Γράφει ο Δημήτρης Καράμαλης

                                       ΕΡΓΑΤΙΑ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΡΠΥΣΤΡΙΕΣ

Η χούντα ανέκοψε βίαια τον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας, αφάνισε το μαζικό κίνημα και φρέναρε την αναγέννηση του ριζοσπαστικού παράγοντα. Αποτελεί σαθρό αφήγημα τόσο των ΜΜΕ όσο και των κομμάτων, το γεγονός ότι την περίοδο εκείνη είχαν εκλείψει παντελώς εργατικοί αγώνες και διεκδικήσεις. Οι συνταγματάρχες έθεσαν τη χώρα σε γύψο, όμως στην ουσία οι ίδιοι και οι εγκάθετοί τους  δεν διέθεταν κανένα έρεισμα στον λαό. Οι κατασταλτικοί μηχανισμοί όμως ήταν τέτοιοι, ώστε  προσπάθειες ανασύνταξης εργατικού  κινήματος ψαλιδίστηκαν στη γέννησή τους. Επικράτησε η καταστολή, τα πιστοποιητικά  κοινωνικών φρονημάτων και ο χαφιεδισμός.

Οι αναμνήσεις ακόμη νωπές: Ιουλιανά, Μάης 68, Κουβανική επανάσταση, Οκτωβριανή επανάσταση, οι ριζοσπαστικές ιδέες του σοσιαλισμού πλέον διάχυτες, όμως η τρομοκρατία, η χειραγώγηση και ο φόβος σημάδεψαν τη μελλοντική του πορεία. Χαρακτηριστικό του εργατικού  κινήματος της εποχής η χειραγώγηση και ο κρατικός έλεγχος σε όλες τις βαθμίδες.

Οι εργατικοί αγώνες στη δικτατορία ασφαλώς και δεν έπαψαν, αν και περιορισμένης έντασης (σαμποτάζ εγκαίνια ΔΕΘ τον Σεπτέμβρη του ’67, απόπειρα δολοφονίας Παπαδόπουλου από τον Παναγούλη, αγωνιστικές κινητοποιήσεις οικοδόμων, απεργία πιλότων ΟΑ, εργαζομένων ηλεκτρικού) έχουν συμβολικό χαρακτήρα ανύψωσης του λαϊκού ηθικού και πόλωσης του κλίματος.

Η χούντα δεν χρειάσθηκε δραστικά μέτρα για να θέσει το εργατικό κίνημα κάτω από τις ερπύστριές της. Περιορίσθηκε στη διάλυση των συνδικάτων, την κατάσχεση των περιουσιακών στοιχείων τους, στην καταδίωξη κάθε ίχνους κομμουνιστικού στοιχείου δίνοντας έτσι τη χαριστική βολή στη δειλή πορεία σταδιακής ανάπτυξης εργατικού συνδικαλισμού. Με απόφαση αρχηγού ΓΕΕΘΑ συνδικάτα διαλύθηκαν, οι περιουσίες τους κατασπαταλήθηκαν και χιλιάδες συνδικαλιστές καταδιώκονται. Ο διαβόητος ν.3239/55 υπονόμευσε τη γνήσια συλλογική διαπραγμάτευση όπου ο υπουργός Εργασίας έχει τον τελευταίο λόγο. Το σύνταγμα του ’68, όπου κάθε απεργιακή κινητοποίηση κηρύσσεται παράνομη εκτός «αυστηρών οικονομικών όρων«, αποτελεί ισχυρό άλλοθι για το τι θα επακολουθήσει.

Η χούντα, αφού προηγουμένως είχε καταβροχθίσει τα οικονομικά των σωματείων και δεσμεύσει τις περιουσίες τους, προσπάθησε να ελέγξει -και το κατάφερε- τη ΓΣΕΕ με τον ν.δ. 891/71, δημιουργία Ο.Δ.Ε.Π.Ε.Σ (εισαγάγει η χούντα και το διατηρεί η κυβέρνηση Καραμανλή). Στην ουσία πρόκειται για χρηματική ενίσχυση των Ομοσπονδιών από το κράτος, που χρηματοδοτεί ανερυθρίαστα εργατοπατέρες με χρήματα κρατήσεων των εργαζομένων μέσω της Εργατική Εστίας. Χαρακτηριστικές οι περιπτώσεις παράνομου πλουτισμού μελών συνδικάτων ΔΣ της ΓΣΕΕ. Η ύπαρξη σωματείων σφραγίδων με συνδικαλιστές φερέφωνα μια σειρά χουντικούς και καλοταϊσμένους παρακρατικούς, δημιούργησε συσχετισμούς πλειοψηφίας στα σωματεία, ενώ δεν έλειπαν οι αποκλεισμοί ομοσπονδιών, σωματείων και αγωνιστών συνδικαλιστών με συκοφάντηση ή ακόμα και με βία. Μια απλή ανακοίνωση συνδικάτου χρειαζόταν απόφαση της Ασφάλειας, ενώ όλες οι διοικήσεις σωματείων, ομοσπονδιών ακόμα και εφορευτικών επιτροπών ήταν διορισμένες (ν.86/69) από τη χούντα.

Πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων αποστέλλονταν στα σωματεία (περ. Μακρή 10ο συνέδριο ΓΣΕΕ), ενώ επιστρατεύεται και η CIA (περ. Ιρβινγκ Μπράουν), δεν έλειψαν και οι συνεργασίες Μακρή-Θεοδώρου (15ο συνέδριο ΓΣΕΕ 07/1966) για την προώθηση μαύρου εργατικού μετώπου και ανασύσταση δήθεν ελεύθερου συνδικαλισμού, ενώ στο ίδιο συνέδριο η διοίκηση της ΓΣΕΕ αποστέλλει ευχαριστήριο τηλεγράφημα στους συνταγματάρχες. Μάλιστα δεν δίστασε να γιορτάσει την 1η Μάη, μέρα της εργατικής πρωτομαγιάς, στο Σύνταγμα παρέα με τα άρματα μάχης και τους Συνταγματάρχες!

Ο σπόρος, όμως, έχει πέσει στη γη. «Σημασία πάντα σε τέτοιες στιγμές ρήξης ή κρίσης έχει η κρίσιμη μάζα«, με τα λόγια του Στέργιου Κατσαρού. Η εργατική τάξη είναι διαχρονικά φορέας μακράς παράδοσης και πορείας, που μέσα από αγώνες διαμορφώνει συνειδήσεις. Πρόκειται για μια συνέχεια πολιτικών αγώνων, μιας παράδοσης που έπρεπε να συνεχισθεί, μια τάξη με βαρύ κοινωνικό παρελθόν, φέρουσα ενεργό «απόθεμα παθητικής αντίστασης», που έπρεπε να εκτονωθεί και γίνεται έτσι φορέας μιας νέας «εργατικής κουλτούρας» (Ι. Βούλγαρης), αλλά και μιας τάξης για τον εαυτό της… Ανήκουμε στην εργατική τάξη και είμαστε περήφανοι!

Από τις αρχές του ’60, η εργατική τάξη περνάει σε φάση διεκδικητικών αγώνων. Στην πρωτοπορία οικοδόμοι, αλλά και τραπεζοϋπάλληλοι και  λογιστές, που επηρεάζονται κυρίως από την Αριστερά. Η μεγάλη απεργία των οικοδόμων της 1ης Δεκέμβρη 1960 έμεινε γνωστή με το σύνθημα «έρχονται οι οικοδόμοι«, καθώς και η απεργία τους στις 12 Απρίλη 1967, λίγες μέρες πριν το πραξικόπημα, σηματοδοτεί τη νέα φάση του κινήματος. Οι οικοδόμοι, αυτή η περίεργη ράτσα που ξηλώνει τα πεζοδρόμια και σταματάει τα γιαπιά, αποτελεί πηγή έμπνευσης για τις μεγάλες αναταραχές του μέλλοντος.

Δημοκρατικές και αριστερές δυνάμεις συσπειρώνονται θέτοντας σαφείς στόχους: τον αγώνα για τα εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα των εργαζομένων, την άνοδο του βιοτικού τους επιπέδου, τον εκδημοκρατισμό του συνδικαλιστικού κινήματος.

Τον Φεβρουάριο του ’62, με τη συμμετοχή κεντρώων και δημοκρατικών, αρχίζουν να σχηματίζονται οι πρώτες κινήσεις Συνεργαζόμενων Εργατοϋπαλληλικών Οργανώσεων (ΣΕΟ) με πρώτες συμμετοχές την Ομοσπονδία Οικοδόμων, Ηλεκτρισμού, εργατών Τύπου και Λογιστών, με αποτέλεσμα το καλοκαίρι του 63 αριθμούσαν 115 συνδικαλιστικές οργανώσεις, που ξεπέρασαν τις 680 στις αρχές του ’67. Κύριος στόχος τους η επανεγγραφή στη δύναμη της ΓΣΕΕ οργανώσεων, που είχαν αποκλειστεί μέχρι τότε, και τη διοργάνωση Συνεδρίου με δημοκρατικές διαδικασίες. Παράλληλα, συντονίζονται διεκδικητικοί αγώνες εργαζομένων, καθώς η ΓΣΕΕ δεν έδειχνε την παραμικρή διάθεση για κάτι τέτοιο. Το κίνημα των «115» αποτέλεσε πραγματική αναλαμπή στο εργατικό κίνημα, αφού κατόρθωσε να συνενώσει ό,τι πιο αγωνιστικό υπήρχε τότε στον ελληνικό συνδικαλισμό. Απέναντί τους, η ρεφορμιστική πολιτική του παράνομου ΚΚΕ και της ΕΔΑ συνιστούσε αυτοσυγκράτηση και ηρεμία.

