Το κείμενο που ακολουθεί είναι η εισήγηση του Νίκου Σακελλάριου στην εκδήλωση της εφημερίδας «Η Κόκκινη» για τη βιβλιοπαρουσίαση της δίγλωσσης μπροσούρας «Γκόρε Γκλάβατα» («Ψηλά το κεφάλι»)—, που πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 26 Ιούνη 2025 στο πλαίσιο του 26^ου Αντιρατσιστικού Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

Βρισκόμαστε στον χώρο του 26^ου ΑΝΤΙΡΑΤΣΙΣΤΙΚΟΥ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ.

Για 26 χρόνια συμμετέχουμε σε αυτό με τραπεζάκι, με ταμπλό, διακινούμε φυλλάδια, εφημερίδες,  βιβλία. Από το 1^ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ είμαστε εδώ –αν εξαιρέσουμε δύο ή τρία χρόνια ενδιάμεσα. Να ευχαριστήσω και τον θεσμό αυτό, που ρίζωσε στην πόλη αυτή,  αλλά και την «ΚΟΚΚΙΝΗ», που διοργανώνει αυτή τη συζήτηση. Μια οργάνωση, που μας ξέρει και την ξέρουμε. Μια  οργάνωση, μια εφημερίδα, που σε αυτά τα ζητήματα έχει κρατήσει στάση διεθνιστική.

Στα πλαίσια του φεστιβάλ έχουν συμμετάσχει και μουσικά σχήματα με μακεδονικά τραγούδια χωρίς καμία λογοκρισία, χωρίς κανένα βέτο. Κάποια χρονιά είχαμε και ορχήστρα που τραγουδούσε σε όλα τα πανηγύρια, αλλά εδώ είχε φοβηθεί να τραγουδήσει. Εκείνο το διάστημα κάτι εθνικιστικό είχε συμβεί  στη πόλη και παρόλες τις συζητήσεις που κάναμε, δεν τους μεταπείσαμε.

Έχει γίνει καραμέλα η διαστρέβλωση των απόψεων κάποιων, προκειμένου να περάσει μια  αναληθής άποψη, όταν δεν περνά ο βούρδουλας τύπου Μεταξά.

Η πολιτική της υποστήριξης της Παλαιστίνης σαν βιώσιμο κράτος ακόμα και όταν σκοτώνουν 19.000 παιδιά και 53.000 αμάχους (το ανέφερε μέσα στην ισραηλινή Βουλή ο βουλευτής Άιμα Ονβτεχ), βαπτίζεται αντισημιτισμός.

Το 1948 οι Παλαιστίνιοι πέρασαν τη Νάκμπα. Το 1948 και στη Μακεδονία είχαμε το μεγαλύτερο κύμα εξόδου των παιδιών στις βόρειες χώρες για να γλυτώσουν τα αναμορφωτήρια της Φρειδερίκης. Ήταν η Νάκμπα των μακεδονόπουλων. Ούτε αυτά τα παιδιά που αναγκάστηκαν με τη συναίνεση των γονιών κατά βάσει, να πάνε έξω,  δεν γυρίσαν ποτέ.

Στους Μακεδόνες επειδή πέρασαν οι εποχές του ρετσινόλαδου αυτές τις ημέρες ακούσαμε σε παραλλαγή εκείνο το παλιό «άμα δεν σας αρέσει να πάτε στα Σκόπια», όπως ακούγεται ακόμα και τώρα το φασιστοειδές σύνθημα από τα παλιά, «να πάτε στη Ρωσία».

Τέλη Μαΐου 2025 πήγε να ξαναγίνει το πολύ πετυχημένο περσινό μακεδονικό  γλέντι στην πόλη του Αμύνταιου-Σόροβιτς, σε προαύλιο σχολείου, που το διοργάνωναν οι αθλητικές ομάδες της πόλης.

