«Απο την μια άκρη του πλανήτη μέχρι την άλλη,
όλα τα καταπιεσμένα πλάσματα αντιστέκονται στη βία και στην καταπίεση»
Η εφημερίδα «Η Κόκκινη» συνομιλεί με την Έλενα Χ., Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια Πολιτικής Θεωρίας του τμήματος Πολιτικών Επιστημών.
Τη συνέντευξη πήρε η Κική Σταματόγιαννη
Συζητάμε σήμερα στον απόηχο πλέον του δημόσιου διαλόγου για την παραβίαση του άρθρου 16 του Συντάγματος από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας. Τι σηματοδοτεί μια τέτοια κίνηση για την τριτοβάθμια εκπαίδευση; Μπορείς να δώσεις την ταξική διάσταση αυτής της κυβερνητικής αντιμεταρρύθμισης;
Το άρθρο 16 του Συντάγματος προβλέπει ότι η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία αποτελούν κρατική υποχρέωση και ότι η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση. Το πρόσφατο νομοσχέδιο, που πυροδότησε σειρά κινητοποιήσεων – πλέον νόμος 5094/2024- θεσμοθετεί τη λειτουργία μη κερδοσκοπικών παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων. Εμφανίζεται ως συνέχεια του νόμου 4763/2020 –πάλι επί κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας- με τον οποίο εξισώθηκαν τα πτυχία των κολεγίων με τα πτυχία των ελληνικών δημόσιων πανεπιστημίων. Προβλέπεται λοιπόν ότι θα δημιουργηθούν ιδιωτικά ιδρύματα, που θα φέρουν τον τίτλο του πανεπιστημίου. Άρα οι απόφοιτοί τους θα απολαμβάνουν τα ίδια εργασιακά δικαιώματα και οι τίτλοι σπουδών τους θα έχουν την ίδια αξία με τους αντίστοιχους των αποφοίτων των δημόσιων πανεπιστημίων. Αυτό βέβαια συνεπάγεται τον πολλαπλασιασμό των πτυχίων χωρίς να υπάρχει αντίκρισμα στην αγορά εργασίας και ανοίγει τον δρόμο για τη συγχώνευση και πιθανή κατάργηση τμημάτων, που οδηγούν σε λιγότερο «κερδοφόρα» επαγγέλματα, ανεξαρτήτως αν είναι κοινωνικά χρήσιμα.
Δεν είναι απίθανο μάλιστα στα πλαίσια της «ισοτιμίας της αγοράς» (που αποτελεί και ευρωπαϊκή αρχή και άρα είναι εύκολο να γίνει επίκλησή της απο τους κρατικούς δρώντες) και του «ελεύθερου ανταγωνισμού», να ξεκινήσει και η επιβολή διδάκτρων στις προπτυχιακές σπουδές. Σε μια εποχή λοιπόν, που ο κατώτατος μισθός δεν είναι βιώσιμος για να καλύψει τις ανάγκες ενός ατόμου (στέγαση, θέρμανση, ύδρευση και άλλα βασικά αγαθά) και που η ανεργία μαστίζει, ιδιαίτερα τους νέους, ο εν λόγω νόμος θα μετατρέψει την παιδεία από αγαθό σε προνόμιο. Όσο η παιδεία θα μπορεί να εξαγοραστεί, οι κατώτερες κοινωνικές τάξεις θα παραμένουν σε υποβαθμισμένες δουλειές αποτρέποντας την κοινωνική κινητικότητα. Άλλωστε στο προεκλογικό του πρόγραμμα το 2021 ο νυν Πρωθυπουργός είχε αναφέρει ότι «Δεν μπορούν και δεν πρέπει να πάνε όλοι στο πανεπιστήμιο»1, αναφερόμενος στους φοιτητές των δημόσιων ΙΕΚ, και φανερώνοντας την κεντρική νεοφιλελεύθερη αντίληψη ότι ιδέες περί ίσων ευκαιριών είναι μόνο επιφανειακές και εντάσσονται στο πλαίσιο ενός ευρύτερου δικαιωματιστικού λόγου. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι σταδιακά η συμμετοχή στην εκπαίδευση δεν θα έχει να κάνει με την προσωπική επιθυμία ή με κάποιο ευρύτερο όραμα, αλλά με την οικονομική δυνατότητα του υποκειμένου και της οικογένειάς του.
