Γράφει (τ)ο Άλεξ Βήσαλο Ράινερς

«Η μνήμη είναι ξεκάθαρα κατασκευασμένη,

και πιο σημαντικά, πάντα πολιτική»

–Jose Esteban Munoz

Είναι δύο τα ξημερώματα το πρωί της 28^ης Ιουνίου του 1969, όταν η Μάρσα φτάνει στο Stonewall. Το ΛΟΑΤΚΙ* κίνημα έχει ήδη πάρει φωτιά.

Περίπου σαράντα λεπτά νωρίτερα δύο αστυνομικοί εισέβαλαν στο μπαρ, με σκοπό να το κλείσουν για πάντα. Δυο άλλες αστυνομικοί, η μία από τις οποίες εικάζεται πως πήγαινε και ως θαμώνας, βρίσκονταν ήδη μέσα με πολιτικά. Ήταν Σάββατο βράδυ. Ήταν αργά. Ο ΛΟΑΤΚΙ πληθυσμός της Νέας Υόρκης δεν είχε σχεδόν κανέναν άλλο χώρο όπου μπορούσε να χορέψει. Μέχρι τότε ανεχόταν την έλλειψη τρεχούμενου νερού στο μπαρ. Ανεχόταν τα υπερβολικά ακριβά ποτά. Τις άθλιες συνθήκες υγιεινής. Τις ομοφοβικές συμπεριφορές των ιδιοκτητών-μελών της μαφίας. Τις συχνές παρεμβάσεις της τοπικής αστυνομίας νωρίς το βράδυ τις καθημερινές. Αλλά ήταν Σάββατο βράδυ, τέλη Ιουνίου, και είχε πανσέληνο. Ήταν στον μόνο χώρο όπου μπορούσαν να είναι τα εαυτά τους. Δεν θα δέχονταν να τους το πάρουν και αυτό. Όχι άλλο.

Κόσμος μαζεύεται απ’ έξω. Μέσα, τα φυλοδιαφορετικά άτομα ελέγχονται λόγω της «παράνομης» ασυμφωνίας του νομικού τους φύλου και της εμφάνισής τους. Κάποιος φωνάζει «δύναμη στους γκέι!». Κάποια ρίχνει το πρώτο (πιθανά) σφηνοπότηρο. Το πλήθος μεγαλώνει. Φωνάζει συνθήματα. Τα άτομα που έχουν συλληφθεί, αντιστέκονται στη μεταφορά τους στο τμήμα. Η αστυνομία αρχίζει να φοβάται, αλλά η κλήση τους για βοήθεια δεν έχει ανταπόκριση. Κάποιος παίρνει τηλέφωνο τις εφημερίδες. Κάποιο δαγκώνει έναν αστυνομικό. Πλέον η Μάρσα βρίσκεται μέσα στο πλήθος.

Κάποια στιγμή, καταφθάνουν στο σημείο τα ΜΑΤ. Το πλήθος υποχωρεί, κάνει τον γύρο του τετραγώνου και εμφανίζεται από την άλλη πλευρά. Ξανά και ξανά. Τρία παιδιά σε drag, queens του δρόμου –όπως αποκαλούνταν τότε οι άστεγες θηλυκότητες ανάμεσα στις ηλικίες των έντεκα και των δεκαοχτώ-, πιάνονται χέρι-χέρι σε μια σειρά και χορεύουν στη μέση του δρόμου. Τα ΜΑΤ κινούνται προς το μέρος τους. Συνεχίζουν να χορεύουν. Απομακρύνονται, μόνο όταν οι μπάτσοι μπορούν να δουν το άσπρο των ματιών τους.

Η Μάρσα ήταν εκεί, φυσικά. Την επόμενη μέρα θα είναι και πάλι εκεί. Θα ανέβει σε έναν στύλο και θα ρίξει μέσα σε ένα γεμάτο περιπολικό μια βαριά τσάντα. Θα δείξει και με αυτόν τον τρόπο τη δύναμή της.

Η Μάρσα ήταν εκεί, αλλά δεν έριξε το πρώτο τούβλο, όπως πολλά από μας έχουν διαβάσει. Το πρώτο τούβλο δεν το έριξε καμία. Είναι ένα κατασκεύασμα της συλλογικής μας μνήμης.

Ίσως μας είναι τόσο σημαντικό να πούμε ότι η Μάρσα ξεκίνησε την εξέγερση στο Stonewall, γιατί θεωρούμε ότι η ιστορία χτίζεται με μεγάλα γεγονότα και από μεγάλες ατομικότητες. Ίσως είναι, γιατί φοβόμαστε ότι αν δεν προτάξουμε τις μαύρες τρανς γυναίκες στον ένα σταθμό της ΛΟΑΤΚΙ ιστορίας που όλα γνωρίζουν, θα αυξηθεί η αμφισβήτηση της θέσης τους στο κίνημα. Ίσως απλώς θέλουμε να δώσουμε στις γυναίκες που είναι σαν τη Μάρσα τη θέση που τους αξίζει.