Βγήκαν ανακοινώσεις μη απαγόρευσης των γλεντιών αυτών από τα κόμματα του κοινοβουλίου, με πρώτη τη βουλευτίνα της ΝΕΑΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ κ. Πέρκα. Ακολούθησαν ανακοινώσεις από τον ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΚΕ. Η ανακοίνωση του ΠΑΣΟΚ ήταν «άλλα λόγια να αγαπιόμαστε». Έβγαλαν ανακοινώσεις και άλλες οργανώσεις της Αριστεράς, όπως η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, η ΚΟΚΚΙΝΗ. Ο Δήμαρχος της πόλης έβγαλε κι αυτός τελικά, έστω και αργά. Το ΜΕΡΑ25 και το κόμμα του Κασελάκη δεν έβγαλαν ανακοινώσεις να καταδικάσουν τις απαγορεύσεις των πανηγυριών. Το κόμμα ΝΙΚΗ δια στόματος Νατσιού πρωτοστάτησε με τη μισαλλοδοξία που τον διακρίνει. Αλλά τελικά δεν τους πέρασε. Δεν τους πέρασε, όταν υπήρχε δράση από τους συλλόγους και τις ανακοινώσεις καταδίκης των απαγορεύσεων με διάφορα προσχήματα.

Αυτά που ισχυρίζονταν ήταν ψευδή. Το κυρίαρχο επιχείρημα ήταν πως πρόκειται για «αλυτρωτικά  τραγούδια». Βέβαια εννοούν αλυτρωτικά τα τραγούδια για τη Μακεδόνισσα, κομμουνίστρια Μίρκα Γκίνοβα, που εκτελέστηκε με άλλους συντρόφους της το 1946 με το Γ΄ Ψήφισμα. Ήταν, ως γνωστό, η πρώτη γυναίκα που εκτελείτο από τότε που ιδρύθηκε το ελληνικό κράτος. Το έγκλημά της ήταν διπλό. Ήταν και κομμουνίστρια και Μακεδόνισσα. Άλλα τραγούδια που ακούγονται συχνά στα πανηγύρια,  είναι της επανάστασης  του Ίλιντεν. Από τα τραγούδια που ξέρω, όλα μιλάνε για Μακεδονία, Μακεδόνες. Δεν υπάρχει ίχνος δεν υπάρχει για Βούλγαρους, και Βουλγαρία.

Κατά τη δεκαετία του 1980 άρχισαν να μπαίνουν και τα λόγια και όχι μόνο η μουσική, που άλλωστε δεν σταμάτησε ποτέ. Δεν είναι λίγα τα χωριά στην Κεντρική και Δυτική Μακεδονία που υπάρχει και η pesna-τραγούδι. Συνεχίζουν οι υπάρχουσες ορχήστρες, αλλά το καλό είναι πως βγαίνουν και νέες και με νέα τραγούδια, που βγήκαν από τα στόματα των γηραιότερων. Μια τέτοια καταγραφή υπάρχει μέχρι και στην Ανατολική Μακεδονία. Αρχίζουν και κάποια σχήματα να βλέπουν να κάνουν και ποιοτική δουλειά π.χ. αφιέρωμα στον Μάρκο Μέσκο από σχήμα που δρα στην Αθήνα. Πέρσι εδώ στο φεστιβάλ στη σκηνή έπαιξε τραγούδια από την Ανατολική Μακεδονία (και το σχήμα είναι από την ανατ. Μακεδονία), που τα είχε συλλέξει από τα χωριά τους ένα άλλο σχήμα μουσικό από νέους ανθρώπους. Εδώ στη Θεσσαλονίκη πριν αρκετούς μήνες από κάποιο σχήμα λαογραφίας όχι κατά ανάγκη μακεδονικό όχι μόνο δεν έπαιξε η ορχήστρα μας στα μακεδονικά με τραγούδι συμβολικά,  αλλά και παρουσιάστηκε και ολόκληρη θεατρική παράσταση όπου περιγράφονταν τα ρετσινόλαδα, τα ονόματα Ρίνκα, Γκιώργη, Σόφκα, Κόλε, Πέτκο, Μίρκα, Πέτσε, να παρουσιαστούν στην πλατεία του χωριού για να ορκιστούν πως δεν θα μιλούν πλέον αυτή τη σλαβική γλώσσα. Είναι οι ορκωμοσίες που διαδραματίστηκαν το καλοκαίρι του 1959 στους νομούς Κοζάνης, Φλώρινα και Καστοριάς.

Παρουσιάστηκε με τρομερή επιτυχία το διπλό cd με ένα ολόκληρο βιβλίο, που τα συνοδεύει, στην Αριδαία και στη Θεσσαλονίκη των τραγουδιών από τα Μογλενά-Αριδαία, το γνωστό πια «Μέγκλεν». Αναμένονται και άλλες τέτοιες δουλειές, που να αγκαλιάζουν σε μεγαλύτερη βάση τον λαό.

