Γράφει η Κική Σταματόγιαννη

Μια χώρα μοιρασμένη στα δυο, με μόλις 2 εκατομμύρια ψήφους να χωρίζουν τους δύο υποψηφίους στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών στη Βραζιλία της Κυριακής 30 Οκτώβρη. Το κόκκινο του Λούλα χρωματίζει το βορειοανατολικό τμήμα του χάρτη και την περιοχή της Αμαζονίας, ενώ το μπλε κυριαρχεί στον Νότο. Μόνη εξαίρεση η πολύ κρίσιμη περιφέρεια της Μίνας Ζεράις, που με οριακή διαφορά κατακυρώθηκε στον Λούλα. Οριακά κρίθηκε το αποτέλεσμα και στην Αμαζονία, όπου παρά την επικράτηση του Λούλα, ο Μπολσονάρου διατήρησε ένα τεράστιο 49%. Διόλου τυχαίο, ασφαλώς. Η περιοχή του Αμαζονίου ήταν το φιλέτο, που παραχώρησε ο Μπολσονάρου στους γαιοκτήμονες, τους αγρότες, τις μεγάλες βιομηχανίες βοειδών, σιτηρών και σόγιας. Του ανταπέδωσαν το «δωράκι» προσφέροντάς του την υποστήριξή τους στην εκλογική μάχη.

Διόλου τυχαίο επίσης που οι περιοχές με τους περισσότερους μαύρους, μιγάδες και φτωχούς, οι παραγκουπόλεις με τις τσίγκινες στέγες στήριξαν, όπως παραδοσιακά κάνουν, το κόμμα του Λούλα. Το ανησυχητικό στοιχείο, ωστόσο, έρχεται από την περιφέρεια του Σάο Πάολο, της μεγαλύτερης εργατούπολης στη Βραζιλία με τις περισσότερες βιομηχανικές μονάδες και τη μεγαλύτερη συγκέντρωση βιομηχανοποιημένου εργατικού δυναμικού. Εκατομμύρια εργατικές ψήφοι πήγαν στον Μπολσονάρου.

Πρώτες σκέψεις με βάση το εκλογικό αποτέλεσμα

  Είναι λίγο παρακινδυνευμένο να προχωρήσεις σε ασφαλή πολιτικά συμπεράσματα, όταν 32 εκατομμύρια άνθρωποι παρέμειναν εκλογικά σιωπηλοί, καθώς δεν πήγαν καν να ψηφίσουν, με την αποχή να κινείται σχεδόν στο 20%.

Ο Λούλα κατάφερε να επικρατήσει, ακριβώς γιατί μπόρεσε και πάτησε πάνω στο κύμα του #Fora_Bolsonaro («Έξω/Κάτω ο Μπολσονάρου»). Ένα ρεύμα, που διαδέχθηκε το #Ele_nao («Όχι αυτός»), το σύνθημα της καμπάνιας τέσσερα χρόνια πριν. Τα εργατικά συνδικάτα, οι αντιρατσιστικές και φεμινιστικές συλλογικότητες, οι σύλλογοι των ιθαγενικών κοινοτήτων ήταν αυτά που κράτησαν τον Λούλα στο παιχνίδι και του έδωσαν την τελική νίκη. Ήταν οι αγώνες μιας ολόκληρης τετραετίας με τεράστιες δυσκολίες, που διαμόρφωσαν μια συνθήκη τέτοια, εκφραζόμενη εκλογικά με την ψήφο στον Λούλα. Κυρίως, όμως, βρήκε εκλογική έκφραση ενάντια στον Μπολσονάρου και την πολιτική του.

Ο Λούλα δεν κατάφερε να κερδίσει ευρεία πλειοψηφία, ακριβώς γιατί το πρόγραμμά του δεν έδινε καμία προοπτική διεξόδου από την κρίση. Ακόμα κι όταν υπόσχεται μείωση της πείνας σε μια χώρα, που από τα σχεδόν 200 εκατομμύρια κατοίκων του, τα 33 εκατομμύρια κυριολεκτικά πεινάνε, δεν είναι σαφές από πού θα περικόψει τι, προκειμένου να το εξασφαλίσει αυτό. Όταν υπόσχεται ότι θα σώσει τον Αμαζόνιο από την καταστροφή, θα πρέπει να είναι έτοιμος για σφοδρή σύγκρουση με τα πανίσχυρα λόμπι των πολυεθνικών και τα συμφέροντά τους. Κρατάμε μια επιφύλαξη ως προς την ετοιμότητά του αυτή. Πόσο μάλλον που άνθρωποι των αγορών, ακόμα-ακόμα κι αυτός ο πρόεδρος των ΗΠΑ, δείχνουν μάλλον χαρούμενοι και καθησυχασμένοι με την εκλογή του.

