Ο αγώνας κατά του πρώτου βασιλιά Καρόλου ενέπνευσε τη δημοκρατική παράδοση

 John Rees

Οι κόλακες δημοσιογράφοι και οι πολιτικοί κάνουν να φαίνεται ότι ο σεβασμός προς τη βρετανική μοναρχία είναι η φυσική τάξη πραγμάτων. Αλλά η χώρα στην οποία βασιλεύει τώρα ο Κάρολος Γ΄ εξεγέρθηκε ενάντια στον συνονόματό του τον 17ο αιώνα για να αμφισβητήσει τα κληρονομικά του προνόμια.

Ο Κάρολος Α΄ ήταν κοντός – μόλις 1,5 μέτρο σε ύψος. Όμως οι ζωγράφοι πορτρέτων που είχε διορίσει η Αυλή, κάλυψαν τις ελλείψεις της φύσης αποδίδοντάς τον κυριολεκτικά μεγαλύτερο από την πραγματικότητα. Στους σπουδαίους πίνακές του με τα άλογα, ο Άντονι βαν Ντάικ, για παράδειγμα, ζωγράφισε τα άλογα μικρότερα από ό,τι ήταν, για να φαίνεται ότι ο βασιλιάς ήταν ψηλότερος στη τη σέλα. 

Το BBC και μεγάλο μέρος των κυρίαρχων μέσων ενημέρωσης στη Βρετανία έχουν εμπλακεί σε μια εκδοχή της ίδιας διαδικασίας του εικοστού πρώτου αιώνα με τον τελευταίο Κάρολο που ανέβηκε στον θρόνο. Η αέναη, εντελώς αντισυνταγματική ανάμειξη του επί δεκαετίες στην πολιτική διαδικασία, οι εκκεντρικές (ακόμη και για τα βασιλικά δεδομένα) πεποιθήσεις του, οι συνεχείς γκάφες και η καταστροφική διαχείριση του γάμου του με την πριγκίπισσα Νταϊάνα ξεχνιούνται βολικά.

Αλλά χειρότερο από τη λήθη των πρόσφατων γεγονότων της παρατεταμένης θητείας του Καρόλου Γ’ ως πρίγκιπα της Ουαλίας είναι η ιστορική λήθη. Πώς είναι δυνατόν, για παράδειγμα, κατά την πολύωρη εμμονική τηλεοπτική κάλυψη της ομιλίας του στα δύο σώματα του Κοινοβουλίου, ούτε ένας σχολιαστής δεν θεώρησε απαραίτητο να υπενθυμίσει ότι ο Κάρολος Γ΄ καθόταν ακριβώς στην ίδια θέση του Γουέστμινστερ Χολ όπου καθόταν ο συνονόματός του όταν δικάστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο το 1649;

Η Νέμεσις της βασιλικής εξουσίας

Ακριβώς στη γωνία, στον μεγάλο διάδρομο που εκτείνεται μεταξύ του Γουέστμινστερ Χολ και του κεντρικού λόμπι, βρίσκονται τα αγάλματα εκείνων των ανδρών που βρέθηκαν αντιμέτωποι με τον Κάρολο Α΄ ως εχθροί. Εκείνος ήταν ο υπέρμαχος του θεϊκού δικαιώματος των βασιλιάδων∙ εκείνοι ήταν οι υποστηρικτές της κοινοβουλευτικής διακυβέρνησης.

Ο Τζον Σέλντεν, για παράδειγμα, ήταν ο πνευματικός αρχιτέκτονας της πρώτης κοινοβουλευτικής σύγκρουσης με τον Κάρολο Α΄, μόλις τρία χρόνια μετά την έναρξη της βασιλείας του, στα κοινοβούλια του 1628-29. Ο Τζον Χάμπντεν ήταν ο ήρωας της αντίστασης στην αντικοινοβουλευτική φορολογία, όταν ο Κάρολος προσπάθησε να χρηματοδοτήσει τη μοναρχία του παρά το κοινοβούλιο, επιβάλλοντας ναυτικά τέλη –τον φόρο του ναυτικού που παραδοσιακά εισπράττονταν μόνο στις πόλεις-λιμάνια– σε ολόκληρη τη χώρα.

