M.M.: Μία ακόμα δικαστική απόφαση-«ντροπή»
Γράφει η Τερέζα Βολακάκη
Από την έναρξη διάδοσης του ιού Covid-19 και την παράλληλη έναρξη των περιορισμών του παγκόσμιου πληθυσμού, είναι βέβαιο πως ο προσφυγικός πληθυσμός επηρεάστηκε εξίσου –αν όχι περισσότερο- από τις Οδηγίες της ελληνικής κυβέρνησης. Οι γραμμές αυτές προέβλεπαν με ακρίβεια μέτρα για την προστασία της Δημόσιας Υγείας και την πρόληψη της διάδοσης του ιού. Όπως φάνηκε ωστόσο, η ελληνική κυβέρνηση συνέχισε να αντιμετωπίζει τους πρόσφυγες και τις μετανάστριες ως πολίτες κατώτερης κατηγορίας σε σχέση με τους ημεδαπούς[1]. Με έντονα προκατειλημμένη, ρατσιστική οπτική, αλλά και με πλήρη απουσία κανόνων προστασίας για τους ίδιους/τις ίδιες, θέσπισε κανονισμούς που α) περιόριζαν υπέρ το δέον την ελευθερία των κατοίκων των προσφυγικών καμπ, β) δεν άλλαξαν –ούτε βέβαια ενισχύθηκαν- όσα αφορούσαν την περίθαλψη και υγειονομική φροντίδα των αιτούντων, γ) περιορίστηκε περισσότερο η πρόσβασή τους σε δημόσιους φορείς υγείας.
Τα γεγονότα που οδήγησαν τη ΜΜ στην πράξη αυτοχειρίας
Το περιστατικό, που οδήγησε στη δίωξη της ΜΜ, αφορά στο «νέο» καμπ, το «ΚΑΡΑ ΤΕΠΕ». Καθώς τον Σεπτέμβριο του 2020 ο καταυλισμός της Μόριας κάηκε ολοσχερώς, η δομή αντικαταστάθηκε με μια καινούρια, προσωρινή[2]. Το νέο κάμπ από την αρχή της λειτουργίας του –και όσο προχωρούσε ο χειμώνας- ήταν ιδιαίτερα δυσλειτουργικό, χωρίς τις κατάλληλες υποδομές για τους πρόσφυγες. Ειδικότερα, για τους ευάλωτους, τα παιδιά, τα άτομα με αναπηρία και όσα άτομα πάσχουν από σοβαρές ασθένειες, το κάμπ αυτό έχει κριθεί παντελώς ακατάλληλο, καθώς οι συνθήκες υγιεινής, ασφάλειας, προστασίας, αλλά και το απλούστερο, ήτοι η προφύλαξη των ανθρώπων από ακραία καιρικά φαινόμενα, ήταν αδύνατη. Σε ένα καμπ φτιαγμένο πάνω στη θάλασσα, σε σκηνές από εύφλεκτα υλικά: τα μέσα θέρμανσης και μαγειρικής[3].
Η δίωξη και οι κατηγορίες
Η ΜΜ μετά το συμβάν μεταφέρθηκε στο Δημόσιο Νοσοκομείο Μυτιλήνης για να διαπιστωθεί αν η υγεία της ίδιας και του εμβρύου βρίσκονται σε κίνδυνο. Εναντίον της ασκήθηκε αυτεπάγγελτα ποινική δίωξη για το έγκλημα του εμπρησμού, στην κακουργηματική του μορφή, που προϋποθέτει «κοινό κίνδυνο», για ανθρώπους και πράγματα[4]. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, τόσο οι μάρτυρες όσο και οι εκθέσεις των πραγματογνωμόνων έδειξαν πως πέραν των σοβαρών εγκαυμάτων της, κανένας δεν κινδύνευσε, καθώς η εστία της φωτιάς έσβησε άμεσα με τη βοήθεια των «γειτόνων» της.
