Γράφει ο Σωτήρης Μηνάς

Την Παρασκευή 14 Νοεμβρίου, η αίθουσα του Eteron – Ινστιτούτου για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή στο κέντρο της Αθήνας ήταν ασφυκτικά γεμάτη, φιλοξενώντας την παρουσίαση της σημαντικής έκδοσης με τίτλο “Μέγκλεν: Τραγούδια με λόγια από την περιοχή Μογλενών – Καρατζόβας”. Η παρουσίαση του βιβλίου στην Αθήνα ακολούθησε τις ιδιαίτερα επιτυχημένες παρουσιάσεις, που προηγήθηκαν σε Αριδαία, Θεσσαλονίκη και Έδεσσα, αναδεικνύοντας ένα έργο που καταγράφει, στον αυθεντικό τους στίχο, μακεδονικά τραγούδια της περιοχής, προϊόν πολυετούς και επίπονης έρευνας του Χρήστου Άψη (σπουδές στον «Ελληνικό Πολιτισμό» και στην «Τοπική Ιστορία») και των συνεργατ(ρι)ών του.

Η πολιτική αφομοίωσης του ελληνικού κράτους
Ο Τάσος Κωστόπουλος (ιστορικός (ΙΜΣ-ΙΤΕ) – δημοσιογράφος), ο Λεωνίδας Εμπειρίκος (ιστορικός, εξωτερικός συνεργάτης του Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών) και ο συντονιστής της παρουσίασης, Σπύρος Καράβας (ιστορικός, Ομότιμος Καθηγητής Τμήματος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας Πανεπιστημίου Αιγαίου), βασιζόμενοι στις ενδελεχείς τους έρευνες, μίλησαν εκτενώς για τον ανηλεή διωγμό της μακεδονικής γλώσσας από το ελληνικό κράτος. Αναφέρθηκαν στην πολιτική αφομοίωσης, που εφαρμόστηκε συστηματικά σε βάρος των μειονοτικών γλωσσών, με ιδιαίτερη έμφαση στην περίπτωση της μακεδονικής γλώσσας, της οποίας ο διωγμός υπήρξε σκληρός και λυσσαλέος.

Από την πλευρά τους, η Μαρίκα Ρόμπου-Λεβίδη (κοινωνική ανθρωπολόγος), ο Σταμάτης Πασόπουλος (μουσικός, διδάσκων Τμήματος Μουσικής Επιστήμης & Τέχνης Πανεπιστημίου Μακεδονίας), και ο Βασίλης Δημητρόπουλος (MSc Εθνολογίας Χορού), τόνισαν πως το μακεδονικό τραγούδι είτε αποκρύπτεται και εξαφανίζεται από τους κρατικούς πολιτιστικούς φορείς είτε παραποιείται ωμά και πλασάρεται ως «ελληνικό», στο πλαίσιο της κρατικής εθνικιστικής αφήγησης.

Ο Χρήστος Άψης, μιλώντας για την προσωπική του εμπειρία κατά τη διάρκεια της έρευνάς του, μετέφερε συγκλονιστικές μαρτυρίες, που αποκαλύπτουν το βάθος του τραύματος, που έχει προκαλέσει ο διωγμός της γλώσσας και της ταυτότητας στους Μακεδόνες. Περιέγραψε πώς πολλοί ηλικιωμένοι στα χωριά της Καρατζόβας, παρότι του τραγουδούσαν τους γνήσιους μακεδονικούς στίχους, τον παρακαλούσαν μετά να κρατήσει την ανωνυμία τους: «Σε παρακαλώ, μην το μάθει κανείς, γιατί θέλω να προστατεύσω τα παιδιά μου, μην περάσουν αυτά που πέρασα εγώ». Λόγια που αποδεικνύουν πως ο φόβος του στίγματος έχει φωλιάσει βαθιά μέσα στις ψυχές αυτών των ανθρώπων.

Μουσική και συγκίνηση
Την παρουσίαση πλαισίωνε ζωντανή μουσική με παραδοσιακά μακεδονικά όργανα, όπως καβάλι και γκάιντα, ενώ ερμηνεύτηκαν αυθεντικά τραγούδια με στίχο από την περιοχή Μογλενών–Καρατζόβας, όπως ακριβώς περιλαμβάνονται στον συνοδευτικό δίσκο. Η ατμόσφαιρα κορυφώθηκε με στιγμές έντονης συγκινησιακής φόρτισης, με δάκρυα από τους παρευρισκόμενους αλλά και από το πάνελ. Χαρακτηριστικά ήταν τα δάκρυα και η συγκίνηση του Τάσου Κωστόπουλου, όταν άκουσε τον Χρήστο Άψη να αναφέρει πως το κομβικό του βιβλίο «Η Απαγορευμένη Γλώσσα» είχε δώσει τέτοιο θάρρος και ανάσα ελπίδας στους καταπιεσμένους Μακεδόνες την εποχή που γράφτηκε, που οι ίδιοι το αποκαλούν «Ευαγγέλιο».

Ο αγώνας για την αλήθεια συνεχίζεται
Η εκδήλωση αυτή εντάσσεται στις πολλές δραστηριότητες, που παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια για την ανάδειξη της κρυμμένης αλήθειας των Μακεδόνων. Σε εκατοντάδες μακεδονικά χωριά διοργανώνονται συνεχώς πανηγύρια, παρά τις πρόσφατες προσπάθειες παρεμπόδισής τους από φασιστικούς κύκλους. Πληθαίνουν επίσης τα συγγράμματα με ιστορικές μελέτες ή και προσωπικές αφηγήσεις για την ανάδειξη της κρυμμένης και γεμάτης πόνου ιστορίας του μακεδονικού λαού και της γλώσσας του.
Επιπλέον, διοργανώνονται συχνά εκδηλώσεις σε συνεργασία με φορείς από τη Δημοκρατία της Μακεδονίας, με στόχο την αλληλεγγύη και την πολιτιστική συνεργασία ανάμεσα στον ελληνικό και τον μακεδονικό λαό. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από πανεπιστημιακές ημερίδες, λογοτεχνικές συναντήσεις, καθώς και μέσα από μεταφράσεις λογοτεχνικών έργων – ποιήματα, μυθιστορήματα, διηγήματα και θεατρικά έργα – από τα μακεδονικά στα ελληνικά και αντιστρόφως. Αυτές οι δράσεις σπάνε τα τείχη του εθνικισμού, των ταμπού, της λήθης και των συνόρων που χωρίζουν σε μικρόκοσμους τους ανθρώπους.
Των συνόρων που είναι χαρακιές στο σώμα του πλανήτη.

*Το άρθρο είναι προδημοσίευση από το 30ο φύλλο της εφημερίδας «Η Κόκκινη» (Νοέμβρης-Δεκέμβρης 2025), που θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες.