Γράφει ο Χάρης Παπαδόπουλος

Έναν χρόνο μετά την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, οι πολεμικές επιχειρήσεις βρίσκονται σε ολοκληρωτικό αδιέξοδο.

Η κρεατομηχανή του πολέμου

Ο ουκρανικός στρατός κατάφερε να αντέξει το βάρος της αρχικής ρωσικής επίθεσης και να αντεπιτεθεί,  παίρνοντας πίσω τη Χερσώνα από τους εισβολείς, πριν περίπου πέντε μήνες. Όμως, ο ουκρανικός στρατός είναι αδύνατον, για την ώρα, να προχωρήσει άλλο μπροστά. Παρά την τεράστια στρατιωτική και οικονομική ενίσχυση του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ προς την Ουκρανία, που συνέβαλε αποφασιστικά στο να αποτύχει στους στόχους της η ρωσική εισβολή. 

Ο ρωσικός στρατός αποδείχτηκε πολύ λίγος για να πετύχει τη στρατιωτική νίκη επί της Ουκρανίας και να επιβάλει τον διαμελισμό της χώρας. Όμως η Ρωσία συνεχίζει να κατέχει σημαντικά κομμάτια του ουκρανικού εδάφους. Και ο Πούτιν δεν σταματά να στέλνει στο μέτωπο καινούργιες φουρνιές εφέδρων και νέες μονάδες μισθοφόρων της Βάγκνερ. Και, λίγο–λίγο, σφίγγει την τανάλια γύρω από το ισοπεδωμένο Μπάχμουτ στο Ντονμπάς, ελπίζοντας στην κατάληψη της πόλης.

Κάθε μέρα εκατοντάδες Ρώσοι και Ουκρανοί χάνουν τη ζωή τους στις μάχες. Κάθε μέρα. Αλλά το μέτωπο των επιχειρήσεων παραμένει το ίδιο με απειροελάχιστες αλλαγές. Μέρα με τη μέρα χύνεται χωρίς σταματημό το αίμα, μόνο και μόνο για να προχωρήσει ο στρατός εισβολής ελάχιστες εκατοντάδες ή και μόνο λίγες δεκάδες μέτρα. Όλο και περισσότερο ο συσχετισμός δυνάμεων θυμίζει το ολότελα ανώφελο και παράλογο μακελειό στα χαρακώματα του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου. Και η κατάσταση δεν πρόκειται να αλλάξει άμεσα σε σημαντικό βαθμό. Ακόμη και αν πέσει τελικά το Μπάχμουτ στα χέρια του ρωσικού στρατού και της Βάγκνερ.

Ο πόλεμος είναι άδικος και από τις δύο πλευρές

Οι δύο αντίπαλοι είναι αδύνατο να ξεφύγουν από την κρεατομηχανή του πολέμου, που καθημερινά αλέθει στρατιώτες και αμάχους.   Το καθεστώς του Πούτιν έχει πια συνδέσει τη μοίρα του με τον πόλεμο στην Ουκρανία και την έκβασή του. Γι’ αυτό και οι συνεχείς απειλές του Κρεμλίνου για χρήση πυρηνικών όπλων «αν χρειαστεί». 

Οι συνεχείς αλλαγές στις στρατιωτικές διοικήσεις και η διαρκής τριβή μεταξύ του ρωσικού υπουργείου Άμυνας από τη μια και της ηγεσίας της μισθοφορικής εταιρείας Βάγκνερ από την άλλη δείχνουν, φυσικά, πως ο πόλεμος δεν πάει καλά για το επιτελείο του Πούτιν. Αλλά το μέτρο που αποκαλύπτει τη σημασία του πολέμου αυτού για το ρωσικό καθεστώς είναι οι συχνές –και πάντα υπερφίαλες- δηλώσεις του Καντίροφ, τοποτηρητή του Πούτιν στην Τσετσενία, πως «ο ρωσικός στρατός θα σταματήσει μονάχα, αφού πρώτα καταλάβει ξανά το Βερολίνο». Με άλλα λόγια, ο πόλεμος στην Ουκρανία γίνεται, επειδή η Ρωσία διεκδικεί και πάλι την ηγεμονική θέση τής πρώην ΕΣΣΔ, απωθώντας το ΝΑΤΟ περίπου στις θέσεις, που είχε πριν από την κατάρρευση της σοβιετικής γραφειοκρατίας το 1991.

Το καθεστώς Ζελένσκι έχει συνδέσει και αυτό την τύχη του, σε απόλυτο βαθμό, με την έκβαση του πολέμου. Όμως, πάνω από όλα, η ρωσική εισβολή έχει γιγαντώσει την εθνική ουκρανική συνείδηση και περηφάνια. Σε βαθμό που μεγάλες μάζες πληθυσμού στην Ουκρανία που μιλούν ρωσικά –και κατά βάση αισθάνονταν πριν τον πόλεμο Ρώσοι- σήμερα όχι μόνο ταυτίζονται πλέον με την Ουκρανία και τη σημαία της, αλλά και πρωτοστατούν στην αντίσταση κατά της ρωσικής εισβολής. Τέτοιοι αποδείχθηκαν οι πληθυσμοί της Χερσώνας πολύ χαρακτηριστικά. Αλλά και τα ρωσόφωνα κομμάτια των κατοίκων του Χαρκόβου, της Οδησσού και του Μικολάγιεφ, καθώς και άλλων περιοχών στην ανατολική Ουκρανία. Η εισβολή του Πούτιν επιχείρησε να διαμελίσει την Ουκρανία και να αφανίσει το ουκρανικό εθνικό φρόνημα. Αλλά αντίθετα το έκανε να θεριέψει. Και τώρα εκατομμύρια Ουκρανοί είναι πρόθυμοι να πεθάνουν στα πολεμικά μέτωπα παρά να υποχωρήσουν.