Νεολαία και φοιτητικό κίνημα ιστορικά αποτελούν βαρόμετρο για την ταξική πάλη και τη μεγάλη ριζοσπαστικοποίηση -έτσι απέναντι στα διορισμένα φοιτητικά συμβούλια συγκροτούνται οι πρώτες φοιτητικές επιτροπές αγώνα (ΦΕΑ), πολιτικοποιούν τον αγώνα απαιτώντας ελευθερία και γνήσιες φοιτητικές εκλογές. Πρόκειται για μια ανάδυση του κινήματος «από τα κάτω», που συνδέθηκε με τις εργατικές κινητοποιήσεις, έθεσε ζητήματα πρώτης γραμμής όπως αυξήσεις, ωράριο, συνδικαλιστικές ελευθερίες, απεργίες και στάσεις εργασίας. Η κοινωνία σε αναβρασμό, όπου η βαλβίδα «παθητικής αντίστασης» ήθελε λίγο για να εκτιναχθεί. Σε αυτόν τον δρόμο κινούνται και οι πρώτες αντιδικτατορικές συνδικαλιστικές οργανώσεις. Η ΑΕΜ, η ΕΣΑΚ, αλλά και το ΠΑΜ με σπουδαίο αντιστασιακό έργο δημιούργησαν μεν πυρήνες αντίστασης αλλά δεν κατάφεραν να αποκτήσουν ρίζωμα στους εργαζομένους.

Η οικονομική κρίση, αρχές δεκαετίας ’70, μαστίζει τη χώρα και το χουντικό καθεστώς εν μέσω μιας σειράς διεθνών εξελίξεων, πυροδοτεί την αντιδικτατορική πάλη. Ταυτόχρονα η αντιιμπεριαλιστική συνείδηση νεολαίας, αγροτών και εργατών εντείνεται. Μπροστά σε αυτή την κατάσταση, οι αστοί στην Ελλάδα εξετάζουν ενδεχόμενη «ομαλή» μετάβαση σε «φιλελεύθερη» διακυβέρνηση. Κάτω από το βάρος των εξελίξεων και την πίεση του λαϊκού παράγοντα, ξεκινά το πείραμα της «φιλελευθεροποίησης» του Μαρκεζίνη και διενέργεια εκλογών τον Φλεβάρη του ’74. Σε αυτό το εγχείρημα, οι χουντικοί είχαν και την υποστήριξη οπορτουνιστών της ΑΕΜ (συνδικαλιστική παράταξη του ΚΚΕ εσωτερικού), Κεντρώων, αλλά και της ΕΡΕ. Το 1973, έτος σημαντικής καμπής για τον αγωνιζόμενο λαό, η χούντα στριμώχνεται, καθώς το επίπεδο αγωνιστικότητας φουντώνει και φτάνουμε στις πρώτες απεργίες µε αιτήματα αυξήσεις, δημοκρατία, συνδικαλιστικές ελευθερίες, ασφαλιστικό. Οι πρώτες απεργίες στην Ολυμπιακή Αεροπορία, στη ΔΕΗ, στον ηλεκτρικό σιδηρόδρομο, αλλά και πλήθος άλλων δράσεων την πρωτομαγιά του ’73, αλλά και οι πρώτες κινητοποιήσεις των αγροτών για γη και ελευθερία στην Αττική και στα Μέγαρα, όπου οι Μεγαρίτες έφτασαν μέχρι την πύλη του Πολυτεχνείου.

Ο ξεσηκωμός του Πολυτεχνείου ως κορυφαία πράξη του αντιδικτατορικού αγώνα, προετοιμάστηκε με αιτήματα, συνθήματα και στόχους πάλης, των οποίων ο σπόρος ρίζωσε και καρποφόρησε. Η μαμή της Ιστορίας έφερε μια νεοσύστατη Δημοκρατία -θέλημα όμως των αστών και όχι των λαϊκών μαζών- μια Δημοκρατία κουτσουρεμένη, κομμένη και ραμμένη στα μέτρα ισχυρών. Ας κρατήσουμε φωτεινά στη μνήμη μας την αγωνιστική συσπείρωση και τους μαζικούς και δυναμικούς κοινωνικούς αγώνες, τη μαζικοποίηση των σωματείων και οργανώσεων και όλους όσους αγωνίσθηκαν και έχυσαν το αίμα τους. Άλλωστε «βίγλα αψηλή στα φρένα μας η μνήμη» έλεγε ο Νίκος Καζαντζάκης.