Γράφει ο Δημήτρης Καράμαλης

 Η παρακαταθήκη της γενιάς του Πολυτεχνείου τροφοδότησε εκλογικά μια ελληνική αριστερά, που παρά τη βαρυσήμαντη παρουσία της, δεν κατάφερε ωστόσο να αποτελεί βασική συνιστώσα στην πολιτική σκηνή από τότε και μέχρι τις μέρες μας. Ήδη από το ’60 εν μέσω εντατικής ανάπτυξης και ριζικών κοινωνικών αλλαγών κυριαρχεί σαν ιδέα η αντιπολίτευση εντός του ΚΚΕ. Το 20ο συνέδριο του ΚΚΣΕ έθεσε στην ουσία έκπτωτο τον Ζαχαριάδη, ενώ τα γεγονότα της Πράγας, η ανάδειξη Μαοϊσμού και τριτοκοσμικού κομμουνισμού (Κάστρο-Τσε), η διάσπαση του ΚΚΕ (Φλεβάρης ’68), ο πόλεμος στο Βιετνάμ, ο Μάης ’68, έπειτα η εμφάνιση του ευρωκομουνισμού και οι πολυπληθείς εξωκοινοβουλευτικές οργανώσεις δημιουργούν κλίμα έντονου «αντισοβιετικού κομμουνισμού» (Γ. Βούλγαρης).

  Οριοθετώντας το τι αποκαλούμε «χώρο» ιστορικά εκείνη την περίοδο θα αναφερθούμε στις εξωκοινοβουλευτικές οργανώσεις και αυτόνομες ομάδες, πρώην μέλη μαρξιστικών-λενινιστικών οργανώσεων και αναρχικών. Οι «συσπειρωσάδες» με συνδετικό κρίκο τις καταλήψεις του ’78 λειτούργησαν ως συγγενικός χώρος με επαναστατικά οράματα. Τρωτό σημείο του «χώρου» η αδυναμία να εκφράσει μια ενιαία στάση απέναντι στην τότε κρατική βία, γεγονός που αύξησε την επιρροή των αναρχικών δυνάμεων και οδήγησε στην αναδιάταξη των οργανώσεων. Το νέο μοντέλο των καταλήψεων, που οδήγησε σε νέες κινηματικές πρακτικές, πιστώνεται στον «χώρο». Στην παρούσα φάση δεν αναφερόμαστε σε οργανώσεις που επέλεξαν τον ένοπλο δρόμο.

  Το ΚΚΕ, κόμμα με βαριά κληρονομιά στην εθνική αντίσταση, στους αντιδικτατορικούς και εργατικούς αγώνες, και με ανοιχτές πληγές που ακόμα αιμορραγούν: εξορίες, φυλακίσεις, εκτοπισμοί, εκτελέσεις, δίχως να αρνηθεί τον στρατηγικό στόχο της σοσιαλιστικής επανάστασης επιχειρεί να συσπειρώσει με ισχυρά ιδεολογικά προτάγματα την εργατική τάξη. Ορίζει δε την επαναστατική διαδικασία δύο σταδίων: το αντιιμπεριαλιστικό-αντιμονοπωλιακό και το σοσιαλιστικό (10^ο συνέδριο ’78). Ο G. Εley αναφέρεται σε μια αριστερά σε κατάσταση αποσύνθεσης, που η μετατροπή της σε εκλογικούς μηχανισμούς απεμπολεί κάθε σχέση με την κινηματική διαδικασία. Το 1968 αναγεννιέται η επαναστατική θεωρία, ενώ η διάσπαση του ΚΚΕ εντάσσεται στις μεγάλες αναταράξεις του ‘60. Στον διεθνή χώρο, το Βιετνάμ και οι πολιτικοκοινωνικές εξελίξεις είναι ραγδαίες. Στο εσωτερικό, η νομιμποίηση των κομματικών οργανώσεων θέτει νέους στόχους παραγωγής πολιτικού λόγου-πάντοτε εντός ασφυκτικού πλαισίου. Για την παραδοσιακή αριστερά, προτεραιότητα το ταυτοτικό, η πειθαρχημένη πολιτική σκηνογραφία, η πολιτική γραμμή των «σταδίων», ενώ η ισχυροποίηση του ΚΚΕ παραμένει πάντα πρωτεύον θέμα: ο Ριζοσπάστης (22/12/1974) αναφέρει: «Το ΚΚΕ ξεσκεπάζει την τυχοδιωκτική τακτική “τους” και τινάζει στον αέρα την κούφια υπερ-επαναστατική τους ιδεολογία» αναφερόμενος στην εξωκοινοβουλευτική αριστερά.

