Γράφει η Χριστίνα Βογιατζόγλου

Τα τελευταία χρόνια, κυρίως στην Αγγλία, βρίσκεται σε έξαρση ένα κίνημα. Ένα κίνημα όχι όπως τα δικά μας. Το κίνημα των TERFs. Δηλαδή Trans Exclusionary Radical Feminists. Δηλαδή Ριζοσπαστικές φεμινίστριες, κατά κύριο λόγο δευτεροκυματικές, οι οποίες βασιζόμενες σε μια σειρά φανταστικών και παράλογων μεν, βασιζόμενων στην επιστήμη δε, επιχειρημάτων, αποφασίζουν πως οι τρανς γυναίκες αποτελούν «κίνδυνο για το φεμινιστικό κίνημα».

Βασικό τους επιχείρημα αποτελεί η βιολογία. Για να θεωρείσαι λοιπόν γυναίκα, σύμφωνα μ’ αυτές, πρέπει να εμπίπτεις σε ένα βιολογικό προφίλ συγκεκριμένων χρωμοσωμάτων, ορμονών κτλ. Λαμβάνοντας υπόψη ξεκάθαρα και αποκλειστικά το βιολογικό φύλο, απορρίπτουν εντελώς το κοινωνικό. Θεωρούν πως μια τρανς γυναίκα, εφόσον δεν εμπίπτει σε αυτό το βιολογικό προφίλ, ουσιαστικά είναι «άντρας». Πως φοράει ένα φόρεμα ως μια στολή. Πως το βράδυ που γυρίζει σπίτι και το βγάζει, παραμένει ένας «άντρας», που για κάποιο λόγο προτιμά να του συμπεριφέρονται σαν γυναίκα. Και εκεί ακριβώς βασίζουν το επιχείρημα του «κινδύνου» και της «απειλής» για το φεμινιστικό κίνημα. Πέραν της στέρησης του αυτοπροσδιορισμού ενός ατόμου, ουσιαστικά θεωρούν ότι το μόνο που παίζει ρόλο σε ένα ταυτοτικό κοινωνικό και ψυχολογικό ζήτημα είναι η βιολογία και μειώνουν την ταυτότητα σε απλά λόγια και πράξεις. Η ταυτότητα όμως, έχει να κάνει με το πώς βιώνεται, πώς εκφράζεται, πώς το κάθε άτομο την επικοινωνεί, πώς αλληλεπιδρά με τον κόσμο γύρω του. Αυτό κανείς δεν μπορεί να το μειώσει σε λόγια και πράξεις.

Το κοινωνικό φύλο αναφέρθηκε πρώτη φορά το 1955 μετά από έρευνες, που έγιναν σε σχέση με τα ίντερσεξ άτομα. Την ίδια την απόδειξη της φύσης και της βιολογίας πως αυτό το δίπολο του φύλου, στο οποίο τόσο έντονα οι ΤΕΡΦΣ βασίζονται, δεν ορίζεται τόσο εύκολα όσο νομίζουν. Πως δεν υπάρχει εν τέλει αυτή η δυαδικότητα. Φαίνεται ότι αυτός ο σεξουαλικός διμορφισμός είναι έντονα ιατρικοποιημένος και μόνο από το γεγονός πως τα ίδια τα ίντερσεξ άτομα, κατά τη στιγμή της γέννησης, πρέπει να δηλωθούν ως ένα από τα δύο βιολογικά φύλα. Τα ίδια μας τα σώματα, λοιπόν, έρχονται σε αυτή τη ζωή, μάλλον για να χωρέσουν σε κατηγορίες και κουτάκια, στα οποία χωρίς παρέκκλιση πρέπει να εμπίπτουν. Κουτάκια που απλώς αποδεικνύουν πως το ίδιο το βιολογικό φύλο εν μέρει κατασκευάζεται κοινωνικά.

Βεβαίως δεν θα μπορούσε ένα τέτοιο κίνημα να μην έχει τη Βίβλο του. «The transexual empire». 1979. Raymond, το χέρι της αγίας αυτής γραφής. Βασικό επιχείρημα: μια τρανς γυναίκα δεν έχει βιώσει την ίδια καταπίεση με μια cis γυναίκααπό τη στιγμή της γέννησής της. Η καταπίεση, ωστόσο, είναι ένα τέρας με πολλά πρόσωπα. Και αυτό είναι και το μυστικό της επιτυχίας της. Είτε είναι ρατσισμός, ομο/τρανσφοβία, μισογυνισμός, είναι μορφές καταπίεσης που αλληλοσυντηρούνται, διαπλέκονται και αναπαράγονται. Και το χειρότερο είναι ότι καταφέρνουν να μας διασπούν. Πέραν αυτού όμως, μια τρανς γυναίκα από τη στιγμή της φυλομετάβασης ή της συνειδητοποίησης της ταυτότητάς της (που πολύ συχνά συμβαίνει σε μικρή ηλικία), δέχεται πολύ μεγαλύτερη καταπίεση από μια cis. Η κοινωνικοποίηση του ατόμου δεν σταματά σε ένα συγκεκριμένο σημείο. Προχωρά και εξελίσσεται μαζί με το άτομο. Και μπορεί να φέρει μαζί της διαφορετικές μορφές καταπίεσης, ανάλογα με τη φάση ή την περίοδο που το άτομο βιώνει. Καλό θα ήταν πάντως να σταματήσουμε να μετράμε την αξία ενός ατόμου, βάσει του πόνου που βιώνει. Επίσης ας μην ξεχνάμε τον ταξικό παράγοντα. Άλλη καταπίεση βιώνει μια λευκή ευκατάστατη cis γυναίκα. Και άλλη μια μαύρη εργάτρια cis γυναίκα. Πιστεύουν επίσης πως τα τρανς άτομα, θέλουν να «αλλάξουν» το φύλο τους, λόγω της σεξιστική καταπίεσης που προκύπτει από το κοινωνικό φύλο. Και χρησιμοποιούν ως παράδειγμα το gender dysphoria, ακριβώς για να πουν ότι το κοινωνικό φύλο είναι καταπιεστικό. Εδώ όμως ταιριάζει η σημείωση μιας γνωστής τρανς γυναίκας: «Το να μη δέχεσαι τα τρανς άτομα επειδή δεν πιστεύεις στο κοινωνικό φύλο, είναι σα να μη δέχεσαι τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, απλά γιατί δεν πιστεύεις στην έννοια των συνόρων».

