Γράφει ο Χάρης Παπαδόπουλος

«Εγώ ξέρω ότι όλα αλλάζουν,

τίποτα δεν απομένει στάσιμο,

ουτ’ ένα δέντρο δεν στέκεται ακίνητο

και η πέτρα ακόμα ταξιδεύει.

Η μοναξιά δεν υπάρχει,

ο κόσμος είναι συντροφιά.

Μήτε ο θάνατος δεν είναι μόνος.

Ό,τι υπάρχει, είναι μάχη.

Μάταια επιμένετε

να ανακόψετε την ιστορία.

Ξέρω ότι θα ξημερώσει η μέρα.

Αυτό το ξέρει και ο ήλιος!«

(Ραούλ Γκονσάλες Τουνιόν, «Η Αισιοδοξία της Ιστορίας», Μετάφραση: Στάθης Ιντζές)

Tο εξεγερτικό κύμα στο Ιράν μπήκε ήδη στην έβδομη εβδομάδα του. Και δεν έχει γνωρίσει ως τώρα κάμψη. Όμως, ακόμα και αν οι τωρινές διαδηλώσεις περιοριστούν κάποια στιγμή και σβήσουν, το τέλος του καθεστώτος των μουλάδων του Ιράν είναι προδιαγεγραμμένο. Και απόλυτα αναπόδραστο.

Μια αμυχή, που έχει ήδη εξελιχθεί σε γάγγραινα για τους μουλάδες

Η «εξέγερση της μαντίλας» πυροδοτήθηκε από ένα φαινομενικά τυχαίο γεγονός: Στις 16 Σεπτέμβρη 2022 η Μαχσά Αμινί, 22 ετών, κατέληξε από τα βασανιστήρια των αστυνομικών, ενώ κρατούνταν. Η κοπέλα είχε συλληφθεί από την αστυνομία ηθών στην Τεχεράνη, διότι δεν κάλυπτε εντελώς τα μαλλιά της με τη μαντίλα. Η Μαχσά ήταν μόλις μία από τις δεκαέξι χιλιάδες γυναίκες, που συλλαμβάνονται κάθε χρόνο στο Ιράν από την αστυνομία ηθών για παραβάσεις του ενδυματολογικού κώδικα και –κατά κανόνα- κακοποιούνται βάναυσα στη διάρκεια της κράτησής τους.

Η Αστυνομία δεν περιορίστηκε στη δολοφονία του κοριτσιού. Αντιμετώπισε με σφαίρες στο ψαχνό τις/τους διαδηλωτ(ρι)ες, που βγήκαν στον δρόμο να διαμαρτυρηθούν για το έγκλημα. Με σφαίρες υποδέχθηκαν οι Αρχές και τον κόσμο, που πήρε μέρος στην κηδεία της δολοφονημένης, πίσω στην πατρίδα της, στο Σακέζ του ιρανικού Κουρδιστάν. Μετά από αυτές τις θηριωδίες, η εξέγερση στους δρόμους της χώρας ήταν αναπόφευκτη.

Φαίνεται πως οι νεκροί/ες διαδηλωτ(ρι)ες είναι ήδη πια αρκετές εκατοντάδες. Ενώ το καθεστώς των μουλάδων ανακοίνωσε πως σχεδόν σαράντα νεκρούς μετράνε και οι δυνάμεις ασφαλείας, δηλαδή η μισητή αστυνομία και οι ακόμη πιο απεχθείς «Μπασιρζί» –το παραστρατιωτικό σώμα, που κατ’ ευφημισμό αυτοτιτλοφορείται: «Φρουροί της Επανάστασης».

Τι τροφοδοτεί τόσο επίμονα αυτό το κύμα των εξεγερμένων; Πώς διατηρούνται με τόσο πείσμα οι διαδηλώσεις σε τόσο πολλές πόλεις και επαρχίες του Ιράν; Γιατί τα άπαρτα κάστρα της εξέγερσης ήταν και παραμένουν οι περιοχές των πολυπληθών εθνικών μειονοτήτων της χώρας; Τι διαφορετικά

ποιοτικά χαρακτηριστικά έχει αυτή η εξέγερση στο Ιράν και μέχρι που μπορεί να φτάσει;

