Γράφει η Τερέζα Βολακάκη

Σήμερα, οι άνθρωποι των κινημάτων, οι αλληλέγγυοι, όσοι και όσες βρίσκονται στο πλάι των μεταναστ(ρι)ών και των προσφύγων, αλλά και οι εργαζόμενοι σε μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ), βρίσκονται στο στόχαστρο μιας συνεχούς επίθεσης εκ μέρους του κράτους, των αρχών και της τοπικής κοινωνίας. Ένα φαινόμενο που εντοπίζεται κυρίως σε όσες περιοχές υπάρχουν κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης[1] όπου διαβιούν αιτούντες διεθνή προστασία, όπως στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, αλλά και στην ενδοχώρα όπου το ρεύμα εισόδου προσφύγων μέσω θαλάσσης είναι ιδιαίτερα μαζικό.

Η τροπή που έχει λάβει το φαινόμενο των διώξεων αυτών δεν είναι καθόλου άσχετη με την πολιτική συγκυρία και τις επιλογές της κυβέρνησης σε σχέση με τον νευραλγικό τομέα της προστασίας μειονοτικών ομάδων και ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνολικότερα. Εν μέσω προσφυγικής κρίσης στη Μεσόγειο, έρχεται να προστεθεί το παγκόσμιο ζήτημα της πανδημίας (COVID-19), που «αξιοποιήθηκε» εκ μέρους των αρχών για μια άνευ προηγουμένου καταστολή. Εξάλλου, η ύφεση της οικονομίας στην εποχή της πανδημίας, κουμπώνει σαν ένα ακόμα κομμάτι του πάζλ, στην ευρύτερη περιστολή των δικαιωμάτων και των ατομικών ελευθεριών, τη συντηρητικοποίηση της κοινωνίας και τη στροφή της στην ακροδεξιά.

Σαφέστατα, μέσα στη συγκυρία όπως αυτή έχει διαμορφωθεί, τα άτομα που επιλέγουν να στέκονται στο πλευρό των πιο καταπιεσμένων, το πράττουν έχοντας πλήρη επίγνωση ότι η δράση τους αυτή είναι πιθανό να έχει προσωπικές συνέπειες βραχυπρόθεσμα ή και μακροπρόθεσμα. Συνέπειες, όπως την πολιτική τους στοχοποίηση από παρακρατικές ακροδεξιές ομάδες και συχνά την ποινικοποίηση της δράσης τους από το κράτος, είτε ευθέως (συλλήψεις) είτε εμμέσως (πρόστιμα, απειλές)[2].

Σε διεθνές επίπεδο, στη νομοθετική και νομολογιακή πρακτική, οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων,[3] προστατεύονται μέσω των διεθνών συμβάσεων, της ΕΣΔΑ, της Σύμβασης ενάντια στα Βασανιστήρια, των αποφάσεων της Επιτροπής των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ και βεβαίως του ΕΔΔΑ. Το πιο ενδιαφέρον ζήτημα που προκύπτει από τη συζήτηση για την προστασία των ατόμων αυτών, είναι ότι σπάνια έχει γίνει δεκτό ότι μπορούν να αιτηθούν διεθνούς προστασίας (αίτημα ασύλου), ως άτομα που διώκονται για την πολιτική τους δράση και τις πεποιθήσεις τους. Είναι σημαντικό πως τόσο η Επιτροπή ενάντια στα Βασανιστήρια όσο και το ΕΔΔΑ, έχουν τονίσει πως η επαναπροώθηση πολιτικών ακτιβιστών είναι αντίθετη με την αρχή απαγόρευσης των βασανιστηρίων και θεωρεί αναγκαία την προστασία τους.[4] Άλλωστε, σχετικό είναι και το Ψήφισμα της ΓΣ του ΟΗΕ σχετικά με το δικαίωμα διεθνούς προστασίας των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που διώκονται για τη δράση τους αυτή με βάση τη Σύμβαση της Γενεύης του 1951.[5]  Η προστασία που μπορεί να τους παρασχεθεί είναι πάντα ανάλογη και σχετική με τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους στη χώρα καταγωγής τους, και την απουσία εσωτερικής προστασίας στα κράτη αυτά.