Ας μιλήσουμε, λοιπόν, για τη Μάρσα. Στα πέντε της αρχίζει να φοράει φορέματα. Σύντομα, λόγω σεξουαλικής παρενόχλησης από αγόρια της γειτονιάς της, σταματάει. Φεύγει από ένα σπίτι, που γνωρίζει πως δεν τη χωράει, τη στιγμή που τελειώνει το λύκειο και φτάνει στη Νέα Υόρκη με δεκαπέντε δολάρια. Μένει στον δρόμο. Συλλαμβάνεται εκατό φορές πριν σταματήσει να τις μετράει. Αρχίζει και πάλι να φοράει φορέματα, όταν καταλαβαίνει ότι αυτό που αρέσει στους πελάτες της είναι «τα αγόρια που μοιάζουν με κορίτσια».

Συγγνώμη, ας το πάρουμε πάλι από την αρχή.

Η Μάρσα γεννιέται και της αποδίδεται το αρσενικό φύλο κατά τη γέννηση. Μαθαίνει να προστατεύει την εαυτή της με όποιον τρόπο μπορεί. Τη στιγμή που τελειώνει το σχολείο, φεύγει για να ζήσει σε ένα περιβάλλον που θα την αποδέχεται. Κι ας είναι οι δρόμοι της Νέας Υόρκης. Συλλαμβάνεται εκατό φορές και σταματάει να τις μετράει. Δεν σταματάει να ζει ως γυναίκα. Είναι τρανς σεξεργάτρια και ο πρώτος πελάτης της που το καταλαβαίνει, την απειλεί με μαχαίρι. Ένας άλλος την πυροβολεί στην πλάτη. Παλεύει στο Stonewall. Παλεύει στην καθημερινότητά της. Παλεύει κατά της κρίσης του AIDS. Μαζί με τη Σύλβια Ριβέρα ιδρύουν τη S.T.A.R., μια ομάδα για τρανς άτομα του δρόμου, που κάνουν την επανάσταση πράξη. Δολοφονείται. Παρόλα τα στοιχεία που δείχνουν το αντίθετο, οι μπάτσοι το ορίζουν αυτοκτονία.

Πάμε πάλι.

Η Μάρσα γεννιέται και από μικρή αγαπάει τα φορέματα, ακόμα κι αν είναι πολύ επικίνδυνο να τα φορέσει. Φεύγει από ένα σπίτι που δεν την αγαπάει, για να βρει μια νέα οικογένεια που θα τη λατρέψει. Κοιμάται κάτω από τα παγκάκια στα λουλουδάδικα και οι ανθοπώλες τής δίνουν τα λουλούδια που τους περισσεύουν, για να στολίσει τα μαλλιά της. Ξέρει να βρίσκει τα καλύτερα φορέματα στα πιο φθηνά μαγαζιά. Δεν ξέρει να τραγουδάει, αλλά έχει τόσο πάθος που δεν νοιάζεται καμία. Όταν έχει δέκα δολάρια στο όνομά της, αγοράζει λουλούδια και τα βάζει στα μαλλιά της. Όταν έχει δύο, αγοράζει ένα κουτί μπισκότα και τα μοιράζει σε άλλα άτομα στον δρόμο. Όταν γνωρίζει την εντεκάχρονη Σύλβια Ριβέρα, το πρώτο πράγμα που κάνει είναι να την ταΐσει. Είναι κάπου στα εικοσιπέντε και η Σύλβια κάπου στα δεκαεννιά, όταν ιδρύουν τη S.T.A.R και στεγάζουν πάνω από είκοσι φυλοδιαφορετικά άτομα. Στα αιτήματά τους, το τελευταίο είναι η επανάσταση. Όταν δολοφονείται, η οικογένειά της είναι τόσο μεγάλη που δεν χωράει στην εκκλησία.

Η αλήθεια είναι πως, όταν κάποιο μαθαίνει για τη Μάρσα, είναι εύκολο να τη δει σαν θύμα. Έχει άλλωστε, όπως πολλές μαύρες τρανς θηλυκότητες, υποστεί τόση βία. Και είναι εύκολο να τη δει σαν μάρτυρα, όταν υπέφερε τόσα πολλά και προσέφερε τόσο έργο. Όταν το όνομά της είναι τόσο συνυφασμένο με τη ΛΟΑΤΚΙ ιστορία. Είναι εύκολο να τη δει σαν σύμβολο και δύσκολο να τη δει σαν άνθρωπο. Και αυτό δεν είναι κάτι εύκολα αποφευκτό.

Αλλά αν πρόκειται να δούμε τη Μάρσα πρώτα ως ιδέα και μετά ως άνθρωπο, ας τη σκεφτούμε έστω όπως θα ήθελε: σαν συνώνυμο της ευτυχίας παρά τις δυσκολίες. Ας θυμηθούμε να βάλουμε λουλούδια στα μαλλιά μας. Να ταΐσουμε τα άτομα που αγαπάμε. Να εξεγερθούμε.

*Χρησιμοποιείται εδώ ο πιο συμπεριληπτικός όρος «ΛΟΑΤΚΙ κίνημα» για να περιγράψει αυτό που εκείνη την περίοδο αποκαλούταν «γκέι κίνημα».

**Το άρθρο είναι δημοσιευμένο στην εφημερίδα «Η Κόκκινη» (φύλλο 14ο, Μάρτης 2022), που κυκλοφορεί.