Έξω από το Παλάτι του Ουέστμινστερ βρίσκεται το επιβλητικό άγαλμα του Όλιβερ Κρόμγουελ, της νέμεσης του Καρόλου Α΄. Ανεγέρθηκε το 1899, αφού πληρώθηκε από ιδιωτική συνδρομή όταν δεν δόθηκαν κρατικά κονδύλια. Το άγαλμα αυτό επέζησε από προσπάθεια ορισμένων βουλευτών το 2004 να το απομακρύνουν.

Η προσπάθεια να ελαχιστοποιηθεί ή να εξαλειφθεί η ιστορία του ρεπουμπλικανισμού στην Αγγλία του 17ου αιώνα είναι ένα από τα σημαντικότερα και μακροβιότερα σχέδια του βρετανικού κατεστημένου. Σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γαλλία, όπου οι επαναστάσεις του 1776 και του 1789 έχουν γίνει καταξιωμένο μέρος της εθνικής ιστορίας, η Αγγλική Επανάσταση περιθωριοποιείται συστηματικά στο βρετανικό εκπαιδευτικό σύστημα και στη δημόσια ζωή.

Παρ’ όλα αυτά, η επανάσταση αυτή εξακολουθεί να γοητεύει. Όπως θα έπρεπε, διότι σηματοδοτεί την απαρχή της σύγχρονης δημοκρατικής σκέψης στην πρώτη από τις μεγάλες επαναστατικές ανατροπές. Άνοιξε το δρόμο για την αμερικανική και τη γαλλική επανάσταση, καθώς και για τις πανευρωπαϊκές επαναστάσεις του δέκατου ένατου και των αρχών του εικοστού αιώνα, οι οποίες καθιέρωσαν αποτελεσματικά συστήματα κοινοβουλευτικής δημοκρατίας –όσο ελαττωματικά και αν είναι– ως εναλλακτική λύση σε όλες τις μορφές βασιλικής απολυταρχίας.

Η ανάπτυξη του ρεπουμπλικανισμού

Ο ρεπουμπλικανισμός του δέκατου έβδομου αιώνα γεννήθηκε από την πικρή εμπειρία. Πολύ λίγοι από αυτούς που αντιτάχθηκαν στον βασιλιά όταν συνεδρίασε για πρώτη φορά το 1640 το Μεγάλο Κοινοβούλιο σκέφτηκαν εξαρχής με αυτούς τους όρους. Οι περισσότεροι βουλευτές ήταν υπέρμαχοι του παραδοσιακού τριμερούς συστήματος διακυβέρνησης από τον Βασιλιά, τους Λόρδους και τη Βουλή των Κοινοτήτων. Ο βασιλιάς κυβερνούσε επιτυγχάνοντας συμφωνία με τους μεγαλοϊδιοκτήτες της Βουλής των Λόρδων, οι οποίοι συνεδρίαζαν με κληρονομικό δικαίωμα, και τους ευγενείς γαιοκτήμονες της Βουλής των Κοινοτήτων, οι οποίοι εκλέγονταν από άλλους ιδιοκτήτες ακίνητης περιουσίας με εξαιρετικά περιορισμένο δικαίωμα ψήφου.

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Καρόλου, αρχής γενομένης το 1625, το σύστημα αυτό βρισκόταν υπό πίεση ως αποτέλεσμα των οικονομικών, κοινωνικών, θρησκευτικών και πολιτικών αλλαγών. Ο Κάρολος έβλεπε τη Βουλή των Κοινοτήτων ως εμπόδιο στο όλο και πιο απολυταρχικό καθεστώς που θεωρούσε απαραίτητο για την αποτελεσματική διακυβέρνηση. Οι περισσότεροι από τους βουλευτές της Βουλής των Κοινοτήτων άρχισαν να βλέπουν το Στέμμα να εμπλέκεται στην παράνομη μεταβολή της ισορροπίας του πολιτεύματος, ώστε η επιρροή τους να περιοριστεί στο ελάχιστο. Πράγματι, όταν ο Κάρολος διέλυσε τη Βουλή των Κοινοτήτων το 1629 και κυβέρνησε χωρίς να συγκαλέσει άλλο Κοινοβούλιο για έντεκα χρόνια, ενώ ταυτόχρονα φυλάκιζε τους αντιπάλους του, τα πράγματα έμοιαζαν να είναι πολύ χειρότερα.

