Γράφει η Ferhan Yetisal*

*Η Ferhan Yetisal γεννήθηκε το 1965 στην Άγκυρα. Αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές της στην Αγγλική Φιλολογία στη Σαμψούντα, εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο, όπου σπούδασε Ψυχολογία. Εργάστηκε για πολλά χρόνια ως θεραπεύτρια σε κέντρα απεξάρτησης. Ζει στο Λονδίνο εδώ και 39 χρόνια και τα τελευταία 7 χρόνια απολαμβάνει τη συνταξιοδότησή της, γράφοντας τις αναμνήσεις της μεταξύ Λονδίνου και Λέσβου.

Μετάφραση από τα τουρκικά: Lale Alatli

Μια σύγκρουση πολιτισμών στο Σταθμό Βικτώρια του Λονδίνου

Μετά από ένα μακρύ αλλά ευχάριστο ταξίδι με το τρένο, φτάσαμε επιτέλους στο Λονδίνο, την καρδιά του πολιτισμού. Με την ανακούφιση που είχαμε φτάσει στο τέλος του ταξιδιού, όταν κατεβήκαμε από το τρένο συναντήσαμε την ομάδα υποδοχής που μας περίμενε στον σιδηροδρομικό σταθμό Βικτώρια.

Στον σταθμό, βρήκα ένα πρόσωπο από την πατρίδα της μητέρας μου, το Τέρμε της Τουρκίας. Ήταν ο Μεχμέτ. Δίπλα του ήταν ένας Τούρκος φίλος του, προφανώς για υποστήριξη. Και σε μια άλλη γωνία ήταν ο ξάδελφος του πατέρα μου, ο Αχμάντ. Είχε έρθει μόνος του, αλλά η έκφραση «είμαι μέλος της οικογένειας» στο πρόσωπό του έδινε την αίσθηση ότι ήταν πολλοί. Αυτοί οι άνθρωποι δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους και ποιος ξέρει πόσες ώρες περίμεναν εκεί για να μας υποδεχτούν. Όπως τις παλιές καλές μέρες, όταν δεν υπήρχαν κινητά τηλέφωνα, συναντηθήκαμε στον σιδηροδρομικό σταθμό Βικτώρια.

Η συνάντησή μας ήταν πολύ αστεία και λίγο περίεργη. Επειδή γνώριζα τον Αχμάντ από πριν, αμέσως κατευθύνθηκα σ’ εκείνον. Αγκαλιαστήκαμε. Πριν προλάβουμε να αποχωριστούμε, ο Μεχμέτ ήρθε κοντά μας και κοίταξε εμένα και τον Αχμάντ με ένα βλέμμα που έμοιαζε να μας κατηγορεί, σαν να μας είχε πιάσει στα πράσα. Η Μπαχάρ, από την άλλη, παρακολουθούσε αυτή την τραγικοκωμική σκηνή, πάνω από τις βαλίτσες μας.

Ήταν η πρώτη φορά που έβλεπα τον Μεχμέτ. Μας συστήθηκε με την προφορά του από το Τέρμε και άρχισε να μας εξηγεί ότι η μητέρα μου τον είχε στείλει να μας υποδεχτεί. Τώρα ήταν η σειρά του Αχμάντ να μείνει έκπληκτος. «Ποιος είναι αυτός ο κύριος;» Συμπτωματικά, ο Μεχμέτ έθεσε την ίδια ερώτηση την ίδια στιγμή. Εν ολίγοις, στο σταθμό Βικτώρια εκτυλισσόταν μια μικρή διπλωματική κρίση και, όπως στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, ο καθένας προσπαθούσε να εξηγήσει την αποστολή του. Ενώ σκεφτόμουν πώς θα βγω από αυτήν την κατάσταση, ξαφνικά ένιωσα μια τρομερή οργή, τόσο για τη μητέρα μου, όσο και για τον πατέρα μου. Χωρίς να μιλήσουν μεταξύ τους, και οι δύο είχαν ζητήσει από άτομα που εμπιστεύονταν να μας υποδεχθούν. Καλά, αλλά πώς θα έπειθα αυτούς τους δύο άντρες που δεν εμπιστεύονταν ο ένας τον άλλον;

Από τη μία, ο Αχμάντ, ξάδελφος του πατέρα μου, που δεν ξέρει τουρκικά -επειδή ο παππούς μου ήταν Λίβυος, το γλωσσικό εμπόδιο αποτελούσε εδώ και την αιτία της παρούσας πολιτισμικής σύγκρουσης – και από την άλλη, ο εξαιρετικά συντηρητικός Μεχμέτ, που κοιτάζει ακόμα και το νεσκαφέ με το βλέμμα «Μήπως είναι αμαρτία;». Και ανάμεσα τους, εγώ, η Φερχάν, να βιώνω την περίοδο της μαθητείας μου στη διπλωματία.