Θες να μας πεις λίγα λόγια για τον αγώνα πο υ έδωσε το φοιτητικό κίνημα για ολόκληρες εβδομάδες, όπως το έζησες εδώ στη Θεσσαλονίκη;
Οι κινητοποιήσεις που ξέσπασαν στις αρχές του χρόνου (2024) σε πολλά ελληνικά πανεπιστήμια κατά της ιδιωτικοποίησης της εκπαίδευσης, μας θύμισαν τις κινητοποιήσεις του 2006/7. Τότε οι φοιτητικοί, μαθητικοί και εκπαιδευτικοί αγώνες εκείνης της περιόδου ανέτρεψαν την προσπάθεια για συνταγματική αναθεώρηση από την κυβέρνηση Καραμανλή. Παράλληλα μας θυμίζουν και τις κινητοποιήσεις κατά της πανεπιστημιακής αστυνομίας (πλέον νόμος 4777, γνωστός και ως νόμος Κεραμέως-Χρυσοχοΐδη) την περίοδο 2021-2022, οι οποίες επίσης είχαν αντιμετωπιστεί με άγρια καταστολή και βία. Για ακόμη μια φορά καταλήψεις διήρκησαν μέχρι και 7 εβδομάδες σε πάνω απο 80 πανεπιστημιακές σχολές, με συνελεύσεις να παρουσιάζουν εξαιρετική μαζικότητα. Αυτό είδαμε στο ΠΑΜΑΚ με τη συμμετοχή μέχρι και 900 ατόμων σε ανοιχτές διαδικασίες και σε άλλα ιδρύματα, όπου οι προσπάθειες της καθεστωτικής παράταξης (της ΔΑΠ) ήταν ως επί το πλείστον ατελέσφορες. Πανελλαδικές διαμαρτυρίες οργανώθηκαν με την πλειονότητα της ακαδημαϊκής κοινότητας να αναγνωρίζει τις σοβαρές συνέπειες που θα έχει το νομοσχέδιο αυτό στη δημόσια εκπαίδευση.
Προσπερνώντας όμως αυτό το πλαίσιο, θα τολμήσω να αναφέρω ότι οι απανωτές φυσικές και συμβολικές επιθέσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση έχουν μέχρι ένα σημείο εξαντλήσει τα μέλη της φοιτητικής κοινότητας. Τα αιτήματά μας συνεχώς αγνοούνται και υπονομεύονται, με τα συστημικά ΜΜΕ να αποτελούν στενό συνεργό της κυβέρνησης και τις δυνάμεις καταστολής να παρελαύνουν – όχι απλώς ανενόχλητα, αλλά και με την ενθάρρυνση των πρυτανικών αρχών- στους χώρους μας. Ήδη από την πανδημία, η υποβάθμιση της εκπαίδευσης είναι συνεχής, με τα μέλη της φοιτητικής κοινότητας να αντιμετωπίζονται συχνά ως «ταραξίες» ή ακόμα και τρομοκράτες που διαπράττουν «πυρηνικό ριφιφί». Παρόλα αυτά, το φοιτητικό κίνημα συνεχίζει να μάχεται με όλο και νεότερα άτομα, που βίωσαν τις αλλαγές από τη δευτεροβάθμια ακόμα εκπαίδευση, να συμμετέχουν σε αυτό και να το στηρίζουν.
Είσαι μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο ΑΠΘ. Θα ήθελες να σκιαγραφήσεις σε αδρές γραμμές την κατάσταση των μεταπτυχιακών σπουδών και της διδακτορικής έρευνας στην Ελλάδα σήμερα; Ποια είναι τα κυριότερα προβλήματα που εντοπίζεις; Τι θα αντιστοιχούσε να διεκδικήσει ένα μαχητικό φοιτητικό κίνημα;
Στην Ελλάδα υπάρχουν περισσότερα από 1.300 μεταπτυχιακά προγράμματα, εκ των οποίων μόνο τα 284 είναι δωρεάν2, καθώς ο νόμος 4777/2022 προβλέπει ότι «ο συνολικός αριθμός των φοιτητών που φοιτούν δωρεάν δεν δύναται να υπερβαίνει τον αριθμό που αντιστοιχεί στο τριάντα τοις εκατό (30%) του συνόλου των εγγεγραμμένων φοιτητών ανά ακαδημαϊκό έτος». Έτσι καθίσταται, για ακόμη μια φορά, η ανώτατη εκπαίδευση προνόμιο για τους λίγους και τους οικονομικά ευκατάστατους, την ίδια στιγμή που φοιτητ(ρι)ες όλων των επιπέδων αναγκάζονται να εργάζονται παράλληλα με τις σπουδές τους. Το φαινόμενο της εργασίας (συχνά σε περιβάλλοντα ελάχιστης ή και καμία σχέσης με το αντικείμενο σπουδών) με παράλληλη φοίτηση έχει κανονικοποιηθεί, καθιστώντας όσους δεν χρειάζεται να κάνουν και τα δύο ταυτόχρονα, προνομιούχους. Η διδακτορική έρευνα τις περισσότερες φορές – και σε αντίθεση με τα ευρωπαϊκά δεδομένα- είναι απλήρωτη, οδηγώντας πολλούς/ές διδάκτορες και διδακτόρισσες να καθυστερούν ή να μην ολοκληρώνουν τις έρευνές τους, γιατί η ανάγκη βιοπορισμού τους, τους στερεί τη δυνατότητα να αφιερωθούν σε αυτές.
Για όλους τους παραπάνω λόγους λοιπόν, ο συντονισμός αυτός –και μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου- κατέστη ανενεργός, αφήνοντας βέβαια ενδεχόμενο αφύπνισής του στο μέλλον. Το φοιτητικό κίνημα ευελπιστώ να συνεχίσει μαχητικά να διεκδικεί πόρους, που θα διατίθενται για τις ανάγκες των σπουδαστ(ρι)ών και του προσωπικού.
