Συζητάμε με την Έλλη Μέλλιου, δικηγόρο και αγωνίστρια του αριστερού–κινηματικού σχήματος «Η Πόλη Ανάποδα» στον δήμο Θεσσαλονίκης για το δαπανηρό, χρονοβόρο και εξαιρετικά επιβλαβές για την κοινωνία και το περιβάλλον έργο, που σχεδιάζεται στην πόλη.

Συντρόφισσα Έλλη, «Η Πόλη Ανάποδα» πρωτοστατεί με ζέση σε ενημερώσεις και κινητοποιήσεις ενάντια στην κατασκευή της νέας Υπερυψωμένης Ταχείας Λεωφόρου (FlyOver) στη Θεσσαλονίκη. Θέλεις να εξηγήσεις στο αναγνωστικό κοινό της «Κόκκινης» για ποιους λόγους είναι τόσο κακό, για την πόλη και τον εργαζόμενο κόσμο της, να πραγματοποιηθεί ένα τέτοιο έργο; 

Προτού αναφερθώ στα ποικίλα μειονεκτήματα, που παρουσιάζει για τον τοπικό πληθυσμό και το περιβάλλον η ΥΤΛ (FlyOver), είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι πρόκειται για ένα έργο της κεντρικής διοίκησης της χώρας. Ως έργο σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα απαιτεί χρηματοδότηση από πόρους του επενδυτή-αναδόχου, τραπεζική χρηματοδότηση και κρατική συμμετοχή. Ενώ, όμως, επιβαρύνεται για την υλοποίησή του ο κρατικός προϋπολογισμός –δηλαδή ο καθένας και η καθεμία μας- είναι εξόχως προβληματικό το γεγονός ότι το έργο ξεκίνησε και προχωρά χωρίς ουσιαστική διαβούλευση και δημόσιο διάλογο μεταξύ Δήμων, κατοίκων, κοινωνικών και επιστημονικών φορέων για το ζήτημα.

Από τα τέλη του 2020 που ξεκίνησε ο σχετικός διαγωνισμός, με ολόκληρη τη χώρα σε παρατεταμένο lockdown, μέχρι σήμερα, δεν έχει υπάρξει καμία συζήτηση στην πόλη, ούτε καν ενημέρωση των πολιτών από τους αρμόδιους σχετικά με την αντιμετώπιση των παράπλευρων επιπτώσεων στην καθημερινή ζωή τους.

Τώρα, επί του τι θα σημάνει αυτό για όλους/-ες/-α μας: η εναντίωση της Πόλης Ανάποδα –που είναι μεταξύ 30 συλλογικοτήτων και πρωτοβουλιών κατοίκων, που έχουν πλέον ξεσηκωθεί κατά του FlyOver- ξεκίνησε πολλούς μήνες πριν το project μπει στην τελική ευθεία για την κατασκευή, της οποίας η έναρξη ξεκίνησε επισήμως στις 10 Νοεμβρίου 2023. Εδραιώνεται σε μια σειρά τεκμηριωμένων θέσεων σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις που αυτό θα έχει στο κυκλοφοριακό, τη δημόσια υγεία, την ποιότητα ζωής και το περιβάλλον. Με λίγα λόγια, οι λόγοι για τους οποίους απορρίπτουμε τον FlyOver είναι οι εξής: πρώτον, οι αρνητικές επιπτώσεις του στην κλιματική κρίση, η επιβάρυνση δημόσιας υγείας και η υποβάθμιση ποιότητας ζωής. Δεύτερον, η κυκλοφοριακή συμφόρηση και η αύξηση του κόστους μετακίνησης από την περαιτέρω ενίσχυση του ΙΧ έναντι των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς. Και τρίτον, η ανυπαρξία κυκλοφοριακής μελέτης και μελέτης πυρασφάλειας, σε συνάρτηση με τη μη ένταξη του έργου σε ένα πλαίσιο συνολικής κυκλοφοριακής μελέτης για τη μετακίνηση σε όλη την πόλη.