Η αλήθεια είναι μετά από τόσες βασανιστικές περιόδους  με ανταλλαγές πληθυσμών με το έτσι θέλω από τα κράτη, τις εξορίες, τα δικαστήρια, τις εκτοπίσεις, τις εκτελέσεις και την ήττα του Δ.Σ.Ε, όπου οι Μακεδόνες συμμετείχαν με ποσοστά που αγγίζουν το 50% (ίσως και να το ξεπερνούν) και παρόλα αυτά, δεν τους επιτράπηκε ο ΕΠΑΝΑΠΑΤΡΙΣΜΟΣ. Σύμφωνα με τον νόμο του 1982 προβλεπόταν δικαίωμα επιστροφής μόνο για τους «Έλληνες το γένος». Όλοι οι παρτιζάνοι Μακεδόνες του εμφυλίου έχουν πεθάνει περιμένοντας να τους επιτραπεί να γυρίσουν στα μέρη των προγόνων τους. Πεθαίνουν πολλοί που φύγαν -παιδιά ακόμη- και το ελληνικό κράτος τούς απαγόρεψε όλα αυτά τα χρόνια την είσοδο. Επιλεκτικά στερεί την είσοδό τους σε ανθρώπους που ζουν μόνιμα στην Αυστραλία, στις ΗΠΑ, στον Καναδά. Ξέρουμε πολύ καλά πόσο μπορεί να αλλάξει η κατάσταση, όχι μόνο με τη  φυσική βία αλλά και με τη μονομερή κρατική εκπαίδευση. Τα οικοτροφεία, τα  νηπιαγωγεία, οι δωρεάν εκδρομές σε όλη την Ελλάδα, τα κατηχητικά,  η Εκκλησία. Η  εθνική μακεδονική μειονότητα στην Ελλάδα εκφράζεται με κάποιες  χιλιάδες ψήφους σε κάποιες εκλογές, κυρίως ευρωεκλογές, όταν κατέβηκε κατά καιρούς. Όμως η κοινότητα που έχει πιο μεγάλη ευαισθησία στη μουσική, στο τραγούδι είναι ασυγκρίτως πολύ μεγαλύτερη.

Με την πτώση της χούντας το 1974 γύρισαν οι πρώτοι πολιτικοί πρόσφυγες από την περίοδο του εμφυλίου, όπως ο Φλωράκης, ο Παρτσαλίδης. Ήταν τα στελέχη που στήσανε το ΚΚΕ, το ΚΚΕ εσωτερικού ή ακόμα και το ΠΑΣΟΚ. Από τους Μακεδόνες δεν γύρισε κανένας. Στερηθήκαμε ένα στελεχικό δυναμικό με σημαντική πείρα. Αυτό συνεχίστηκε και μετέπειτα επί ΠΑΣΟΚ, που επέτρεψε σε όλους τους πολιτικούς πρόσφυγες του εμφυλίου να επιστρέψουν, αρκεί να ανήκουν στους «Έλληνες το γένος».

Το ελληνικό κράτος, τι και αν έχει ψηφίσει τις διακηρύξεις του ΟΗΕ, τι και αν έχει ψηφίσει τις διακηρύξεις της ΔΑΣΕ, όπου ο καθένας έχει το δικαίωμα του ατομικού αυτοπροσδιορισμού, όπου είχαν παρευρεθεί και αντιπρόσωποι της μακεδονικής μειονότητας σε διάφορα διεθνή φόρα Μόσχα, Κοπεγχάγη, Βρυξέλλες, Βαρσοβία κτλ.  Τίποτα από αυτά δεν εφαρμόζεται στην πράξη για εντός Ελλάδας.  Εξάλλου το ίδιο δεν είχε και πολύ παλαιοτέρα με τη Συνθήκη των Σέρβων του 1923  μέσα στην Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ), όπου αναγνώριζε μειονότητες. Στο άρθρο 8 αναφέρει: «Οι υπήκοοι Έλληνες, οίτινες ανήκουσιν εις εθνικάς, θρησκευτικάς ή γλωσσικάς μειονότητας….».

