλήρη κατάρρευση, ελάχιστο περιθώριο διορθωτικών κινήσεων έχουν οι Ταλιμπάν. Και την ίδια ασφυκτική και απελπιστική κατάσταση θα αντιμετώπιζε οποιαδήποτε κυβερνητική αρχή βρισκόταν στη θέση τους.

Τα κύματα των απελπισμένων προσφύγων θα πάρουν πάλι τον δρόμο για την Ευρώπη. Και οι κυβερνήσεις της Ευρώπης, με πρώτη αυτή του Μητσοτάκη, θα επιχειρήσουν να συσπειρώσουν τους νοικοκυραίους, τους μικροαστούς δηλαδή και τα καθυστερημένα κομμάτια εργατών με μικροαστικές ονειρώξεις, με φόβητρο τον «μεταναστευτικό κίνδυνο». Αν τα καταφέρουν, αν πετύχουν την εθνική ενότητα των χορτάτων ενάντια στους ξυπόλυτους, αν ο Έβρος, το Αιγαίο και η Μεσόγειος γίνουν πάλι ματωμένοι τάφροι γύρω από την περίκλειστη Ευρώπη, τότε οι κυβερνήσεις αυτές θα έχουν προσπεράσει έναν επικίνδυνο κάβο. Και θα συνεχίσουν να φορτώνουν τις ευθύνες για την κρίση και τη φτωχοποίηση σε αποδιοπομπαίους τράγους.

Από μας, την επαναστατική Αριστερά, το ζητούμενο είναι να τους ανατρέψουμε τον σχεδιασμό. Και να ξαναδώσουμε τη μάχη για ανοιχτά σύνορα, κατάργηση των στρατοπέδων συγκέντρωσης και καλωσόρισμα των προσφύγων. Αυτή θα είναι η μάχη των μαχών, η οποία και θα κρίνει το πού και πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα σε όλα τα κοινωνικά μέτωπα στην Ευρώπη.

*Το παραπάνω άρθρο βρίσκεται δημοσιευμένο στην εφημερίδα Η ΚΟΚΚΙΝΗ, φύλλο 12ο, Σεπτέμβρης 2021, που κυκλοφορεί.