Όταν δεν είναι αυτονόητο ότι στα πανηγύρια του τόπου σου μπορείς να τραγουδάς και να χορεύεις στη μητρική σου γλώσσα…

Ρητορικές μίσους και εθνικιστικού παροξυσμού εμφανίστηκαν σε δημόσιο λόγο τις τελευταίες μέρες σχετικά με τη ματαίωση πολιτιστικών εκδηλώσεων σε Αμύνταιο και Αετό Φλώρινας. Ένα καλό παράδειγμα είναι και η πρόσφατη ανακοίνωση του κόμματος «ΝΙΚΗ» η οποία δεν είναι απλώς μια τοποθέτηση. Είναι ένα διδακτικό παράδειγμα φασιστικής ρητορικής χειραγώγησης. Είναι ένα εγχειρίδιο φόβου και διαίρεσης, μεταμφιεσμένο σε «πατριωτισμό». Είναι ένα μάθημα στο πώς χτίζεις έναν φανταστικό εχθρό, στοχοποιείς αόρατες απειλές, και τις «εξολοθρεύεις» μπροστά στα μάτια ενός φοβισμένου κοινού.

Πώς λειτουργεί:

1.  Κατασκευάζουν έναν «εσωτερικό εχθρό»: Δεν τους φταίει η κυβέρνηση, ούτε η φτώχεια, ούτε η εγκατάλειψη των περιοχών της επαρχίας του Βορρά. Τους φταίνε οι χοροί και τα τραγούδια στην τοπική γλώσσα. Ο γείτονάς σου που χορεύει, γίνεται “σκοπιανός πράκτορας”. Η γιαγιά σου που τραγουδάει έναν παλιό σκοπό, βαφτίζεται «εργαλείο ανθελληνικής προπαγάνδας» κ.α.
2. Επαναλαμβάνουν λέξεις εμμονικά: Η λέξη «ξεχνούν» επαναλαμβάνεται σαν κατηγορητήριο. Όποιος δεν συμφωνεί μαζί τους, «ξεχνάει». Όποιος διαφωνεί, είναι προδότης ή αφελής. Έτσι προσπαθούν να ελέγχουν το συναίσθημα και φτιάχνουν την ψευδαίσθηση του “ορθού δρόμου”. Παράλληλα, επιχειρούν την απαλοιφή της ιστορικής μνήμης, της συλλογικής εμπειρίας και των τοπικών πρακτικών. Μέσα από την επιβολή ενός κυρίαρχου εθνικιστικού αφηγήματος ως μοναδικής αλήθειας, ορίζουν τι πρέπει και τι δεν πρέπει να θυμόμαστε. Ποια γλώσσα, ποια τραγούδια, ποια βιώματα αξίζει να επιβιώσουν και ποια πρέπει να σβήσουν.
3. Στοχοποιούν όσους δεν συμμορφώνονται: Δεν έχει σημασία ποιος είσαι ή τι λες. Αν δεν ακολουθείς την επίσημη αφήγηση, σου κολλάνε ετικέτες. Μιλάνε απαξιωτικά για «βαρετά στερεότυπα», για «γελοίους», για «προδότες» και «ανεύθυνους». Με αυτό τον τρόπο, προσπαθούν να κάνουν τους ανθρώπους να σιωπήσουν από φόβο μην κατηγορηθούν κι αυτοί.
4. Παρουσιάζουν τον πολιτισμό ως απειλή: Η μουσική, οι χοροί, οι γλώσσες του τόπου είναι για αυτούς «όπλα προπαγάνδας». Τα παραδοσιακά πανηγύρια γίνονται “σκοπιανο-φιέστες”. Ό,τι δεν ταιριάζει με το αυστηρό τους αφήγημα, χαρακτηρίζεται ύποπτο, επικίνδυνο, ξένο. Κι όταν αυτά δεν αρκούν, επιστρατεύεται και η «εθνική ασφάλεια»: ένα τραγούδι γίνεται «πρόκληση», ένας χορός «απειλή για τη Δημοκρατία», μία γιαγιά που σιγοτραγουδάει ένα μοιρολόι στην γλώσσα της ούτε που φαντάζεστε τι μπορεί να προκαλέσει… Δεν υπάρχει στρατός ούτε σύνορα σ’ αυτά τα πανηγύρια αλλά με έναν στίχο ή έναν ρυθμό που δεν εγκρίνουν, σε βαφτίζουν κίνδυνο. Μετατρέπουν έτσι την παράδοση σε πεδίο επιτήρησης, όπου η χαρά πρέπει να ελέγχεται και η ταυτότητα να αποδεικνύεται…
5. Χρησιμοποιούν τον φόβο για να δημιουργήσουν συναίνεση: Σε μια προσπάθεια να αντιστρέψουν τους ρόλους, οι ίδιοι που στοχεύουν στην εξάλειψη πολιτισμικών χαρακτηριστικών, ντοπιολαλιών, βιωμάτων και ιστοριών, βάσει μιας ολοκληρωτικής αντίληψης για το τι σημαίνει «ελληνικό» ή «μακεδονικό», παρουσιάζουν την ίδια την ιστορία, τη μουσική και τη μνήμη μιας ολόκληρης κοινότητας ως απειλή. Έτσι, καλλιεργούν φόβο και στρέφουν την κοινωνία εναντίον της. Με ψευδο-πατριωτικές κορώνες, μιλούν για “ανθελληνικές βλέψεις”, “προπαγάνδα”, “αλυτρωτισμό”, ενώ το μόνο που έχουν μπροστά τους είναι χορευτές, μουσικούς και κατοίκους που αγαπούν τον τόπο τους και τα πανηγύρια τους.