Βέβαια, από τη μεριά της Ουκρανίας, ο πόλεμος δεν είναι κύρια απελευθερωτικός. Ή, για να είμαστε περισσότερο ακριβείς, η απελευθερωτική σημασία του πολέμου απορροφήθηκε και χάθηκε μέσα στο γεγονός πως ο πόλεμος στην Ουκρανία διεξάγεται ανάμεσα σε δύο ιμπεριαλιστικά στρατόπεδα. Τη Ρωσία από τη μια, τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ από την άλλη. Και οι Ουκρανοί στρατιώτες είναι το αναλώσιμο υλικό, που χρησιμοποιεί η μεγαλύτερη ιμπεριαλιστική χώρα του πλανήτη, οι ΗΠΑ, για να φρενάρει τις ορέξεις του Κρεμλίνου για επανεπέκταση στα πρώην σοβιετικά σύνορα. Γι’ αυτό και οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ έχουν αποφασίσει να παλέψουν στον πόλεμο αυτό… μέχρι να πέσει νεκρός και ο τελευταίος Ουκρανός στρατιώτης.    

Και τώρα;

Όμως παρά την απόγνωση της ανθρωποσφαγής στα μέτωπα του πολέμου, υπάρχουν δύο σημεία ελπιδοφόρα για το αντιπολεμικό κίνημα.

Το ένα είναι οι εργατικές δράσεις στην Ιταλία και οι μαζικές διαδηλώσεις στη Γερμανία ενάντια στις αποστολές πολεμικού υλικού του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία. Αυτές οι κινήσεις θα μπορούσαν να γίνουν ο προάγγελος ενός μεγάλου εργατικού και νεολαιίστικου αντιπολεμικού κινήματος στη Δύση, που να απαιτήσει «βούτυρο και όχι κανόνια» και να τροφοδοτήσει μια δυναμική επανεμφάνιση των κινημάτων και της Αριστεράς στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ.

Και το άλλο είναι η βαθιά απαξίωση του πολέμου σε όλο και περισσότερα τμήματα του πληθυσμού μέσα στη Ρωσία. Παρά την έξαλλη φιλοπόλεμη προπαγάνδα των ΜΜΕ του καθεστώτος Πούτιν και τις εθνικιστικές φιέστες, δεν υπήρξε στη Ρωσία γενικευμένος εθνικιστικός πυρετός. Ούτε καν στην αρχή του πολέμου, τότε που οι μόνες δυνάμεις που τολμούσαν να κατέβουν στον δρόμο ήταν μικρές ομάδες διανοουμένων μόνο. Πλέον, υπάρχει πλατιά δυσαρέσκεια ενάντια στις επιστρατεύσεις του Πούτιν, δυσαρέσκεια που είχε αποκαλυφθεί καιρό τώρα, ανάμεσα στις συζύγους και τις μανάδες των επίστρατων, ιδιαίτερα στις εθνικές μειονότητες της χώρας, με πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις τις μαζικές διαμαρτυρίες γυναικών στο Νταγκεστάν και στην Τούβα, δύο «αυτόνομες δημοκρατίες», που έχουν συνεισφέρει δυσανάλογα πολύ στην πολεμική προσπάθεια της Ρωσίας, τροφοδοτώντας με κρέας φαντάρων τα κανόνια.

Αυτή η δυσαρέσκεια και κουφόβραση στα μετόπισθεν ενδέχεται να συνδυαστεί με άσχημα νέα από το μέτωπο. Είναι αξιοσημείωτο πως ο Γιεβγκένι Πριγκόζιν, επικεφαλής των μισθοφόρων της Βάγκνερ, δεν σταματά να προειδοποιεί τα ρωσικά ΜΜΕ πως ενδεχόμενη αποτυχία της επιχείρησης κατάληψης του Μπάχμουτ θα σημάνει κατάρρευση του μετώπου και ντροπιαστική ήττα της Ρωσίας. Πιθανά ο Πριγκόζιν να υπερβάλει. Όμως η κατάσταση στο μέτωπο απέχει πολύ από το να είναι ευνοϊκή για το Κρεμλίνο. 

 Η μόνη ελπίδα να μπει φρένο στην ανθρωποσφαγή είναι η δράση των «από τα κάτω» ενάντια στο ΝΑΤΟ και τον Πούτιν. Και, όπως σημείωνε ο Μπρεχτ: «Οι κυρίαρχοι έχουν ήδη εκφραστεί. Καιρός να μιλήσουν οι κυριαρχούμενοι».

*Το άρθρο είναι δημοσιευμένο στο 18ο φύλλο της εφημερίδας «Η Κόκκινη» (Μάρτης 2023), που κυκλοφορεί.