Έτσι, όταν ένας πόλεμος για να επιβληθεί στους Σκωτσέζους η εκδοχή της θρησκευτικής λατρείας του βασιλιά κατέληξε σε στρατιωτική καταστροφή και ο Κάρολος αναγκάστηκε να συγκαλέσει νέο Κοινοβούλιο, οι βουλευτές είχαν ήδη πολλά παράπονα. Όταν ο Κάρολος διέλυσε αυτή τη συνέλευση, το λεγόμενο Μικρό Κοινοβούλιο, αλλά ωστόσο αναγκάστηκε να συγκαλέσει ένα άλλο, το Μεγάλο Κοινοβούλιο, πολλοί βουλευτές έφτασαν στο Ουέστμινστερ αποφασισμένοι να θέσουν τον μονάρχη προ των ευθυνών του.

Αλλά ο θυμός και η δέσμευση για τον περιορισμό της βασιλικής εξουσίας ήταν ένα πράγμα, ο ξεκάθαρος ρεπουμπλικανισμός κάτι άλλο. Οι ιδέες κινούνταν πιο αργά από τα γεγονότα. Ο Χένρι Μάρτεν, ο βουλευτής του Μπέρκσαϊρ, ήταν ίσως ο μόνος πεπεισμένος δημοκρατικός στο Μεγάλο Κοινοβούλιο όταν αυτό συνεδρίασε για πρώτη φορά. Ο Μάρτεν περπατούσε στο Γουέστμινστερ στις αρχές του Μεγάλου Κοινοβουλίου με τον συνάδελφό του βουλευτή Έντουαρντ Χάιντ, που σύντομα θα γινόταν ο βασικός σύμβουλος του Καρόλου Α΄.

Ο Χάιντ ρώτησε τον Μάρτεν τι πιστεύει για τον βασιλιά. Ο Μάρτεν απάντησε: «Δεν νομίζω ότι ένας άνθρωπος είναι αρκετά σοφός για να μας κυβερνήσει όλους». Ο Χάιντ θυμήθηκε ότι αυτή ήταν «η πρώτη λέξη που άκουσε ποτέ κάποιον άνθρωπο να λέει γι’ αυτόν τον σκοπό». Ο Χάιντ πίστευε ότι τέτοιες σκέψεις, αν ανακοινώνονταν δημοσίως, θα «προκαλούσαν αποτροπιασμό σε ολόκληρο το έθνος».

Ο Χάιντ υπερβάλλει, αλλά όχι τόσο πολύ. Χρειάστηκε μια δεκαετία πολέμου και επανάστασης για να πεισθεί μια σημαντική μερίδα του πολιτικού έθνους ότι ο Κάρολος ήταν ένας «άνθρωπος του αίματος» που είχε ενεργήσει προδοτικά απέναντι στον ίδιο του τον λαό.

Εμφύλιος πόλεμος

Εκείνη τη δεκαετία, ο Κάρολος προσπάθησε να συλλάβει τους επικεφαλής βουλευτές που του αντιτάσσονταν, μια προσπάθεια που ηττήθηκε μόνο από τη μαζική λαϊκή κινητοποίηση. Διέταξε την εκτέλεση όσων διαμαρτύρονταν στους δρόμους. Όταν αυτό απέτυχε και τα πλήθη ανάγκασαν τον βασιλιά και την Αυλή να εγκαταλείψουν το Λονδίνο, ο Κάρολος κήρυξε πόλεμο στο ίδιο του το Κοινοβούλιο.

Η σύγκρουση που ακολούθησε κόστισε στη χώρα αναλογικά περισσότερους νεκρούς από ό,τι ο Πρώτος και ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος μαζί. Όταν ηττήθηκε το 1645, ο Κάρολος έκανε τόσο διπρόσωπους ελιγμούς για να ανακτήσει τις προηγούμενες εξουσίες του, ώστε ακόμη και όσοι εξακολουθούσαν να επιθυμούν απεγνωσμένα μια διευθέτηση με το Στέμμα είτε απογοητεύτηκαν είτε απαξιώθηκαν. Η απόφαση του Καρόλου να επιχειρήσει έναν δεύτερο εμφύλιο πόλεμο το 1648 σχεδόν σφράγισε τη μοίρα του.