Κάτω από τη διεθνή τότε πίεση εκτυπώθηκε και ένα υποτυπώδες ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΟ το 1925. Ήταν όμως τόση η πίεση από το τότε πολιτικό σύστημα, με αποτέλεσμα ποτέ να μη φτάσει  αυτό το ΑΜΠΕΤΣΕΝΤΑΡ στα μειονοτικά σχολεία.

Φέτος συμπληρώνονται τα 100 χρόνια από την έκδοση αυτού του αναγνωστικού. Τα σύγχρονα έθνη είναι προϊόν του καπιταλισμού. Και ολοκληρώνονται μέσα στο κράτος με στρατό, παιδεία. Έτσι οι Ρωμιοί πια σταματούν να λέγονται έτσι και ολοκληρώνεται το Ελληνικό έθνος . Το ίδιο έγινε και με  τα  αλλά έθνη των Βαλκανίων. Οι Μακεδόνες με τη μεγάλη, τη μαζική και κοινωνική επανάσταση του 1903 δεν μπορέσαν να απελευθερωθούν από την οθωμανική εξουσία. Μια επανάσταση που καλούσε για γενικό ξεσηκωμό όλων των καταπιεζόμενων. Βασική εθνοτική δύναμη ήταν οι Μακεδόνες, συμμετείχαν και οι Βλάχοι. Εκείνο το καλοκαίρι γράφεται το περίφημο βιβλίο «Za makedonskite raboti – ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ», που πολεμήθηκε από το βουλγαρικό κράτος. Το 1905 διαβάζουμε και στην ελληνική εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ (11.7.1905) πως πάει να δημιουργηθεί ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ. Και αυτή η προσπάθεια πολεμήθηκε τόσο από την Αθήνα και από τη Σόφια. Ο διαμελισμός του γεωγραφικού διαμερίσματος της Μακεδονίας μεταξύ των τριών οργανωμένων κρατών ακολουθεί από τον καθένα τους να εκ-σερβίζουν, να εκ-βουλγαρίζουν και να εξελληνίζουν τον κόσμο. Οι μόνες δυνάμεις που υποστήριξαν και με μεγάλο κόστος πολλές φορές, τη μακεδονική μειονότητα εντός του ελληνικού εδάφους ήταν το τότε ΚΚΕ.

Το 1934 στις 8 Φλεβάρη μάλιστα είχε πρωτοσέλιδο, όπου για τις επικείμενες  εκλογές είχε το σύνθημα ΕΡΓΑΤΕΣ ΑΓΡΟΤΕΣ ΨΗΦΙΣΤΕ ΚΟΚΚΙΝΟΥΣ ΔΗΜΑΡΧΟΥΣ ΚΑΙ ΚΟΚΚΙΝΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΣΥΜΒΟΥΛΙΑ ΣΦΥΡΙ ΔΡΕΠΑΝΙ.

Το σύνθημα ήταν γραμμένο στις γλώσσες όλων των μειονοτήτων. Στα εβραϊκά, στα οθωμανικά και στα ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ. Ναι, έτσι αποκαλούσε το ΚΚΕ και ο Ριζοσπάστης μέχρι τις αρχές του 1940 τη μειονότητα: μακεδονική και μακεδονική γλώσσα. Ο όρος «Σλαβομακεδόνας» μπαίνει την περίοδο του ΕΑΜ και είναι ετεροπροσδιορισμός. Μακεδονικά σχολεία λειτούργησαν μετά την απελευθέρωση από τους ναζιστές Γερμανο-Βουλγάρους στη Δυτική Μακεδονία με κυρίαρχη δύναμη το ΕΑΜ στην εξουσία, ενώ στην  Αθήνα κυβερνούσε ο Παπανδρέου με τους Άγγλους. Όπως και στον  εμφύλιο το ΝΟΦ ήταν η πραγματική δεξαμενή ανταρτών του ΔΣΕ.  Για αυτό εκδίδονταν εφημερίδες, μπροσούρες, αφίσες, βιβλία. Μακεδονικά σχολεία και μακεδονικές εκπομπές στα ραδιόφωνα  λειτούργησαν και στην πολιτική προσφυγιά σε όλη την Ανατολική Ευρώπη. Μιλούσε για μακεδονική μειονότητα,  η σλαβομακεδονική μετέπειτα, μέχρι το 1973.

