Γράφει (τ)ο Άλεξ Βήσαλο Ράινερς

Ένα τυφλό άτομο περνάει από μια συγκέντρωση για την ακρίβεια… Ένα άτομο, που χρησιμοποιεί αμαξίδιο, πηγαίνει σε μια φεμινιστική συνέλευση…  Ένα αυτιστικό άτομο πηγαίνει σε ένα πάρτι οικονομικής ενίσχυσης… Ένα κωφό άτομο παρακολουθεί μια αντιφασιστική ομιλία…

Τι έχουν κοινό οι παραπάνω φράσεις πέρα από το ότι ακούγονται σαν αρχές ανέκδοτων, που θα μας έκαναν να γελάσουμε αμήχανα; Ακριβώς αυτό. Ότι μας φαίνονται τόσο ειρωνικές, που δεν μπορούμε να φανταστούμε μια πραγματικότητα, στην οποία είναι απλώς αληθινές.

Ποιος χώρος είναι, άλλωστε, προσβάσιμος στα άτομα με κινητικές αναπηρίες; Ποια ομιλία πραγματοποιείται στα ομιλούμενα ελληνικά με διερμηνεία; Ποιο κείμενο μπορεί να μοιραστεί σε αυτά που δεν βλέπουν; Ποιο πάρτι έχει χώρο για αυτές, που μπορεί να χρειαστούν ησυχία;

Και φυσικά, μία είναι η απάντηση που συνήθως δίνουμε σε αυτές τις ερωτήσεις, ότι τα δικαιώματα των αναπήρων δεν είναι ακόμα η ώρα να συζητηθούν. Όχι όταν πασχίζουμε να παλέψουμε ακόμα για όλα τα υπόλοιπα, για αυτά που «θεωρούμε πιο βασικά». Και άλλωστε πού βρίσκονται τα ανάπηρα άτομα; Σίγουρα αν ήταν τόσο πολλά, σίγουρα αν έβλεπαν τις εαυτές τους μέσα στην Αριστερά, τότε θα ήταν ήδη εδώ έχοντας απαιτήσει τον χώρο που δικαιούνται. Άλλωστε, αν συλλογιστούμε και τον τίτλο αυτού του άρθρου, πώς μπορούμε εμείς να παλέψουμε για τα δικά τους δικαιώματα;

Αρχικά, το να δημιουργήσουμε ένα κίνημα προσβάσιμο σε όλα, είναι ένα αίτημα πολύ πιο απλό και βασικό από το να παλέψει το καθένα μας για τα συνολικά αιτήματα του αναπηρικού κινήματος.

Και επιπλέον, είμαστε ήδη εδώ. Πολλά ανάπηρα έχουμε ήδη βρει τον χώρο μας μέσα στην Αριστερά. Έναν χώρο βέβαια περιορισμένο, όπου συχνά θα επιλέξουμε να μην αναφερθούμε στην αναπηρία μας, όταν έχουμε αυτή τη δυνατότητα. Όπου θα αποκλειστούμε από εκδηλώσεις, συνελεύσεις, κινητοποιήσεις. Όπου και εμείς, θα αφήσουμε τα δικαιώματά μας ως ανάπηρα στην άκρη, για να παλέψουμε για τα υπόλοιπα. Είτε γιατί και εμείς οι ίδιες έχουμε εσωτερικεύσει την ίδια αφήγηση, ότι η προσβασιμότητα και η πάλη για τα δικαιώματα των αναπήρων είναι μια «πολυτέλεια». Είτε γιατί είμαστε κουρασμένα, γιατί κουβαλάμε πολλαπλές ταυτότητες και δεν έχουμε την πολυτέλεια να παλέψουμε για όλες.

Όταν το αναπηρικό κίνημα φωνάζει «Τίποτα για μας χωρίς εμάς», προφανώς αναφέρεται πρωταρχικά στο κίνημα για τα δικαιώματα των αναπήρων. Απαιτούμε να έχουν τον πρώτο λόγο τα ίδια τα ανάπηρα άτομα στις οργανώσεις, στις ομάδες, στη διαμόρφωση των αιτημάτων της ανάπηρης κοινότητας. Η φράση λειτουργεί σαν μια υπενθύμιση ότι οι ανάπηροι άνθρωποι είναι οι πιο ικανοί να γνωρίζουν τι είναι καλύτερο για τους ίδιους.

Έχει, όμως, και μια δεύτερη λειτουργία. Να μας υπενθυμίσει ότι τα ανάπηρα άτομα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της κάθε μειονοτικής ομάδας. Τα ανάπηρα άτομα είναι πιο πιθανό να ανήκουν στην εργατική τάξη, να μην είναι λευκά, να είναι μεγαλύτερης ηλικίας. Οι γυναίκες, οι θηλυκότητες και τα τρανς άτομα με αναπηρία έχουν πολύ μικρότερο λόγο για τα σώματά τους απ’ ό,τι οι υπόλοιπες. Η αποφυγή παραβιαστικών και κακοποιητικών συμπεριφορών είναι δύσκολη για όλα μας. Είναι, όμως, σχεδόν αδύνατη για ένα ανάπηρο πρόσωπο.

Όπως μια αναπηρία καθιστά τη ζωή σε ένα καπιταλιστικό σύστημα απίστευτα πιο δύσκολη, έτσι και η ζωή σε ένα καπιταλιστικό σύστημα συμβάλλει στην αναπηρία. Και όταν μια μαύρη ανάπηρη προσφύγισσα τολμά να υπάρξει, μας φαίνεται αναπόφευκτο ότι θα ζει σε άθλιες συνθήκες. Κάποιες ζωές απλώς μετράνε λιγότερο από κάποιες άλλες.

Η φράση «Τίποτα για μας Χωρίς εμάς» λέγεται πως χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1505 στην Πολωνία ως τίτλος ενός νόμου, που επέβαλε ότι ο βασιλιάς δεν μπορούσε να περάσει νόμους, χωρίς αυτοί πρώτα να περάσουν από το κοινοβούλιο. Τη δεκαετία του ’80 ξεκίνησε να χρησιμοποιείται και από ακτιβιστά για τα δικαιώματα των αναπήρων, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη Νότια Αφρική, όπου ανάπηρες ακτιβίστριες το χρησιμοποίησαν, για να εκφράσουν την ανάγκη να συμπεριληφθούν ζητήματα σχετικά με την αναπηρία στον αγώνα κατά του Άπαρτχαιντ. Και η φράση συνεχίζει να χρησιμοποιείται σήμερα από άτομα με Άνοια, που θέλουν να έχουν λόγο στις αποφάσεις, που παίρνονται για αυτά, μέχρι άτομα με αναπηρίες, για τις οποίες η «θεραπεία» φαντάζει θετική μόνο στα μη-ανάπηρα άτομα, τα οποία θα διευκολύνει.

Η αρχή, στην οποία βασίζεται είναι απλή: καμία απόφαση που μας αφορά, δεν πρέπει να παίρνεται χωρίς τη δική μας συμβολή. Και, κατά συνέπεια, κανένας αγώνας να μη δίνεται χωρίς τα άτομα που αφορά να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Και όλοι οι αγώνες της Αριστεράς αφορούν τα ανάπηρα συντρόφια μας.

*Το άρθρο βρίσκεται δημοσιευμένο στη μηνιάτικη εφημερίδα Η ΚΟΚΚΙΝΗ, φύλλο 16ο, Σεπτέμβρης 2022, που κυκλοφορεί.