Είπα στον Μεχμέτ ότι ο Αχμάντ είναι ξάδελφος του πατέρα μου. «Αν είναι ξάδελφος, γιατί δεν μιλάει τουρκικά;» ρώτησε ο Μεχμέτ με αλαζονικό ύφος. Ο Αχμάντ είπε: «Έλα Φερχάν, ας φύγουμε χωρίς καθυστέρηση, έκλεισα ένα δωμάτιο σε ξενοδοχείο στο κέντρο για σένα και τη φίλη σου».

Ο συντηρητικός Μεχμέτ, ο οποίος με τα περιορισμένα αγγλικά του κατάφερε να καταλάβει μόνο τη λέξη «ξενοδοχείο», παρενέβη λέγοντας: «Μια στιγμή, τι συμβαίνει; Ποιο ξενοδοχείο; Η Φιρδέβς σας ετοίμασε δωμάτιο, σας περιμένει στο σπίτι». Δυστυχώς, η λέξη «ξενοδοχείο» μπορούσε ακόμα να προκαλέσει παρεξηγήσεις στα συντηρητικά αυτιά, ακόμα και χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την πατρίδα.

Τελείως φιάσκο! Η πολιτισμική σύγκρουση που αντιμετωπίζαμε πάντα στη ζωή μας με τη Νουκέτ και τον Ετχέμ (τη μητέρα και τον πατέρα μου) εμφανίστηκε για άλλη μια φορά, δυστυχώς, την πιο κουραστική και εξαντλημένη στιγμή μου. Μετά από μέρες ταξιδιού, ενώ σκεφτόμουν ότι επιτέλους φτάσαμε στο Λονδίνο χωρίς ατυχήματα, βρέθηκα όμηρος στον σταθμό. Νιώθοντας σαν προδότρια και από τις δύο πλευρές, η εξέγερση μέσα μου άρχισε να μεγαλώνει. Ένιωσα μια έκρηξη οργής, τόσο για τη μητέρα μου, όσο και για τον πατέρα μου. Αφού και οι δύο κανονίζετε να μας υποδεχτεί κάποιος, μιλήστε μεταξύ σας ή ενημερώστε μας! Τι είναι αυτό, μόλις φτάσαμε στο Λονδίνο και ξεκινάει πολιτισμικός εμφύλιος!

Ενώ προσπαθούσα να φέρνω ειρήνη μεταξύ του Μεχμέτ και του Αχμάντ, ή μάλλον να τους πείσω ότι ο Αχμάντ ήταν πραγματικά ξάδελφος του πατέρα μου, ένιωσα μια απίστευτη κούραση και είπα στον Αχμάντ, που ήλπιζα ότι θα ήταν πιο κατανοητικός: «Αυτοί οι άνθρωποι είναι λίγο συντηρητικοί και νομίζω ότι έχει γίνει κάποια παρεξήγηση. Η μητέρα μου μας εμπιστεύτηκε σε αυτούς, όπως έκανε και ο πατέρας μου με σένα. Ας μείνουμε μαζί τους απόψε και ας συναντηθούμε αύριο το μεσημέρι. Ζητώ συγγνώμη που έφτασες μέχρι εδώ, ειδικά αφού ήρθες από άλλη πόλη, αλλά δεν υπάρχει άλλος τρόπος να λυθεί το θέμα».

Τελικά ο Αχμάντ πείστηκε και βγήκαμε από τον σταθμό υπό το νικηφόρο βλέμμα του Μεχμέτ. Συμφωνήσαμε να συναντηθούμε με τον Αχμάντ την επόμενη μέρα. Προς το παρόν, είχα καταφέρει να σταματήσω την κρίση.

Μετάφραση από τα τουρκικά: Lale Alatli

Londra Victoria İstasyonu’nda bir kültürler çatışması

Uzun fakat keyifli tren yolculuğunun ardından sonunda kendimizi Londra’ya, medeniyetin kalbine atabildik. Yolculuğun sonuna gelmiş olmanın ferahlığıyla trenden indiğimizde Victoria Tren İstasyonu’nda bizi bekleyen karşılama timiyle karşılaştık.

İstasyonda bir baktım, annemin memleketi Terme’den bir sima: Mehmet Abi’ymiş. Yanında da Türk bir arkadaşı, belli ki takviye kuvvet. Derken bir başka köşede babamın kuzeni Ahmad. Yalnız gelmiş ama yüzündeki «Ben ailedenim» ifadesiyle kalabalık hissi veriyordu. Bu insanlar birbirlerini hiç tanımıyorlardı ve bizi karşılamak için kim bilir kaç saattir orada bekliyorlardı. Bir zamanlar telefonların cepte olmadığı o eski güzel günlerde nasıl buluşuluyorsa, öyle buluşmuştuk Victoria Tren İstasyonunda.