Με ποιο τρόπο η κατασκευή και λειτουργία του FlyOver θα επηρεάσει την ποιότητα ζωής μέσα στην πόλη;

Το πιο έντονο πρόβλημα –που έχουμε μάλιστα ήδη αρχίσει να αντιμετωπίζουμε οι κάτοικοι όλων των περιοχών της Θεσσαλονίκης από την πρώτη ημέρα έναρξης των εργασιών για το στήσιμο του πρώτου εργοταξίου, που αφορά την κατασκευή της ΥΤΛ στον περιφερειακό- είναι η κυκλοφοριακή συμφόρηση. Σε μια πόλη όπου το ΙΧ κατείχε ανέκαθεν την πρωτοκαθεδρία και η αστική συγκοινωνία ολοένα υποβαθμίζεται, με λεωφορεία ανεπαρκή σε πλήθος και ακατάλληλα για την κάλυψη των ημερήσιων αναγκών μετακίνησης, οι πρώτοι που πληττόμαστε είμαστε οι άνθρωποι που είτε από επιλογή είτε από ανάγκη κάνουμε χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς ή/και του ποδηλάτου για να μετακινηθούμε μεταξύ από και προς το σπίτι και τους χώρο εργασίας, σπουδών, αναψυχής ή άλλων δραστηριοτήτων μας. Τα λιγοστά και αναξιόπιστα –με όρους τακτικότητας και ασφάλειας- λεωφορεία του ΟΑΣΘ, η κατάργηση του ποδηλατοδρόμου επί της Λεωφόρου Νίκης ενόψει FlyOver, η ανυπαρξία αποκλειστικών λεωφορειολωρίδων για την ανεμπόδιστη διέλευση του στόλου το ΟΑΣΘ, και γενικότερα η ανυπαρξία άλλων εναλλακτικών μαζικής ή και οικονομικής μετακίνησης, όπως το συνεχώς αναβαλλόμενο μετρό, θα έχουν ως συνέπεια την αισθητή αύξηση του κόστος μετακίνησης για ανθρώπους, που ήδη παλεύουν να τα βγάλουν πέρα με το εκθετικά αυξανόμενο κύμα ακρίβειας σε μια σειρά από άλλα στοιχειώδη αγαθά. Θα οδηγήσουν, όμως, επίσης, αναπόφευκτα σε αύξηση του κόστους μετακίνησης και για τα μηχανοκίνητα οχήματα όλων των ειδών, ενώ με την ευρεία έννοια θα ζημιώσουν ολόκληρο το κοινό της πόλης –και ιδίως τα πιο ευάλωτα κομμάτια του, που ζουν σε περιοχές απομακρυσμένες από το κέντρο ή τις περιοχές όπου δραστηριοποιούνται κοινωνικά ή επαγγελματικά- λόγω της, δυσανάλογης σε σχέση με την καλυπτόμενη απόσταση, απώλειας χρόνου στις μετακινήσεις τους.

Πέραν, όμως της παραπάνω πτυχής του προβλήματος που αφορά στις μετακινήσεις, η κατασκευή και εν συνεχεία η λειτουργία του FlyOver θα υποβαθμίσει την ποιότητα ζωής, πρωτίστως –αλλά όχι αποκλειστικά- των κατοίκων των παρακείμενων περιοχών της ανατολικής Θεσσαλονίκης. Όπως έχουν επισημάνει ήδη στο σχετικό υπόμνημά τους με σύνθημα «Όχι στο FlyOver – Ναι στην ενίσχυση των μέσων μαζικής μεταφοράς» 30 συλλογικότητες –μεταξύ των οποίων και η Πόλη Ανάποδα, σωματεία και πρωτοβουλίες κατοίκων- αυτή η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής συνίσταται μεταξύ άλλων στην αύξηση των επιπέδων θορύβου και την επιδείνωση της ποιότητας του αέρα. Εκτιμάται ότι θα διέρχονται από τον FlyOver περίπου 220 χιλιάδες αυτοκίνητα κάθε μέρα. Επομένως, ένας μεγάλος αριθμός οχημάτων θα έρθει να προστεθεί στον υπάρχοντα, εκπέμποντας ακόμα περισσότερους ρύπους στην ατμόσφαιρα, τους οποίους η απόγειος αύρα, που έρχεται από το βουνό, θα μεταφέρει σε όλη την πόλη. Οι παράγοντες αναπόφευκτα θα πλήξουν τη σωματική και ψυχική υγεία των κατοίκων ολόκληρης της πόλης.