Η καταπίεση των γυναικών στο Ιράν και η εξωφρενική καταστολή της αστυνομίας ηθών απέναντι στη νεολαία και ιδιαίτερα τα νέα κορίτσια, ήταν ο κόμπος που έφτασε στο χτένι. Όμως στον δρόμο δεν κατεβαίνουν μόνο γυναίκες, που πετάνε τις μαντίλες τους. Αλλά και άντρες, που συγκρούονται με αμείωτο πάθος με τις πάνοπλες δυνάμεις καταστολής. Ενώ πολλές μαχητικές διαδηλώτριες ενάντια στην αστυνομική αυθαιρεσία φοράνε και οι ίδιες μαντήλα και μάχονται δίπλα-δίπλα με τις άλλες γυναίκες που δεν θέλουν να φορούν.

Το ζήτημα πια δεν είναι μόνο η μαντήλα και η ακραία και η εξοργιστική γυναικεία καταπίεση. Αλλά, όλο και περισσότερο, η ανατροπή του θεοκρατικού καπιταλισμού στο Ιράν.

Η εξέγερση του 2022 έχει περισσότερα αντικαπιταλιστικά στοιχεία από οποιονδήποτε άλλον ξεσηκωμό στο Ιράν μετά το 1979.

                                                                                             

Γυναίκες, υποτελείς τάξεις και εθνικές μειονότητες, μαζί στον δρόμο

Ένα πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό της φετινής ιρανικής εξέγερσης είναι η μαζική συμμετοχή όλων των εθνικών και θρησκευτικών μειονοτήτων. Χωρίς καμιά εξαίρεση αυτή τη φορά.

Παραδοσιακά, η πατρίδα όλων των δημοκρατικών και απελευθερωτικών κινημάτων του Ιράν είναι το τουρκόφωνο κομμάτι του, το ιρανικό Αζεμπαϊτζάν και η πρωτεύουσά του η Ταυρίδα. Από εδώ ξεκίνησαν όλες οι προοδευτικές κινήσεις και ρεύματα, που επηρέασαν τη χώρα. Στην Ταυρίδα γεννήθηκε το Κομμουνιστικό Κόμμα (Τουντέχ) και εδώ απέκτησε την πρώτη του μαζική βάση τη δεκαετία του 1940, πριν απλωθεί στην Τεχεράνη και στις πετρελαιοπηγές του Χουζεστάν στον νότο την επόμενη δεκαετία.

Φυσικά και στη φετινή εξέγερση η Ταυρίδα δίνει μαχητικά το παρών από την πρώτη σχεδόν στιγμή.

Το Κουρδιστάν, η πατρίδα της πρώτης φετινής δολοφονημένης Τζίνα (Μαχσά), ήταν ο τόπος που μάτωσε η κηδεία της νεκρής κοπέλας από τα μαζικά πυρά της αστυνομίας. Τέτοια ύβρις δεν προσπερνιέται εύκολα. Το ιρανικό Κουρδιστάν δεν σταματά να σείεται ως σήμερα από δυναμικές διαμαρτυρίες.

Στο αραιοκατοικημένο ιρανικό Μπαλουχιστάν, στα νότια σύνορα με το Πακιστάν, ζει η μικρή –αλλά συμπαγής- σουνιτική μειονότητα των Μπαλούχων, ανθρώπων πολύ φτωχών, που ζουν ξεχασμένοι στα βουνά και τις στέπες της περιοχής. Οι Μπαλούχοι έχουν ξεσηκωθεί με μένος ενάντια στις δυνάμεις καταστολής των μουλάδων. Και έχουν προκαλέσει το μεγαλύτερο μέρος από τις απώλειες των σχεδόν σαράντα νεκρών, παραστρατιωτικών και αστυνομικών, που μετρά το καθεστώς από την αρχή της εξέγερσης του φετινού Σεπτέμβρη.