Μερικά λοιπόν –και όχι περιοριστικά- αιτήματα είναι:
-Δημόσια και πραγματικά δωρεάν παιδεία.
-Αύξηση χρηματοδότησης σε εκπαιδευτικά ιδρύματα και ερευνητικά κέντρα.
-Αποστασιοποίηση της έρευνας από τον βωμό του κέρδους και ενίσχυση της κοινωνικής υπόστασής της.
-Αντιμετώπιση των διδακτόρων/ισσών ως εργαζόμενων πάνω στην έρευνα και άρα ανάλογη χρηματοδότηση και στήριξή τους.
-Πληρωμή, επαρκώς και πλήρως, πρακτικών ασκήσεων.
-Αξιοπρεπή και ασφαλή στέγαση για όλα τα άτομα που σπουδάζουν.
Παρακολουθείς, όπως ολόκληρος ο πλανήτης, τις φοιτητικές κινητοποιήσεις στα πανεπιστήμια/κολέγια των ΗΠΑ, καθώς και σε κάθε γωνιά του πλανήτη σε αλληλεγγύη με την Παλαιστίνη. Θα ήθελες να μας πεις δυο λόγια σχετικά;
Οι φοιτητικές κινητοποιήσεις μέχρι και σε πανεπιστήμια «υψηλού κύρους» αποδεικνύουν και την επίδραση που μπορούν να έχουν οι διαθεματικοί αγώνες. Οι αγώνες δηλαδή, όπου αναγνωρίζονται οι πολλαπλές καταπιέσεις των υποκειμένων, οι οποίες και καταπολεμούνται συλλογικά και με από τα κάτω διαδικασίες. Αυτή η μη ανοχή σε οποιαδήποτε μορφή καταπίεσης, επιτρέπει στους δρώντες των κινημάτων να μην περιορίζουν τα αιτήματά τους σε ζητήματα που τους επηρεάζουν άμεσα και επί προσωπικού, αλλά διευρύνει την κοινωνική τους ενσυναίσθηση, ωθώντας τους να αγωνιστούν μαζικότερα από ποτέ κατά της γενοκτονίας, που διαπράττει το Ισραήλ. Αυτό όμως, που είναι ιδιαίτερης σημασίας εδώ, είναι ότι οι κινητοποιήσεις πυροδοτούνται από άτομα όλων των κοινωνικών τάξεων και συγκεκριμένα από άτομα που ενδεχομένως δεν ενστερνίζονται το βίωμα ενός Παλαιστίνιου, μιας μαύρης σεξεργάτριας ή ενός μετανάστη εργάτη, παρά μόνο το συναισθάνονται.
Έτσι, βλέπουμε σε πραγματικό χρόνο να συνδέονται αιτήματα ελευθερίας και αυτοδιάθεσης με αντικαπιταλισμό, αντιρατσισμό και αντικαταστολή από υποκείμενα πολλαπλών κοινωνικών, οικονομικών και πολιτισμικών πλαισίων.
Όσο εξελίσσεται λοιπόν, μια γενοκτονία στις οθόνες μας, μαζικά στον δυτικό κόσμο, σε χώρες-ιμπεριαλιστές όπως στις ΗΠΑ, μέλη της φοιτητικής κοινότητας, εργάτ(ρι)ες, θηλυκότητες, μαύρα άτομα (και άλλα) αναπτύσσουν πολλαπλές και πολυεπίπεδες δράσεις άσκησης πίεσης σε φορείς, κράτη και εταιρείες3. Με καταλήψεις, με αποχή από εκπαιδευτικές διαδικασίες και με καθιστικές διαμαρτυρίες κατακλύζονται πάνω από 100 πανεπιστήμια παγκοσμίως, την ίδια στιγμή που διοργανώνονται μεγαλειώδεις πορείες και αποκλείονται εμπορικές εταιρείες, μάρκες και δημοφιλή πρόσωπα, που δεν υπερασπίζονται ενεργά και ανοιχτά την Παλαιστίνη. Αυτή η μαζική αντίσταση, σε αυτούς τους δυσχερείς καιρούς, δεν μπορεί παρά να είναι ελπιδοφόρα, υπενθυμίζοντάς μας τη δύναμη των συλλογικών αγώνων και τη σημασία της αλληλεγγύης, ξεπερνώντας σύνορα και αποκλεισμούς.
Απο την μια άκρη του πλανήτη μέχρι την άλλη, όλα τα καταπιεσμένα πλάσματα αντιστέκονται στη βία και στην καταπίεση.
From the river to the sea,
Palestine will be free.
Σε ευχαριστούμε πολύ για τη συνομιλία αυτή!
Σημειώσεις:
2.Τα δωρεάν μεταπτυχιακά στην Ελλάδα, https://www.eduguide.gr/arthra/ta-dwrean-metaptyxiaka-sthn-ellada/
3. Sarah Shamim, 2024,
*Η συνέντευξη της συντρόφισσας Έλενας Χ. πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Η Κόκκινη«, φύλλο 23ο, καλοκαίρι 2024, που κυκλοφορεί.
Η ΚΟΚΚΙΝΗ 