Και όμως το 1995 σε μια κρυφή σύσκεψη εσωκομματική  στελεχών της οργάνωσης της Δυτικής Μακεδονίας αναιρεί όλη τη διεθνιστική αυτή ιστορία του και φτάνει στο σημείο να έχει τη θέση πως «δεν υπάρχει μακεδονική εθνότητα ούτε και στο κράτος της Μακεδονίας». Αυτή η σύσκεψη έμεινε κρυφή και τη δημοσίευσε μάλλον για πρώτη φορά το 2018  (και όχι πλήρη), δηλ. μετά από 23 ολόκληρα χρόνια (26.5.2018).  Ήταν ένα πολιτικό κείμενο του Π.Γ. που κατέβηκε – ή, καλύτερα, ανέβηκε- από την Αθήνα στη Δυτική Μακεδονία. Αλλά και αυτό το κείμενο έρχεται σε αντίθεση με τις αποφάσεις του 9^ου Συνεδρίου του ΚΚΕ. Τότε που μιλούσε για εθνικές μειονότητες. Και ως γνωστόν οι αποφάσεις των συνεδρίων υπερισχύουν των άλλων οργάνων, επομένως και του Π.Γ., καθώς και της σύσκεψης στελεχών  της Δυτ. Μακεδονίας.

Στην Ελλάδα έχει τόσο ριζώσει η εθνικιστική προπαγάνδα, που θεωρείται φυσιολογικό οι ελληνικές μειονότητες και κοινότητες εκτός Ελλάδας να διδάσκονται την ελληνική γλώσσα, να διατηρούν την ελληνική εθνική ταυτότητα, αλλά για εντός μετά δυσκολίας μιλάνε ακόμα και οι αριστερές οργανώσεις για μακεδονική ή για τουρκική μειονότητα. Για δε τα κόμματα του κοινοβουλίου, εκεί το απόλυτο σκοτάδι. Στην Αλβανία από το 1945 αναγνωρίζεται τόσο η ελληνική όσο και η μακεδονική μειονότητα και δεν έπαψε στιγμή να αναγνωρίζονται αυτές ως εθνικές μειονότητες με δικά τους ξεχωριστά σχολεία, βιβλία, βουλευτές, πολιτιστικές εκδηλώσεις, δίγλωσσες πινακίδες στα χωριά.

Αυτές τις ημέρες η Ελλάδα καταδικάστηκε εκ νέου από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Ε.Δ.Δ.Α.) για παραβίαση της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι, με αφορμή την άρνηση αναγνώρισης τουρκικού μειονοτικού σωματείου της Θράκης. Ήταν το σωματείο του Πολιτιστικού Συλλόγου Τούρκων Γυναικών Νομού Ξάνθης. Είχε απορριφθεί το 2010 από το Μονομελές Πρωτοδικείο Ξάνθης, κατόπιν από το Εφετείο Θράκης και τέλος από τον Άρειο Πάγο. Από το 2010 έως σήμερα έχουν περάσει 15 χρόνια. Η Ελλάδα καταδικάστηκε σε χρηματικό πρόστιμο συνολικά 7.700 ευρώ. Και θα τα δώσει,  αλλά θα συνεχίζει να μην αναγνωρίζει το σωματείο ως τέτοιο.

Με τους Μακεδόνες έχει συμβεί το ίδιο επανειλημμένως.

Η πιο  παλιά περίπτωση ήταν με τη ΣΤΕΓΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ  ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ. Άλλες περιπτώσεις που απορρίφθηκαν ήταν στην Κεντρική Μακεδονία ο Σύλλογος Ρουσσαλιοι, κατόπιν ο πολιτιστικός σύλλογος Σερρών  και τώρα τελευταία είχαμε το σωματείο με την επωνυμία ΚΕΝΤΡΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ. Αρχικά είχε αναγνωριστεί από το Πρωτοδικείο της Φλώρινας. Όμως με την επίθεση ακροδεξιών εθνικιστικών κομμάτων, οργανώσεων κτλ. ακυρώθηκε από το Εφετείο της Κοζάνης.  Έχει δρομολογηθεί από το σωματείο να πάει στον Άρειο Πάγο. Πιο πιθανή απόφαση φαντάζει η απόρριψη και εκεί. Το επόμενο βήμα είναι να οδηγηθεί και αυτή στο Ε.Δ.Δ.Α.