Στο Χουζεστάν, στις πετρελαιοπηγές της χώρας, είχε πραγματοποιηθεί, πριν 70 περίπου χρόνια, η μεγαλύτερη και μαχητικότερη απεργία εργατών πετρελαίου, που έγινε ποτέ σε όλη την Ασία. Και καθοδηγούνταν, αυτή η μεγαλειώδης ταξική σύγκρουση, από το σταλινικό κόμμα Τουντέχ. Το Τουντέχ είχε καταφέρει να συσπειρώσει το πιο ελπιδοφόρο επαναστατικό δυναμικό μέσα στην εργατική τάξη και τη νεολαία του Ιράν. Πώς κατέληξε όλο αυτό; Στο να καταντήσει το Τουντέχ πολύ σύντομα να γίνει κόμμα-ουρά του υποτιθέμενου «προοδευτικού κομματιού» της ιρανικής αστικής τάξης.

Το 1953 το Τουντέχ συντάχθηκε πειθήνια πίσω από την κυβέρνηση Μοσαντέκ και καταστράφηκε μαζί της, μην τολμώντας να πάρει την παραμικρή πρωτοβουλία ενάντια στο αιματηρό πραξικόπημα που προετοίμασαν με την ησυχία τους η CIA και ο Σάχης. Το 1979 το Τουντέχ κράτησε αποστάσεις από την υπόλοιπη ιρανική Αριστερά –και ιδιαίτερα από το γυναικείο κίνημα- και στήριξε άκριτα τον κλήρο και τον Χομεϊνί με «αντιϊμπεριαλιστικά» επιχειρήματα.

Όταν το κόμμα έπαψε να είναι χρήσιμο στους μουλάδες, οδηγήθηκε στο σφαγείο. Η ηγεσία του εκτελέστηκε, αφού πρώτα ο γενικός γραμματέας του διαπομπεύθηκε στη δημόσια τηλεόραση: Εκεί, φανερά τσακισμένος, ομολόγησε πως εργαζόταν για λογαριασμό της Σοβιετικής Ένωσης, πραγματοποιώντας τις εντολές του Σατανά.

Έκτοτε το Τουντέχ, όπως και κάθε αριστερή οργάνωση στο Ιράν, διαβιεί στην απόλυτη παρανομία, διατηρώντας ελάχιστη από την αλλοτινή επιρροή του.

Η πανωλεθρία της πολιτικής διαδρομής του Τουντέχ πλήγωσε πολύ σοβαρά την εργατική πρωτοπορία της χώρας και ιδιαίτερα του Χουζεστάν των εργατών πετρελαίου. Εκεί που χτυπούσε περήφανα η προλεταριακή καρδιά του Ιράν.

Το χτύπημα ήταν βαρύ, αλλά όχι μοιραίο. Το Χουζεστάν, ακόμα και σήμερα, είναι η επαρχία με το πιο ζωηρό εργατικό κίνημα, παρόλο που πολύ συχνά οι πρωτοπόροι εργάτες που ξεπηδούν εκεί, ιδιαίτερα στις πετρελαιοπηγές, καταλήγουν να συλληφθούν και να οδηγηθούν στις τρομακτικές φυλακές Εβίν της Τεχεράνης.

Το πιο μαχητικό συνδικάτο όλης της χώρας, το Χαφτ Ταπέχ των εργατών στο ζαχαροκάλαμο, έχει έδρα του το Χουζεστάν. Μαζί του και τα συνδικάτα των εκπαιδευτικών και των συνταξιούχων στην περιοχή. Η επαρχία αυτή, από τον Μάη ακόμα, βρίσκεται σε αντικυβερνητικό ξεσηκωμό με αφορμή το πετσόκομμα της επιδότησης των σιτηρών. Το Χουζεστάν είναι και ο τόπος όπου ζει η μαχητική αραβική μειονότητα της χώρας. Και η περιοχή αποτελεί μόνιμο πρόβλημα και καρφί στο μάτι του καθεστώτος της Τεχεράνης.

Δονήσεις πριν από τον κύριο σεισμό

Σε πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, η επιβίωση των πιο φτωχών κομματιών της εργατικής τάξης και του πολυπληθούς πρεκαριάτου –των ανθρώπων που βρίσκουν ευκαιριακά κάποιο ελάχιστο μεροκάματο και ζουν στην πλήρη ανασφάλεια- εξαρτάται απόλυτα από τις κρατικές επιδοτήσεις στα πέντε-έξι πιο βασικά αγαθά. Ανάμεσά τους τα δυο πλέον σημαντικότερα είναι το αλεύρι και η ζάχαρη. Χάρη στις επιδοτήσεις, που κάνουν πολύ φτηνή την αγορά αυτών των αγαθών, ακόμη και οι πιο ταπεινοί μπορούν να ελπίζουν πως θα καταφέρουν να βάλουν κάτι στο στόμα τους στη διάρκεια της ημέρας.