Προσεγγίζοντας περισσότερο τα καθ’ ημάς, η στοχοποίηση των ατόμων που βρίσκονται στη σφαίρα της αλληλεγγύης ως εθελοντές/ντριες και εργαζόμενοι/ες σε ΜΚΟ είναι ιδιαίτερα εμφανής στο νησί της Λέσβου, όπου βρισκόταν –πριν καεί ολοσχερώς πριν λίγες μέρες- το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης προσφύγων στην Ελλάδα. Στη Μόρια. Εκ του μείζονος στο έλασσον έχουν καταγραφεί τα τελευταία χρόνια (από το 2016 μέχρι και σήμερα), ποικίλων ειδών φασιστικές επιθέσεις και απειλές σε εργαζόμενους/ες στον κλάδο του προσφυγικού, κάτι που φαίνεται να μην ξενίζει διόλου τις τοπικές αρχές, οι οποίες συνήθως έχουν γνώση για τα περιστατικά αυτά. Ίσως ακόμη και πριν αυτά συμβούν.

Συγκεκριμένα, για αρκετό καιρό περίπου από τις αρχές του 2020, ομάδες φασιστών, με την κάλυψη της αστυνομίας, έστηναν ενέδρες γύρω από το καμπ της Μόριας, απαγορεύοντας στους εργαζόμενους την είσοδο. Σε όσους/όσες δεν συμμορφώνονταν, κατέστρεφαν το όχημά τους. Ποικίλες ήταν και οι σωματικές επιθέσεις που έγιναν μέσα στις ίδιες συνθήκες.[6] Περαιτέρω, υπήρξαν στοχευμένες επιθέσεις σε γραφεία οργανώσεων, όπως στο ιατρείο των Γιατρών χωρίς σύνορα[7], καθώς και στο σχολείο των παιδιών των προσφύγων, την άνοιξη του 2020. Παράλληλα, δηλώσεις δημοσίων προσώπων, που σχετίζονται με την κυβέρνηση, έχουν κάνει ιδιαίτερη αίσθηση, καθώς αναδεικνύουν πως η προάσπιση των δικαιωμάτων των προσφύγων μπορεί να καταστεί ιδιαίτερα επικίνδυνο για όσους το κάνουν. Ειδικότερα, πρόσφατες διαδικτυακές δηλώσεις του βουλευτή της ΝΔ Κωνσταντίνου Μπογδάνου, αναφέρονται σε έρευνες που η κυβέρνηση διεξάγει σχετικά με τις οργανώσεις που έχουν εμπλακεί σε «κατασκοπεία», από τη στιγμή που παρουσιάζουν δεδομένα, αποδείξεις και πραγματικά στοιχεία αναφορικά με τις παράνομες επαναπροωθήσεις, στις οποίες προβαίνει η κυβέρνηση.[8] Πρόκειται για μια έμμεση απειλή ενάντια στις οργανώσεις που έχουν πάρει εξαρχής ξεκάθαρη θέση υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, «φωτογραφίζοντας» όσες πρόκειται να δεχτούν κάποιου είδους επίθεση στο μέλλον. Μια επίθεση που συνίσταται σε μια σειρά από ενέργειες, οι οποίες κυμαίνονται από την παρεμπόδιση της κίνησης από και προς το camp της Μόριας, μέχρι την άρνηση ενοικίασης σπιτιών και διαμερισμάτων σε εργαζομένους των ΜΚΟ στην πόλη της Μυτιλήνης.