Αυτό το είδος λόγου δεν προστατεύει τίποτα. Αντίθετα: διαλύει τον κοινωνικό ιστό, στοχοποιεί τους ίδιους τους κατοίκους της περιοχής και τους μαθαίνει να φοβούνται ο ένας τον άλλον. Όλα αυτά έχουν ένα μοτίβο. Μια μέθοδο. Στήνουν έναν “εχθρό”, του φορούν μια ταμπέλα (“ανθέλληνας”, “Σκοπιανός”, “πράκτορας”) και μετά αρχίζουν να πυροβολούν. Όποιος δεν σκύβει το κεφάλι, γίνεται στόχος. Όποιος θυμάται τη μουσική του παππού του, χαρακτηρίζεται “επικίνδυνος”. Όποιος λέει πως η ντοπιολαλιά του δεν είναι απειλή, είναι αφελής.

Είμαστε παιδιά και εγγόνια των ανθρώπων που κράτησαν ζωντανή αυτή την παράδοση με πολύ αγώνα. Που μιλούσαν με λέξεις που δεν καταλαβαίνουν οι Αθηναίοι, που τραγουδούσαν σκοπούς που δεν υπάρχουν στο YouTube. Δεν ζητάμε άδεια γι’ αυτό. Δεν απολογούμαστε.

Μας λένε “ανθέλληνες” γιατί χορεύουμε. Μας κοιτούν με καχυποψία γιατί τραγουδάμε σε μια γλώσσα που δεν εγκρίνει το υπουργείο. Θέλουν να μας κάνουν να ντραπούμε. Όχι, δεν ντρεπόμαστε για τη γιαγιά μας, ούτε για τον παππού μας, ούτε για τη γλώσσα που μας μίλησαν. Είμαστε υπερήφανοι για αυτούς, θα τους τιμούμε με κάθε ευκαιρία και θα τους θυμόμαστε σε κάθε γλέντι.

Τα γλέντια δεν είναι όπλα, είναι γιορτές. Δεν είναι φόβος, είναι μνήμη. Δεν είναι απειλή, είναι ταυτότητα. Και η ταυτότητά μας δεν είναι ενιαία, ούτε καθαρή, ούτε στρατιωτική. Είναι πλούσια, ανάμικτη, ζωντανή, και μας χωράει όλους.

Αυτά τα λίγα.

Αλληλεγγύη σε όλους τους Πολ. Συλλόγους που μάχονται για τα αυτονόητα στον απαξιωμένο Βορρά.

Θα συνεχίσουμε να τραγουδάμε.
Όπως κάναμε πάντα.

-“Μακεδονίτικα πουλιά, λαλούν μακεδονίτικα”, έλεγε ο Μάρκος.

—

Μουσική Συλλογικότητα Yar Aman

Χανιά, Ιούνιος 2025

*Μπορείτε να διαβάσετε το κείμενο και στα μακεδονικά – σε αυτόν τον σύνδεσμο– σε μετάφραση του Σωτήρη Μηνά.