Το 2011 ήταν η διακοπή των κρατικών επιδοτήσεων στο αλεύρι και στη ζάχαρη σε Τυνησία και Αίγυπτο, που οδήγησαν στους παλλαϊκούς ξεσηκωμούς της «Αραβικής άνοιξης» και στην ανατροπή καθεστώτων. Αυτό το μάθημα δεν φαίνεται να το εμπέδωσαν οι ιρανοί μουλάδες. Και τολμούν να ξεκινούν «περικοπές εξόδων και συμμάζεμα της οικονομίας» στερώντας το ψωμί από τους πιο φτωχούς και εξαθλιωμένους. Η τιμή του ψωμιού  13πλασιάστηκε στο Ιράν φέτος, με τον περιορισμό των κρατικών επιδοτήσεων. Ενώ κόπηκαν εντελώς οι αντίστοιχες επιδοτήσεις στα φάρμακα.

«Είκοσι χιλιάδες άνθρωποι ξυπνούν κάθε πρωί στο Παρίσι» έγραφε ο Μπαλζάκ στην εποχή του «και δεν ξέρουν αν θα βρουν ως το βράδυ κάτι να φάνε για να ξεγελάσουν την πείνα τους». Έτσι ξεκινούσε μια περιγραφή του συγγραφέα, που επιχειρούσε να καταδείξει το αναπόφευκτο της κοινωνικής έκρηξης. Το Παρίσι του Μπαλζάκ κατοικούνταν μόλις από ένα εκατομμύριο ανθρώπους. Η Τεχεράνη και οι γειτονικοί της δήμοι είναι μια τερατούπολη με πάνω από δεκαπέντε εκατομμύρια κατοίκους. Μεγάλα τμήματα εργατ(ρι)ών και πρεκάριων στοιβάζονται σε άθλιες παραγκογειτονιές. Εκατοντάδες χιλιάδες είναι μόνιμα άστεγοι. Από αυτούς, πολλές χιλιάδες βρίσκουν κάθε βράδυ καταφύγιο στα νεκροταφεία της Τεχεράνης για να κοιμηθούν.

Η πείνα είναι το φάντασμα, που καταδιώκει τους άνεργους και τους εξαθλιωμένους στο Ιράν. Αλλά και την εργατική τάξη, που δουλεύει πλήρες ωράριο όλες τις εργάσιμες μέρες. Ενώ οι τιμές ανεβαίνουν, όλο και πιο συχνά οι επιχειρήσεις στο Ιράν καθυστερούν να πληρώσουν τους μισθούς των εργαζομένων τους. Στον ιδιωτικό τομέα υπάρχουν επιχειρήσεις, που χρωστούν μονίμως έναν, δύο, ακόμη και τρεις μισθούς στο προσωπικό. Όμως η απόλυτη αυθαιρεσία λαμβάνει χώρα σε μια σειρά γιγάντιες κρατικές ιρανικές επιχειρήσεις, που καθυστερούν έως και πάνω από έξι μήνες να πληρώσουν τις αμοιβές των εργαζομένων τους.

Ο ιρανικός καπιταλισμός και το πολιτικό σύστημα του κλήρου αντιμετωπίζουν με απόλυτη περιφρόνηση και απονιά τους εργαζόμενους. Όπως και τις γυναίκες. Όπως και τη νεολαία. Οι μουλάδες και οι καπιταλιστές του Ιράν προκαλούν τη μοίρα τους με απίστευτη υπεροψία. Όπως μονάχα ένα καθεστώς έτοιμο να παραδοθεί στον νεκροθάφτη του μπορεί να κάνει.

Και ο νεκροθάφτης έχει ήδη πάρει στα χέρια το φτυάρι του και έχει ξεκινήσει τη δουλειά του.

*To άρθρο βρίσκεται δημοσιευμένο στο 17ο φύλλο της εφημερίδας «Η ΚΟΚΚΙΝΗ«, Νοέμβρης 2022, που κυκλοφορεί.