Άλλο ζήτημα που θέτουν –μέσα στα εκατοντάδες- είναι αυτό της σεξουαλικότητας. Μια τρανς γυναίκα μπορεί να είναι λεσβία. Ακατανόητο πως, ενώ δεν δέχονται ότι μια τρανς γυναίκα είναι όντως γυναίκα, δέχονται πως μπορεί να είναι λεσβία (ή φεμινίστρια). Σε αυτή την περίπτωση ως «άντρας», αναπαράγει στις σχέσεις όλη τη σεξιστική συμπεριφορά που του έμαθαν επί χρόνια ως άντρα να αναπαράγει. Επιχείρημα προσβλητικό για όλα τα λεσβιακά ζευγάρια, καθώς φαίνεται πως το πρίσμα είναι ξεκάθαρα στερεοτυπικό και ετεροκανονικό. Αν από την άλλη είναι στρέιτ τρανς γυναίκα, τότε μέσω της εμφάνισής της και της έκφρασής της αναπαράγει όλα τα σεξιστικά πρότυπα ομορφιάς, που ο φεμινισμός προσπαθεί να αποτινάξει από πάνω του. Προφανώς η έκφραση φύλου, όμως, δεν έχει να κάνει με τη σεξουαλικότητα. Προφανώς καμία γυναίκα δεν πιστεύει ότι πίσω από ένα φόρεμα κρύβεται η θηλυκότητά της. Αυτό το φόρεμα, όμως, για μια τρανς γυναίκα μπορεί να καταστεί ασπίδα προστασίας, απέναντι σε άντρες και γυναίκες.

Πόσες τρανς γυναίκες σκέφτονται με προσοχή της κινήσεις τους; Ποια στιγμή θα πάνε στην τουαλέτα; Ποιος θα είναι εκεί; Για να μην ενοχλήσουν, να μην προκαλέσουν πρόβλημα. Για ακόμα μια φορά βλέπουμε το τρανς ζήτημα να περιστρέφεται γύρω από το cis προνόμιο ή το discomfort, που μπορεί να προκληθεί. Και για ακόμα μια φορά έχουμε θυματοποίηση του θύτη. Μια αμυντικότητα που συγκαλύπτει την επίθεση. Και μπορεί να είναι δεκτό το τραύμα μιας γυναίκας και ο φόβος που βιώνει. Αλλά όχι όταν βλέπει τον κίνδυνο εκεί, που δεν υπάρχει. Όχι όταν βασίζει την κάθε καμπάνια ενάντια στη νομική αναγνώριση πάνω σε αυτή τη δικαιολογία του τραύματος. Τότε είναι απλά κατακριτέο.

Αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι πως καλή η θεωρητική συζήτηση και καλό το προλαμβάνειν (γιατί στην Ελλάδα δεν υπάρχει ακόμα τέτοια έξαρση του τερφισμού), αλλά ας μη ξεχνάμε ότι το βασικό πλαίσιο του αγώνα πρέπει να είναι τα δικαιώματα που δεν έχουν κερδίσει ακόμα τα τρανς άτομα.

Και ας μη ξεχνάμε ότι με συζήτηση και διάλογο κανένα δικαίωμα δεν κερδήθηκε ποτέ. Ό,τι έχει κερδηθεί, έγινε με αγώνες και μάχες. Έγινε με εξέγερση.

Έγινε στον δρόμο.

*Σις/cis είναι όσα άτομα συμφωνούν με το φύλο, που τους αποδόθηκε κατά τη γέννηση.

Τρανς/trans είναι όσα δε συμφωνούν και αυτοπροσδιορίζονται με διαφορετικό φύλο από αυτό που τους αποδόθηκε ή και με κανένα φύλο.

**Το άρθρο είναι δημοσιευμένο στο 19ο φύλλο της εφημερίδας «Η Κόκκινη» (Μάης-Ιούνης 2023), που κυκλοφορεί. Είναι βασισμένο στην εισήγηση της Χρ. Βογιατζόγλου στο τρανσφεμινιστικό εργαστήρι του REclaim Pride (24/5) στο φετινό 7ο αυτοοργανωμένο ThessPride (διοργανώθηκε από τον Ανοιχτό Συντονισμό Θεσσαλονίκης για τη Διεθνή Ημέρα Μνήμης Τρανς Θυμάτων, τη Sylvia Rivera και τη Φylis)