Κατά τη διάρκεια εκείνης της δεκαετίας, οι αντιμοναρχικές ιδέες και οι δημοκρατικές αντιλήψεις κέρδισαν έδαφος. Στις αρχές της δεκαετίας του 1640, τα μυστικά παράνομα έντυπα που διακινούσαν τα μελλοντικά μέλη του κινήματος των Ισοπεδωτών [Leveller] πρότειναν ήδη ότι η Βουλή των Λόρδων θα έπρεπε να διαλυθεί, εάν ματαίωνε τη βούληση της Βουλής των Κοινοτήτων.

Εν μέσω του πολέμου, ο Όλιβερ Κρόμγουελ, με τη βοήθεια του μελλοντικού ηγέτη των Ισοπεδωτών, Τζον Λίλμπουρν, δημιούργησε μια πολιτικά καθοδηγούμενη στρατιωτική δύναμη με έδρα την πατρίδα του, την Ανατολική Αγγλία: αυτοί ήταν οι Σιδερόπλευροι [Ironsides] που θα αποτελούσαν τον πυρήνα του Νέου Πρότυπου Στρατού. Ο Κρόμγουελ είπε στους στρατιώτες του ότι «αν ο βασιλιάς βρισκόταν μεταξύ των εχθρών, θα πυροβολούσε το ίδιο γρήγορα με το πιστόλι του εναντίον του, όπως και εναντίον οποιουδήποτε ιδιώτη», και ότι αν δεν πίστευαν το ίδιο, δεν έπρεπε να καταταγούν υπό τις διαταγές του. Ο Χένρι Μάρτεν είπε περίπου το ίδιο πράγμα, παρατηρώντας στους συναδέλφους του βουλευτές ότι αν ο βασιλιάς έβαζε το δάχτυλό του στη μέση ώστε να κοπεί, τι φταίνε οι ίδιοι;

Μέχρι το τέλος του πρώτου εμφυλίου πολέμου, ο νικηφόρος Νέος Πρότυπος Στρατός είχε πολιτικοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό. Όταν οι πιο συντηρητικοί βουλευτές προχώρησαν στη διάλυση του στρατού, επειδή αποτελούσε εμπόδιο στη διευθέτηση του διακανονισμού με τον βασιλιά, τα συντάγματα εξεγέρθηκαν και εξέλεξαν τους δικούς τους εκπροσώπους της βάσης, τους λεγόμενους ταραχοποιούς. Αυτή ήταν ίσως η πιο δημοκρατική στιγμή στη βρετανική ιστορία πριν από την κατάργηση του κριτηρίου της ιδιοκτησίας για την ψήφο στις εκλογές εκατοντάδες χρόνια αργότερα.

Βασιλοκτονία

Οι ταραχοποιοί είχαν κοινούς σκοπούς με τους Ισοπεδωτές. Όταν συναντήθηκαν με τους ηγέτες του στρατού στο Πάτνεϊ, στα περίχωρα του Λονδίνου, το 1647, συζητήθηκε το μελλοντικό σύνταγμα της χώρας. Η Συμφωνία του Λαού που συνέταξαν οι Ισοπεδωτές ήταν η πρώτη απόπειρα γραπτού συντάγματος στη Βρετανία.

Τασσόταν υπέρ της διεύρυνσης του εκλογικού δικαιώματος, των ετήσιων κοινοβουλίων, της ελευθερίας του Τύπου και της θρησκευτικής ελευθερίας. Δεν είχε καμία θέση για τον μονάρχη. Στην πραγματικότητα, δεν αναφερόταν καν στον βασιλιά. Απλώς θεωρήθηκε ότι είναι ένας εχθρός που πρέπει να αποκλειστεί.