Buluşma anımız çok komik ve biraz da garip oldu. Ben Ahmad’ı önceden tanıdığım için hemen ona yöneldim. Kucaklaştık. Daha birbirimizden ayrılmadan Mehmet Abi yanımıza gelip bana ve Ahmad’a, sanki bizi suçüstü yakalamış gibi, hesap soran gözlerle bir bana bir de Ahmad’a baktı. Bahar’sa valizlerin başında, bu trajikomik sahneyi seyirciler locasından izliyordu.

Mehmet Abi’yi ilk görüşümdü. Terme şivesiyle kendini tanıttı, bizi karşılaması için annemin onu görevlendirdiğini anlatmaya başladı. Şaşkınlık sırası şimdi Ahmad’daydı. «Bu beyefendi kim şimdi?» Tesadüf bu ya, aynı soruyu aynı anda Mehmet Abi de sordu. Kısacası, Victoria İstasyonu’nda küçük bir diplomatik kriz yaşanıyor, Birleşmiş Milletler’in Genel Kurulu gibi herkes kendi misyonunu anlatmaya çalışıyordu. Bu işin içinden nasıl çıkacağım diye düşünürken bir anda hem anneme hem de babama karşı müthiş bir öfke duydum. Birbirleriyle konuşmadan her ikisi de kendi güvendikleri insanlara bizi karşılamasını rica etmişler. İyi ama ben bu iki birbirine güvenmeyen adamı nasıl ikna edecektim.

Bir yanda, babamın kuzeni olan ama Türkçe bilmeyen Ahmad —zira dedem Libyalı, dil bariyeri burada kültür çatışmasının da altyapısını oluşturuyor— diğer yanda, Nescafe’ye bile “Haram mı acaba?” diye bakan, son derece muhafazakâr Mehmet Abi. Arada da ben, Ferhan, diplomasinin çıraklık dönemini yaşıyorum.

Mehmet abiye Ahmad’ın babamın kuzeni olduğunu söyledim. “Kuzense neden Türkçe konuşmuyor” diye sordu kabadayı edasıyla Mehmet Abi. Ahmad da “Haydi Ferhan oyalanmadan gidelim, senin ve arkadaşın için merkezde bir otel odası tuttum,” dedi.

Kısıtlı İngilizcesinin içinden sadece ‘otel’ kelimesini algılayabilen muhafazakar Mehmet Abi “Bi dakka, n’oluyo? Ne oteli? Firdevs Ablan size oda hazırladı, evde bekliyor” diye araya girdi. “Otel” kelimesi, muhafazakâr kulaklarda memleketten binlerce kilometre uzaklarda bile, hâlâ yanlış anlaşılmalar doğurabiliyordu, ne yazık ki.

Tam bir fiyasko! Nüket’le Ethem’in (annem ve babam) hayatta hep karşımıza çıkan kültür çatışması bir kere daha hem de en yorgun ve bitkin zamanımda karşıma çıkmıştı maalesef. Günlerdir yolculuk yapıp, sonunda Londra’ya kazasız belasız vardık diye düşünürken istasyonda bir şekilde hapis kalmak. Kendimi her iki tarafta da hain evlat gibi hissederken içimdeki isyan büyümeye başladı. Hem anneme hem babama öfke patlaması yaşadım içten içe. Madem ikiniz de bizi karşılatacak birilerini ayarlıyorsunuz, ya birbirinizle konuşun ya da bize haber verin! Bu nedir ya, Londra’ya iner inmez kültürel iç savaş!

Ben Mehmet Abiler ve Ahmad arasında barışı sağlamaya çalışırken, daha doğrusu Ahmad’ın gerçekten babamın kuzeni olduğuna dair onları ikna etmeye çalışırken inanılmaz bir yorgunluk çöktü üzerime ve daha anlayışlı olacağını umut ettiğim Ahmad’a “Bu insanlar biraz muhafazakâr ve sanırım bir yanlışlık olmuş. Annem de aynı babamın sana yaptığı gibi bizi onlara emanet etmiş. Bu gece biz onlarla gidelim, seninle de yarın öğlen buluşalım. Çok özür dilerim buraya kadar, üstelik başka şehirden de geldin ama bu iş başka türlü çözülemeyecek” dedim.

Sonunda Ahmad ikna oldu, biz de Mehmet Abi’nin zafer dolu bakışları eşliğinde istasyondan çıkabildik. Ahmad’la ertesi gün buluşmak üzere sözleştik. Şimdilik krizi başarıyla durdurabilmiştim.