Αντιθέτως, το πρόγραμμα του Μπολσονάρου ήταν –και παραμένει- απολύτως κρυστάλλινο. Προκειμένου να διασωθούν οι μικρομεσαίοι νοικοκυραίοι, στη συντριπτική πλειονότητά τους ακραίοι ευαγγελικοί, θα συντριβεί η εργατική τάξη. Θα εκτοπιστούν –έως εξαφάνισης- οι ιθαγενικές κοινότητες. Θα περισταλούν δικαιώματα καταπιεσμένων κοινωνικών ομάδων. Θα απαλλοτριωθούν εκατομμύρια στρέμματα στον Αμαζόνιο, προκειμένου να πλουτίσουν οι ντόπιοι γαιοκτήμονες (υπό τον μανδύα «της δημιουργίας θέσεων εργασίας»). Θα πετσοκοπούν δημόσιες δαπάνες για παιδεία και υγεία, σε μια χώρα με απώλειες 688 χιλιάδων ανθρώπων από τον covid (κυρίως από τα φτωχότερα στρώματα). Με λίγα λόγια, εξοικονόμηση δημόσιων πόρων σε βάρος των ήδη εξαθλιωμένων. Γιατί να μη στηριχτεί με ενθουσιασμό ένα τέτοιο πρόγραμμα από 58 εκατομμύρια ανθρώπους; Μοιάζει λογικό. Και για όσους αμφισβητούν μια τέτοια «κανονικότητα» υπάρχει τόσο ο στρατός, που στηρίζει αναφανδόν Μπολσονάρου, όσο και κάθε λογής και απόχρωσης ακροδεξιά γκρούπα, που κυκλοφορεί με στολές παραλλαγής και όπλα σπέρνοντας τρόμο.

Τι μπορούμε να κρατήσουμε ως θετικό;

Η κατάσταση, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί, κάθε άλλο παρά εφησυχασμό μπορεί να μας προκαλεί. Στη Βραζιλία υπάρχει ήδη ένα σαρωτικό ρεύμα αντίδρασης, συντήρησης και σκοταδισμού, υποστηριζόμενο με πάθος από εκατομμύρια ανθρώπων. Ο μπολσοναρισμός μοιάζει να έχει απλώσει ρίζες βαθιές μέσα στην κοινωνία. Εκατομμύρια ασπάζονται αυτό το ιδιότυπο κράμα ρατσισμού, φασισμού, αστυνομολαγνείας, μισογυνισμού, και ομοτρανσφοβίας. Πολλές χιλιάδες έχουν στρατολογηθεί σε ομάδες κρούσεις και φασιστικά τάγματα εφόδου με περιπολίες θανάτου στα κέντρα των μεγάλων πόλεων. Κι αυτό δεν ξεριζώνεται εύκολα με μια εκλογική νίκη. Το ήδη ανησυχητικό κλίμα επιδεινώνεται ακόμα περισσότερο από την αβεβαιότητα σχετικά με τις κινήσεις ενός παντελώς απρόβλεπτου και απόλυτα ελεεινού ανθρώπου, όπως ο ίδιος ο Ζαΐρ Μπολσονάρου. Δεν έχει παραδεχτεί επισήμως την εκλογική του ήττα και κανένας δεν μπορεί να είναι σίγουρος αν θα παραδώσει τελικά την εξουσία ως οφείλει την Πρωτοχρονιά του 2023.

Δεν μπορούμε όμως να παραβλέψουμε τη γνήσια χαρά, με την οποία ξεχύθηκαν στους δρόμους χιλιάδες άνθρωποι για να γιορτάσουν την απομάκρυνση του Μπολσονάρου από την προεδρία. Γυναίκες, λοατκια+, αυτόχθονες, μαύροι και μιγάδες, μετανάστριες, εργάτες και φτωχοί, πανηγύρισαν έξαλλα, γιατί για τέσσερα ολόκληρα χρόνια έδιναν τις σκληρότερες μάχες στους δρόμους κάτω από τις πλέον αντίξοες συνθήκες. Με όλους τους αέρηδες να φυσούν κόντρα. Με τους δολοφόνους οπαδούς του Μπολσονάρου να κάνουν την παρουσία τους παντού. Με αστυνομία και στρατό απέναντί τους. Αν μπορούμε κάτι να κρατήσουμε απ’ αυτή την εκλογική μάχη είναι το γεγονός ότι οι σύντροφοι, οι συντρόφισσες, τα εργατικά σωματεία, οι κάθε είδους συλλογικότητες των καταπιεσμένων θα μπορούν στο εξής να δώσουν τις μάχες του αμέσως επόμενου διαστήματος με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και από καλύτερες θέσεις.

Δεν τρέφουμε την παραμικρή αυταπάτη για τις αστικές κυβερνήσεις, ακόμα κι αν προβάλλουν ως «αριστερές κυβερνήσεις». Είναι πολλά τα ιστορικά παραδείγματα σχετικά με τα όριά τους, μέχρι πού μπορούν να φτάσουν και πόσο έτοιμες είναι για τη ρήξη με τα συμφέροντα του μεγάλου κεφαλαίου.

Έχουμε εμπιστοσύνη μόνο στα συντρόφια μας στη Βραζιλία. Σε αυτές, αυτά, και αυτούς που –χωρίς δισταγμό- έβαλαν τα σώματά τους μπροστά και πάλεψαν με θεούς και δαίμονες επί προεδρίας Μπολσονάρου. Έχουμε εμπιστοσύνη μόνο στις δυνάμεις, στην πρωτοβουλία, στην αυτενέργεια όσων σφυρηλατήθηκαν μέσα στα πολύ δύσκολα, όσων αγωνίστηκαν μέσα από συλλογικότητες και σωματεία ανοίγοντας μονοπάτια για τις επερχόμενες μάχες. Έχουμε εμπιστοσύνη μοναχά στα πλάσματα, που με το όνομα της δολοφονημένης Μαριέλε Φράνκου στα χείλη, βγήκαν στους δρόμους, έβαλαν σε κίνηση τα γρανάζια της Ιστορίας και άρθρωσαν πολιτικά ένα πελώριο #Fora_Bolsonaro.

*Το άρθρο είναι δημοσιευμένο στην εφημερίδα Η ΚΟΚΚΙΝΗ, φύλλο 17ο, Νοέμβρης 2022, που κυκλοφορεί.