Στις συζητήσεις στο Πάτνεϊ, πολλοί συμφώνησαν με τον ταραχοποιό και συμπαθούντα τους Ισοπεδωτές Έντουαρντ Σέξμπι όταν είπε: «Έχουμε μοχθήσει για να ευχαριστήσουμε έναν βασιλιά και νομίζω ότι, αν δεν πάμε να κόψουμε όλοι τους λαιμούς μας, δεν θα τον ευχαριστήσουμε». Ο συνταγματάρχης Τόμας Ρέινσμπορο, υπερασπιζόμενος τη Συμφωνία του Λαού απέναντι στις εκκλήσεις του Κρόμγουελ για μετριοπάθεια, απηύθυνε ένα αυστηρά δημοκρατικό κάλεσμα στα όπλα:

«Ο φτωχότερος που υπάρχει στην Αγγλία έχει μια ζωή να ζήσει όπως ο σημαντικότερος. . . Κάθε άνθρωπος που πρόκειται να ζήσει κάτω από μια κυβέρνηση οφείλει πρώτα με τη δική του συγκατάθεση να θέσει τον εαυτό του κάτω από αυτή την κυβέρνηση.»

Ήταν αυτοί οι δύο παράγοντες –ο φόβος της βασιλικής εκδίκησης αν ο βασιλιάς επανέλθει στην εξουσία και το δημοκρατικό συναίσθημα που ανέβλυζε από εκείνους που είχαν θυσιάσει τόσα πολλά στον πόλεμο– που οδήγησαν στην ήττα των βουλευτών που επιθυμούσαν να συμβιβαστούν με τον βασιλιά. Έπειτα από αυτό ακολούθησε η δίκη και η εκτέλεση του βασιλιά και η εγκαθίδρυση δημοκρατίας στην Αγγλία.

Μπορεί να μην ήταν το δημοκρατικό ρεπουμπλικανικό πολίτευμα που ήθελαν να δουν οι Ισοπεδωτές, αλλά ούτε ήταν –όπως παρατήρησε ο συνταγματάρχης Τόμας Χάρισον, ένας από εκείνους που υπέγραψαν το ένταλμα θανάτου του βασιλιά– «κάτι που έγινε με το μαχαίρι στο λαιμό [done in a corner]». Ο Κάρολος υποβλήθηκε σε δημόσια δίκη. Η μοναρχία και η Βουλή των Λόρδων καταργήθηκαν με μια πράξη του Κοινοβουλίου που κήρυττε τους λόρδους τους «άχρηστους και επικίνδυνους». Παρέμεινε μόνο η εκλεγμένη Βουλή των Κοινοτήτων, αν και εκκαθαρισμένη από τα πιο συντηρητικά μέλη της.

Μια ελεύθερη Κοινοπολιτεία

Ο Τζον Μίλτον, ο μεγαλύτερος ποιητής της εποχής του και ίσως όλων των εποχών, έγινε υπουργός Εξωτερικών του νέου δημοκρατικού καθεστώτος, υπερασπιζόμενος το καθεστώς ενώπιον όλης της Ευρώπης με μια σειρά λαμπρών δημοκρατικών κειμένων. Μέχρι την παραμονή της αποκατάστασης της μοναρχίας το 1660, έγραφε με υπερηφάνεια για όσα είχαν γίνει:

«Το Κοινοβούλιο της Αγγλίας, συνεπικουρούμενο από ένα μεγάλο αριθμό του λαού που εμφανίστηκε και έμεινε πιστότατος σε αυτό για την υπεράσπιση της θρησκείας και των πολιτικών του ελευθεριών, κρίνοντας την βασιλεία από μακρόχρονη εμπειρία ως μια κυβέρνηση επαχθή, δαπανηρή, άχρηστη και επικίνδυνη, περιττή… δίκαια και μεγαλόψυχα την κατάργησε∙ μετατρέποντας την βασιλική δουλεία σε ελεύθερη Κοινοπολιτεία.»

Το νέο δημοκρατικό καθεστώς προσέλαβε τον Έντουαρντ Σέξμπι, τον στρατιώτη των Ισοπεδωτών από το Πάτνεϊ, για να βοηθήσει μια φιλική δημοκρατική εξέγερση στο Μπορντό. Αυτός μετέφρασε τη Συμφωνία του Λαού στα γαλλικά και η εξέγερση έγινε η πρώτη που χρησιμοποίησε την κόκκινη σημαία ως σύμβολό της. Ο Ερρίκος Μάρτεν λάμβανε αναφορές για την πρόοδο της δημοκρατίας του Μπορντό.

