Γράφει η Χριστιάνα Βωνιάτη

Η υπόθεση του Κύπριου εικαστικού Γιώργου Γαβριήλ δεν είναι, στην ουσία της, μια διαμάχη «περί αισθητικής». Είναι ένα στιγμιότυπο από τον τρόπο με τον οποίο η δημόσια σφαίρα πειθαρχείται σήμερα: λιγότερο με τυπικές απαγορεύσεις και περισσότερο με ένα πλέγμα ηθικού πανικού, ψηφιακής διαπόμπευσης και κλιμακούμενου εκφοβισμού. Εκεί όπου η «προσβολή» δεν λειτουργεί ως επιχείρημα, αλλά ως εργαλείο εξουσίας: μια γλώσσα ικανή να μετατρέψει μια έκθεση σε ζήτημα «τάξης», και τον καλλιτέχνη σε «ύποπτο».

Στην Πάφο, η έκθεση Antisystemic Art στη Blue Iris Gallery εγκαινιάστηκε το Σάββατο 13 Δεκεμβρίου. Η ίδια η συνθήκη των εγκαινίων έδειξε προς τα πού πάει η υπόθεση: παρεμβάσεις μέσα στον χώρο, κατέβασμα έργων, αστυνομική παρουσία. Και, πολύ γρήγορα, το κρίσιμο στοιχείο: απειλές –όχι γενικές και αόριστες, αλλά προσωποποιημένες-προς τον γκαλερίστα και την οικογένειά του, σε ένα κλίμα που μετακινεί τη διαφωνία από τον λόγο στη βία. Την Κυριακή 14 Δεκεμβρίου η γκαλερί ανακοίνωσε τη ματαίωση της έκθεσης. Έτσι, η «ελευθερία έκφρασης» δεν λογοκρίνεται απαραίτητα από κάποιον επίσημο μηχανισμό· στραγγαλίζεται, όταν οι θεσμοί και οι φορείς πολιτισμού ωθούνται να αυτο-περιοριστούν για να επιβιώσουν.

Λίγες ημέρες μετά, η στοχοποίηση πέρασε από το συμβολικό στο υλικό. Ο Γαβριήλ κατήγγειλε επίθεση με κροτίδες και εκρηκτικά έξω από το σπίτι του στην Κοκκινοτριμιθιά, ενώ η αστυνομία διερευνά το περιστατικό. Δεν χρειάζεται κανείς να συμφωνεί με το ύφος, τις επιλογές ή τις πολιτικές αιχμές των έργων του καλλιτέχνη για να διακρίνει τη διακύβευση: όταν η πολιτική σύγκρουση περνά από τον λόγο στην τρομοκράτηση, η δημοκρατία δεν καταλύεται με μία κίνηση – φθείρεται και διαβρώνεται σταδιακά, όσο η ατιμωρησία αφήνεται να λειτουργεί ως σιωπηρή άδεια.

Το ανησυχητικό είναι η πολιτική οικονομία αυτού του φαινομένου: σε προεκλογικές συγκυρίες ο ανταγωνισμός δεξιάς–ακροδεξιάς επενδύει στο θυμικό, ανασύρει ιεροεξεταστικά αντανακλαστικά, κατασκευάζει εχθρούς. Η τέχνη είναι ιδανικός στόχος ακριβώς επειδή συμπυκνώνει σύμβολα: επιτρέπει «αποδείξεις» τύπου κολάζ, εύφλεκτα αφηγήματα στα social media, μια γρήγορη μετάφραση της κριτικής σε «βλασφημία». Το είδαμε και στην Ελλάδα: οι ίδιες λογικές «προστασίας των ιερών», που βαφτίζουν την απαγόρευση σε «αγανάκτηση» ή «σεβασμό», μέχρι να γίνει ο φόβος κανονικότητα.

Γι’ αυτό έχει σημασία ότι τη Δευτέρα 22 Δεκεμβρίου 2025, στις 17:00, οργανώνεται διαμαρτυρία έξω από το Υφυπουργείο Πολιτισμού (Ιφιγενείας 27, Στρόβολος), με κάλεσμα από τη Συμμαχία Ενάντια στην Ακροδεξιά, στον Φασισμό και τον Ρατσισμό, σε συνεργασία με άλλες οργανώσεις και συλλογικότητες. Δεν είναι «υπέρ ενός πίνακα». Είναι υπέρ του δικαιώματος να υπάρχει δημόσιος πολιτισμός χωρίς ιδιωτικούς στρατούς λογοκρισίας—και υπέρ μιας κοινωνίας, που δεν μεταφράζει τη διαφωνία σε απειλή.