Περαιτέρω, και δεδομένου πως αποπειράθηκε να θέσει τέλος στη ζωή της, ήταν αναγκαίο να διακριβωθούν οι αιτίες, για τις οποίες οδηγήθηκε σε αυτή την πράξη, αλλά και να παρακολουθηθεί, καθώς υπήρχε πιθανότητα να θέσει σε κίνδυνο ξανά τη ζωή τη δική της και των άλλων παιδιών της. Η «κατηγορούμενη» βρέθηκε σε καθεστώς κράτησης στο Νοσοκομείο Μυτιλήνης, ως επικίνδυνη για το «κακούργημα», για το οποίο κατηγορούνταν. Η ίδια είχε μόλις υποστεί εγκαύματα σε πολλά σημεία του σώματός της και είχε έντονο πόνο, ενώ επρόκειτο να γεννήσει σε λίγες μέρες (βρισκόταν στον 9ο μήνα της εγκυμοσύνης της). Αφότου γέννησε, μεταφέρθηκε στην ψυχιατρική κλινική του Νοσοκομείου και της χορηγήθηκε «βαριά» ψυχιατρική αγωγή, ενώ η ίδια δεν είχε δικαίωμα ούτε να μιλήσει στη γλώσσα της με γιατρό ούτε και να δει το παιδί που μόλις γέννησε.
Άρση του περιοριστικού όρου – Μεταφορά στη Γερμανία
Από την έναρξη της ποινικής διαδικασίας υπήρχε παράλληλα εκκρεμούσα διαδικασία μεταφοράς της οικογένειας στη Γερμανία. Η μεταφορά (relocation) αυτή «πάγωσε» εξαιτίας της εκκρεμούς ποινικής διαδικασίας ενώπιον της ελληνικής δικαιοσύνης, καθώς άλλωστε στη ΜΜ είχε επιβληθεί απαγόρευση εξόδου από τη χώρα. Ενώπιον της ελληνικής δικαιοσύνης έπρεπε να «αποδειχθεί» πως η παρολίγον αυτόχειρας δεν είναι επικίνδυνη για τη Δημόσια Τάξη, ώστε τελικώς να αρθεί ο όρος και η οικογένεια να μπορέσει να μετακινηθεί με ασφάλεια στη Γερμανία, όπου ζουν σήμερα.
Η δίκη της ΜΜ
Μετά από αναβολές η δίκη της ΜΜ διεξήχθη σε πρώτο βαθμό τον Φεβρουάριο του 2023 ενώπιον του Μεικτού Ορκωτού Δικαστηρίου Μυτιλήνης[5]. Η δίκη διεξήχθη χωρίς την παρουσία της «κατηγορουμένης» με τεράστια υποστήριξη όλου του αντιρατσιστικού κινήματος. Οι συνήγοροι της Αφγανής υποστήριξαν πως α) η αυτοπροσβολή δεν είναι αδίκημα[6], β) εν προκειμένω δεν υπήρξε καν φωτιά, καθώς έσβησε εν τη γενέσει της. Τα παραπάνω σημαίνουν πως δεν υπήρξε ποτέ «κοινός κίνδυνος»[7], κάτι το οποίο αποτελεί βασικό στοιχείο του εγκλήματος του εμπρησμού με βάση το ελληνικό ποινικό σύστημα. Το οποίο περαιτέρω σημαίνει πως δεν θα έπρεπε να υπάρχει καν αξιόποινο.
Παρά ταύτα, η ΜΜ δεν απαλλάχθηκε της κατηγορίας της. Αθωώθηκε για το κακούργημα του εμπρησμού, αλλά της επιβλήθηκαν 15 μήνες φυλάκιση με 3 έτη με αναστολή για το πλημμέλημα του εμπρησμού, καθώς προέκυψε κοινός κίνδυνος για πράγματα και για το πλημμέλημα της απλής φθοράς ξένης ιδιοκτησίας[8]. Η οργάνωση, που την υποστηρίζει (HIAS), δικαίως άσκησε έφεση ενώπιον του ΜΟΔ, ζητώντας το αυτονόητο: την αθώωση της ΜΜ, καθώς λόγω των παραπάνω δεν προέβη σε αξιόποινες πράξεις.