Έχουν ερευνηθεί οι πιθανές επιπτώσεις της κατασκευής ενός τέτοιου υπερφιλόδοξου έργου σε ένα επιβαρυμένο περιβάλλον, όπως αυτό της Θεσσαλονίκης; Τι έχεις να μας πεις σχετικά;  Κατά πόσο αυτό θα επηρεάσει το παρακείμενο δάσος του Σέιχ Σου;

Έχει εκτιμηθεί πως για την κατασκευή του FlyOver θα καταστραφούν συνολικά 82.000 τ.μ. αναδασωτέας δασικής έκτασης από το περιαστικό δάσος του Σέιχ σου, ενώ υλοτομούνται 20.000 τ.μ. δενδρώδους έκτασης με πεύκα, έλατα, κλπ. Το Σέιχ Σου, που αποτελεί έναν από ελάχιστους πνεύμονες πρασίνου της πόλης, θα δεχτεί ακόμα ένα ισχυρό πλήγμα. Θα υποβαθμιστεί ακόμα περισσότερο, ενώ μεγάλο ποσοστό των κατοίκων της πόλης θα αποκοπεί από αυτό, καθώς θα καταργηθούν οι περισσότερες υπάρχουσες πύλες εισόδου προς το δάσος. Επίσης, περιορίζεται δραματικά η πρόσβαση οχημάτων πυρόσβεσης. Βλέποντας δε το «μούδιασμα» της πόλης αυτές τις πρώτες ημέρες των εργασιών στην περιφερειακή οδό, εκφράζεται επιπλέον μεγάλη ανησυχία για το πώς θα επηρεαστεί η λειτουργία των κοντινών νοσοκομείων (Παπανικολάου, Παπαγεωργίου), με κίνδυνο υγείας και ζωής για τους ανθρώπους που θα πρέπει να διακομιστούν εκεί κατεπειγόντως με ασθενοφόρο. Εξ όσων γνωρίζουμε από δημοσιογράφους που παρευρέθηκαν στην παρουσίαση του project από το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών στο ξενοδοχείο Porto Palace την περασμένη Δευτέρα, 6 Νοέμβρη –καθώς η είσοδος δεν επιτράπηκε σε απλούς πολίτες της Θεσσαλονίκης, που πραγματοποίησαν ειρηνική παράσταση διαμαρτυρίας έξω από το ξενοδοχείο, παρουσία μάλιστα δυσανάλογα μεγάλου πλήθους δυνάμεων της Αστυνομίας- δεν έγινε καμία αναφορά από τους αρμόδιους στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις αυτού του έργου.

Τι έχει να αντιτάξει σε όλο αυτό το αυτοδιοικητικό σχήμα της «Πόλης Ανάποδα»; Υπάρχει κάποιος εναλλακτικός σχεδιασμός για τη διαχείριση του κυκλοφοριακού; Με ποιο τρόπο θα μπορούσε στα αλήθεια να αντιμετωπιστεί ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα, όπως το κυκλοφοριακό και το παρκάρισμα, στην πόλη της Θεσσαλονίκης;