  Όλες αυτές οι αλλαγές δημιουργούν μια «νέα αριστερά», που σηματοδοτεί την υπόσχεση της Οκτωβριανής Επανάστασης. Το ρεύμα στην Ελλάδα μετουσιώνεται μέσω της διάσπασης του ΚΚ και παρουσιάζεται σε δύο μορφές: αφενός με την ανάδειξη της ρήξης (μαοϊκές επιρροές), αφετέρου με τον ευρωκομουνισμό που αναζητά λύσεις στη στασιμότητα του δυτικού κομμουνισμού. Επίδικο παραμένει πάντα ο κυβερνητισμός, η πίστη στο σοβιετικό καθεστώς, η νομιμότητα, η επιρροή της ΕΔΑ, ενώ η κοινή κάθοδος (ΚΚΕ-ΕΔΑ) στις εκλογές του 74 έρχεται να σφραγίσει την οριστική κρίση. Αυτό το πισωγύρισμα έχει μακριά παράδοση (6^η ολομέλεια ΚΚΕ 1934).

  Το ΚΚΕ με βαριά κληρονομιά και «μαγαζί γωνιακό» κατά τον Φλωράκη ήταν λογικό να ηγεμονεύσει. Στον αντίποδα, στο ΚΚΕ εσωτερικού, η δεξιόστροφη γραμμή επικρατεί ταυτιζόμενη με αναστολή της ταξικής πάλης, «πολιτικοποίηση» της δικτατορίας, αντιπαράθεση στην κατάληψη του Πολυτεχνείου και τέλος με την υποστήριξη της ΕΑΔΕ, της επίσημης γραμμή του ΚΚΕ εσωτερικού – το μέτωπο εναντίον της χούντας, όπου χωράνε όλοι: Καραμανλικοί και Αριστεροί (Ν. Πουλαντζάς «Η κρίση των δικτατοριών», 1975). Πρόκειται για ξεκάθαρη υποστήριξη της Δεξιάς, που οδηγεί σε ρήξη με την ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος το 1978.

  Στον διεθνή χώρο, το 20ο συνέδριο ΚΚΣΕ (1956) καθορίζει φίλους, εχθρούς και ιδεολογικές συγκρούσεις (γεγονότα Αη Στράτη). Το 1967 συγκροτούνται στο εξωτερικό κινήσεις από εργαζόμενους, διανοούμενους και φοιτητές, ενώ πρώην εξόριστοι στην Ελλάδα εκδίδουν το περιοδικό «Αναγέννηση» και συγκροτούν συνδικαλιστικές παρατάξεις (ΠΠΣΚ, ΣΠΣΠ). Την περίοδο της χούντας, πάλι στο εξωτερικό, αναπτύσσεται μαζικό αντιφασιστικό-αντιιμπεριαλιστικό κίνημα, το ΑΜΕΕ, με πρωτοβουλία μάλιστα στελεχών της ΟΜΛΕ (οργάνωση Μαρξιστών Λενινιστών Ελλάδος).Το 1970 ιδρύεται στο Δυτικό Βερολίνο το ΕΚΚΕ, με επιρροή και αγωνιστική δράση στον αντιδικτατορικό αγώνα και στο φοιτητικό κίνημα (ΑΑΣΠΕ), το οποίο συμμετέχει και στις πρώτες μεταπολιτευτικές εκλογές. Το 1976, η πρώτη διάσπαση της ΟΜΛΕ σε ΚΚΕ(μ-λ) και Μ-Λ ΚΚΕ, ενώ τα μέλη των οργανώσεων μ-λ, που συμβάλλουν τα μέγιστα σε αγώνες, αντιμετωπίζουν διώξεις, φυλακίσεις, βασανισμούς. Τόσο η ΟΜΛΕ, όσο και το ΕΚΚΕ, διεκδικούν την ιστορική κληρονομιά του ΚΚΕ.

  Η αντιπαράθεση του ΚΚΕ με τις εξωκοινοβουλευτικές οργανώσεις κορυφώνεται με τις φοιτητικές καταλήψεις και τον εργοστασιακό συνδικαλισμό. Το κύριο πρόβλημα των οργανώσεων ήταν η οργανωτική του δομή που ήταν δημοκρατική και συγκεντρωτική. Η ανανέωση του κομμουνιστικού κινήματος έθεσε το πρόβλημα της στρατηγικής κρίσης του και απελευθέρωσε νέες δυνάμεις επαναστατικού χαρακτήρα, που έδωσαν μεγάλους αγώνες αλλά απέτυχαν να δημιουργήσουν έναν ισχυρό πόλο απέναντι στον κοινοβουλευτισμό και τη δημοκρατία των κομμάτων.

*Το άρθρο του Δημήτρη Καράμαλη πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Η Κόκκινη» (φύλλο 23ο, καλοκαίρι 2024) που κυκλοφορεί.