Οι διώξεις της «προσφυγιάς» και η στάση του κινήματος[9]
Η ΜΜ δεν είναι εγκληματίας του κοινού ποινικού δικαίου. Ήταν μία απελπισμένη νέα γυναίκα. Βρέθηκε σε αφόρητη ψυχική πίεση, καθώς ζούσε καθόλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της στις γνωστές άθλιες συνθήκες στο προσφυγικό καμπ της Μυτιλήνης. Εγκλωβισμένη – μαζί με χιλιάδες άλλους- σε μια φυλακή. Σε μια πλαστική σκηνή δίπλα στη θάλασσα μες στο καταχείμωνο. Η τουαλέτα, το ντους και οι γιατροί απέχουν περίπου δέκα λεπτά, σε δύσκολο δρόμο. Με αφόρητους πόνους είναι αδύνατο μια έγκυος να φτάσει ως εκεί.
Δεν μπορούμε πλέον να κλείνουμε τα μάτια μπροστά στο συνεχιζόμενο έγκλημα του εγκλεισμού χιλιάδων ανθρώπων με ευθύνη της ίδιας της ελληνικής κυβέρνησης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν μπορούμε να καμωνόμαστε πως δεν βλέπουμε και δεν ακούμε το καθημερινό δράμα προσφύγων και μεταναστριών.
Να αθωωθεί η ΜΜ στο Εφετείο
Αλληλεγγύη στους πιο ευάλωτους: στους πρόσφυγες και στις μετανάστριες
Νομιμοποιητικά έγγραφα για όσους επιθυμούν να ταξιδέψουν
Στέγαση σε αξιοπρεπείς συνθήκες στον αστικό ιστό για όσες επιθυμούν να παραμείνουν στη χώρα
*Η Τερέζα Βολακάκη ήταν μία από τους συνηγόρους υπεράσπισης της Αφγανής προσφύγισσας Μ.Μ.
**Σε αυτό τον σύνδεσμο μπορείτε να διαβάσετε το άρθρο που είχε γράψει η Τερέζα Βολακάκη την εποχή του συμβάντος (και στα αγγλικά).
***Το άρθρο είναι δημοσιευμένο στο 18ο φύλλο της εφημερίδας «Η Κόκκινη» (Μάρτης 2023), που κυκλοφορεί.
[1] “COVID-19 Outbreaks Are Now Emerging in Refugee Camps. Why Did it Take so Long For the Virus to Reach Them?”, TIME, 09.10.20, available at: https://time.com/5893135/covid-19-refugee-camps/
[2] “New camp ‘worse than Moria’ with thousands living in abysmal conditions”, OXFAM, 20.10.20, available at: https://reliefweb.int/report/greece/new-camp-worse-moria-thousands-living-abysmal-conditions
[3] “Lesbos: ‘People are still living in tents’”, Jiannis Papadimitriou, DW, 09.08.2021, available at: https://www.dw.com/en/lesbos-after-moria-fire-people-are-still-living-in-tents-by-the-sea/a-59115403
[4] “Για «εμπρησμό από πρόθεση», Αφγανή ενώπιον του Εισαγγελέα”, Στο Νησί, 24.02.21, available at: https://stonisi.gr/post/15238/gia-emprhsmo-apo-prothesh-afganh-enwpion-toy-eisaggelea
[5] “Αναβολή για την προσφύγισσα που επιχείρησε να αυτοπυρποληθεί”, Στο Νησί, 22.06.22, available at: https://stonisi.gr/post/40590/anavolh-gia-thn-prosfygissa-poy-epixeirhse-na-aytopyrpolhthei-video
[6] “Η αυτοκτονία στο Ποινικό Δίκαιο”, 29.09.21, available at: https://www.offlinepost.gr/2021/09/29/i-autoktonia-sto-poiniko-dikaio/
[7] “Ποινικός Κώδικας – Κοινώς επικίνδυνα εγκλήματα- Καραγιάννης”, available at: https://www.karagiannislawfirm.gr/poiniko-
[8] “15 μήνες με αναστολή στην Αφγανή μητέρα που πήγε να αυτοπυρποληθεί”, Στο Νησί, available at: https://www.stonisi.gr/post/51243/15-mhnes-me-anastolh-sthn-afganh-mhtera-poy-phge-na-aytopyrpolhthei
[9] “A fire in tent 959”, We are Solomon, 05.03.2021, available at: https://wearesolomon.com/mag/focus-area/migration/a-fire-in-tent-959/
Η ΚΟΚΚΙΝΗ 