Ως «Πόλη Ανάποδα» προκρίνουμε ως μοναδική, και κοινωνικά δίκαιη, λύση στα υπαρκτά προβλήματα της Εσωτερικής Περιφερειακής, αλλά και συνολικά της κινητικότητας στην πόλη, τις ριζοσπαστικές πολιτικές για την ενθάρρυνση των πεζών, του ποδηλάτου και των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς.  Αυτό που χρειαζόμαστε, οι κάτοικοι της πόλης, είναι η άμεση και δραστική αύξηση των απαραίτητων, αξιοπρεπών, χαμηλής ρύπανσης και δημόσιας ιδιοκτησίας λεωφορείων, που να κινούνται σε ένα πλήρες και ολοκληρωμένο δίκτυο λεωφορειολωρίδων, αποκλειστικής κυκλοφορίας για τα λεωφορεία, απλωμένο σε όλη την πόλη και με προτεραιότητα σε όλες τις διασταυρώσεις –με διπλά φανάρια και αξιοποιώντας υπάρχουσες εφαρμογές τηλεματική- έναντι όλων των άλλων οχημάτων. Έτσι, τα λεωφορεία θα κινούνται σαν μέσα σταθερής τροχιάς, χωρίς εμπόδια και έξω από τη γενικότερη κυκλοφοριακή κίνηση. Αυτό θα εξασφαλίσει την προτεραιότητα των ΜΜΜ έναντι των ΙΧ, χωρίς κανένα διοικητικό μέτρο. Η επιλογή αυτή θα συμβάλει στην άμεση αντιμετώπιση σημαντικού μέρους του κυκλοφοριακού, ενώ την ίδια στιγμή πάγια διεκδίκησή μας είναι η κατασκευή στην πόλη ενός πλήρους δικτύου τραμ, που θα μπορούσε να αναβαθμίσει ουσιαστικά τη δημόσια συγκοινωνία και να μετατρέψει τα ΜΜΜ στον πλέον ελκυστικό τρόπο μετακίνησης στην πόλη.

Πώς μπορούμε να αντισταθούμε σε όλο αυτό που ετοιμάζεται; Η συγκέντρωση και πορεία της Κυριακής 12 Νοέμβρη πώς αποτιμάται; Ποιες δυνάμεις και κοινωνικοί χώροι ήρθαν στην κινητοποίηση και ποιοι άλλοι χρειάζεται να ενεργοποιηθούν για να εμποδίσουμε τον FlyOver;

Αυτό το μεγάλο, δαπανηρό, χρονοβόρο, και επιβλαβές για την κοινωνία και το περιβάλλον έργο, που γεννά τόσες αμφιβολίες τόσο ως προς την αποτελεσματικότητά του, όσο και ως προς το έσχατο χρονικό σημείο ολοκλήρωσής του, αποφασίστηκε και σχεδιάστηκε για εμάς, χωρίς εμάς. Η αντίσταση πρέπει, κατά τη γνώμη μας, να διαρθρωθεί τόσο σε θεσμικό επίπεδο. Αφενός με προσφυγή στη Δικαιοσύνη, όπως έχουν ήδη πράξει ομάδες κατοίκων, με αιτήσεις ακύρωσης και συναφή δικόγραφα ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας, των οποίων η εκδίκαση επίκειται. Και αφετέρου, με εμπλοκή και ενεργοποίηση των Δημοτικών Συμβουλίων ολόκληρου του πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης, ακόμη και ολόκληρου του Νομού – όσο και σε κινηματικό επίπεδο.

Αναφορικά με το πρώτο σκέλος του αγώνα, η Πόλη Ανάποδα πραγματοποιεί ήδη εδώ και μία εβδομάδα συλλογή υπογραφών από κατοίκους του Δήμου, προκειμένου να καλέσουμε τον Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου Θεσσαλονίκης να συμπεριλάβει άμεσα το ζήτημα του FlyOver στην ημερήσια διάταξη σε συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου και το τελευταίο να πάρει θέση ενάντια στην κατασκευή αυτού του καταστροφικού για την πόλη έργου.

Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος, η συνάντηση που οργανώθηκε στο Ελαιόρεμα από την Πρωτοβουλία Κατοίκων Μαλακοπής στις 5 Νοέμβρη, και η μαζική συγκέντρωση και πορεία που πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 12 Νοέμβρη, ήταν δύο πολύ σημαντικά βήματα. Εκατοντάδες κάτοικοι ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα περισσότερων από 30 φορέων και συλλογικοτήτων της πόλης για κινητοποίηση στην Τούμπα ενάντια στον FlyOver και υπέρ της ενίσχυσης των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, της προστασίας του περιβάλλοντος, της προάσπισης της ποιότητας ζωής. Η διάθεση για ενεργή εμπλοκή στον αγώνα συνεχώς αυξάνεται, ο κόσμος της πόλης ενημερώνεται για τις συνέπειες και όλο και περισσότερες και περισσότεροι υποστηρίζουν τα αιτήματα/διεκδικήσεις των συλλογικοτήτων. Την επόμενη περίοδο είναι κρίσιμο ο αγώνας να απλώσει σε κάθε γειτονιά, να τρέξουν ενημερωτικές καμπάνιες, να γίνουν δράσεις και όλα αυτά να συνδυαστούν με μαζικές, δυναμικές κινητοποιήσεις στο κέντρο της πόλης, αλλά και σε άλλες περιοχές. Η Πόλη Ανάποδα θα είναι παρούσα με μαχητική διάθεση και με προτάσεις για την κλιμάκωση του αγώνα.

Συντρόφισσα, θα ήθελες να μας πεις λίγα λόγια για τη μάχη των δημοτικών εκλογών και την επιτυχημένο αποτέλεσμα της «Πόλης Ανάποδα» σε αυτές;

Ήταν ένας δύσκολος προεκλογικός αγώνας, μέσα στον οποίο είχαμε να αναμετρηθούμε όχι μόνο με ισχυρές παρατάξεις που στηρίζονται από κυρίαρχα κόμματα ή/και μεγάλα οικονομικά συμφέροντα της πόλης και της χώρας, αλλά και με έναν άδικο, μη αντιπροσωπευτικό νέο νόμο που ισχύει για την τοπική αυτοδιοίκηση από το 2021, με όριο εισόδου στο δημοτικό συμβούλιο το 3%. Η δική μας δύναμη, ωστόσο, ήταν η εμπιστοσύνη στις συλλογικές διαδικασίες μας, στο συνδιαμορφωμένο ΑΠΟ τους κατοίκους ΓΙΑ τους κατοίκους πρόγραμμά μας για μια βιώσιμη και συμπεριληπτική πόλη, και η ηθική και υλική στήριξη από τα μέλη και τους φίλους και φίλες του σχήματος. Το αποτέλεσμα του 5,5%, που μας κάνει πολύ περήφανες/-ους και μας γεμίζει συγκίνηση, μα και δυνάμεις για να συνεχίσουμε, αποτελεί μια μεγάλη αναγνώριση, από το κοινό της πόλης, τόσο των πεπραγμένων του σχήματος μέσα στο δημοτικό συμβούλιο, αλλά και έξω από αυτό, στους αγώνες που δώσαμε μαζί με τους κατοίκους για καίρια ζητήματα δημόσιου χώρου, στέγης, κοινωνικής πολιτικής κ.ά., αλλά και της ανάγκης για ουσιαστική αλλαγή – όχι απλή εναλλαγή των προσώπων που ασκούν τη διοίκηση του Δήμου, αλλά για μια άλλη πολιτική προσέγγιση, με επίκεντρο τις πραγματικές ανάγκες των κατοίκων, και ένα δίχτυ προστασίας για τα πιο ευάλωτα κομμάτια της κοινωνίας.

Σε ευχαριστούμε πολύ!

*Η συνέντευξη με τη συντρόφισσα Έλλη Μέλλιου είναι δημοσιευμένη στο 21ο φύλλο της εφημερίδας «Η Κόκκινη» (Νοέμβρης-Δεκέμβρης 2023), που κυκλοφορεί.

**Η πρώτη φωτογραφία είναι από τον Χρήστο Αβραμίδη.