Στην Αμερική, η οικογένεια του Τόμας Τζέφερσον είχε μακρινή συγγένεια με τον Τζον Λίλμπουρν, και η μία γενιά μετά την άλλη της οικογένειας περιελάμβανε ένα αρσενικό παιδί του οποίου το μεσαίο όνομα ήταν Λίλμπουρν. Κατά τη διάρκεια της Αμερικανικής Επανάστασης, οι οικογένειες στα ορεινά δάση της Νέας Αγγλίας ονόμαζαν τους γιους τους Όλιβερ στη μνήμη του Κρόμγουελ.

Όταν ο Τζέφερσον και ο Τζον Άνταμς επισκέφθηκαν την Αγγλία, κατευθύνθηκαν στο Έντιχιλ, τον τόπο της πρώτης μάχης του εμφυλίου πολέμου, και στο Γουόρσεστερ, τον τόπο της τελικής μάχης. Στο Γουόρσεστερ αναρωτήθηκαν: «Ξεχνούν οι Άγγλοι τόσο γρήγορα το έδαφος όπου διεξήχθη η μάχη για την ελευθερία; Πείτε στους γείτονές σας και στα παιδιά σας ότι αυτό είναι ιερό έδαφος».

Αυτό ήταν μόνο ένα παράδειγμα ιστορικής αμνησίας. Το πρώτο μνημείο για τον Τζέραρντ Γουίνστανλεϊ, τον ιδρυτή του εξισωτικού κινήματος των Σκαφτιάδων [Digger] στην Αγγλία του 1649, ανεγέρθηκε όχι στη χώρα του αλλά στη Μόσχα μετά τη Ρωσική Επανάσταση του 1917.

Η απομάκρυνση του σαμαριού

Έτσι, με έναν κατακερματισμένο τρόπο –άλλοτε ανοιχτό, άλλοτε κρυφό– το ρεύμα του αγγλικού ρεπουμπλικανισμού βρήκε το δρόμο του στον κόσμο, την πηγή του μεγάλου χείμαρρου του ρεπουμπλικανισμού που αναδιαμόρφωσε την Αμερική και την Ευρώπη τον δέκατο όγδοο και τον δέκατο ένατο αιώνα. Στον τόπο της γέννησής του, η αποκατάσταση της μοναρχίας σήμαινε ότι η ύπαρξή του αμφισβητούνταν πάντοτε, ο αντίκτυπος της επανάστασης απορρίπτονταν, τα επιτεύγματα των ριζοσπαστών της υποτιμούνταν.

Αλλά παρ’ όλα αυτά, ο ρεπουμπλικανισμός της Αγγλικής Επανάστασης είχε -και έχει- την αλήθεια με το μέρος του. Η κληρονομική αρχή είναι μια σαθρή ανοησία που διαιωνίζει ιδέες κληρονομικής ανωτερότητας που θα έπρεπε να έχουν περάσει προ πολλού στην ιστορία. Είναι ένα σημάδι υποταγής αν υποστηρίζεται από τους απλούς ανθρώπους, και ένα σημάδι του καταπιεστή όταν υποστηρίζεται από τους πλούσιους και ισχυρούς.

Η απάντηση στα μέσα ενημέρωσης, στους ιστορικούς και στους πολιτικούς που σκύβουν το κεφάλι, είναι τόσο απλή και τόσο συντριπτική σήμερα, όσο και όταν διατυπώθηκε για πρώτη φορά από τους Ισοπεδωτές τη δεκαετία του 1640. Τα λόγια αυτά ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο, επαναλαμβάνονται στο μανιφέστο που συνόδευε τη γαλλική μετάφραση της Συμφωνίας του Λαού και στο ημερολόγιο του Τόμας Τζέφερσον: «Κανένας άνθρωπος δεν γεννιέται με ένα σαμάρι στην πλάτη του, και κανένας άνθρωπος με μπότες και σπιρούνια για να τον καβαλήσει».

Μετάφραση: elaliberta.gr

John Rees, “The Struggle Against the First King Charles Inspired the Republican Tradition”, Jacobin, 17 Σεπτεμβρίου 2022, https://jacobin.com/2022/09/king-charles-english-revolution-republicanism-monarchy.

1 Ed Simon, “Remembering the Diggers”, Jacobin, 22 Αυγούστου 2019, https://jacobin.com/2019/08/diggers-levellers-english-revolution-civil-war.