Σαφέστατα, η στοχοποίηση αυτή έχει λάβει τέτοιες διαστάσεις, ώστε καθίσταται αναγκαίο το αντιρατσιστικό και αντιφασιστικό κίνημα να ενεργοποιηθεί άμεσα σε αλληλεγγύη προς όσες/όσους δρουν προς υπεράσπιση των προσφύγων και μεταναστριών με οποιονδήποτε τρόπο. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν όσες/όσοι συμμετέχουν σε εθελοντικές αντιρατσιστικές  συλλογικότητες, καθώς και οι εργαζόμενοι στις ΜΚΟ, πέρα από τις ρατσιστικές κυβερνητικές πολιτικές και πρακτικές, έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι/ες με ένα ξενοφοβικό κλίμα στις τοπικές κοινωνίες, όπως αυτό που επιχειρήθηκε να σκιαγραφηθεί στις παραπάνω γραμμές.

Ιδιαίτερα δύσκολη είναι η συνθήκη στην τωρινή συγκυρία, αφού κάηκε ολοσχερώς το ΚΥΤ της Μόριας στη Λέσβο. Δεδομένου ότι οι πρόσφυγες/ισσες είναι καθηλωμένοι/ες στο δρόμο ανάμεσα στο καμπ και την πόλη της Μυτιλήνης, η τοπική κοινωνία του νησιού έχει εμφανώς ξεσηκωθεί ενάντια στη δημιουργία ενός νέου κέντρου «φιλοξενίας» (ή -ορθότερα- φυλάκισης) ανθρώπων στο ίδιο μέρος. Παράλληλα, το αντιδραστικό αυτό κλίμα έχει διογκωθεί μέσω της αντίδρασης της κυβέρνησης, η οποία έσπευσε να στείλει ΜΑΤ, δίνοντας έτσι ευθεία νομιμοποίηση στη δράση παρακρατικών-φασιστικών ομάδων να επιτίθενται σε πρόσφυγες/μετανάστες και αλληλέγγυους σε κάθε σημείο του νησιού της Λέσβου.

Το κεντρικό ζήτημα σήμερα είναι να συσπειρώσουμε τον κόσμο των κινημάτων σε αλληλεγγύη και κοινή δράση με τους/τις μετανάστριες και πρόσφυγες, ενάντια σε κυβέρνηση, Ε.Ε. και ακροδεξιούς νοικοκυραίους. Και όλη η έμφασή μας πρέπει να πέσει σε αυτό ακριβώς.

---

[1] Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης ή ΚΥΤ.

[2] “Targeting Solidarity: Criminalization and Harassment of people defending refugee and migrants rights in Northern France (Amnesty International, 2019), available at: https://www.amnesty.org/download/Documents/EUR2103562019ENGLISH.PDF, last assessed 13 August 2020. 

[3] HRD, Human Rights’ Defenders.

[4] “UNCAT: Return to Turkey of Kurdish asylum applicant was a violation of the Convention”
(EDAL, 16.8.2019), available at : https://www.asylumlawdatabase.eu/en/content/uncat-returnturkey-kurdish-asylum-applicant-was-violation-convention, last assessed 16 August 2020, ECtHR-A.A. v. Switzerland, Application No. 58802/12, 7 January 2013.

[5] UNGA, Declaration on the Right and Responsibility of Individuals, Groups and Organs of
Society to Promote and Protect Universally Recognized Human Rights and Fundamental
Freedoms, Rec 53/144, 53th Session, Agenda item 110 (b), A/RES/53/144(8 March 1999).

[6] «Το χρονικό των πογκρόμ και των επιθέσεων στη Λέσβο», (ΕΡΤ, Β.Αιγαίο, 13-03-2020), available at: https://voreioaigaio.ert.gr/eidiseis/lesvos/to-chroniko-ton-pogkrom-kai-ton-epitheseon-sti-lesvo/, last assessed 6 September 2020. 

[7] «Προπηλακισμός εργαζομένου των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Μόρια», (Lesvosnews.net,11-02-2020), available 6 September 2020. 

[8] «Μπογδάνος κατά τεσσάρων ΜΚΟ για κατασκοπία» (Δημοκρατία, 10-07-2020), available at: https://www.dimokratianews.gr/politiki/mpogdanos-kata-tessaron-mko-gia-kataskopia/,last assessed 6 September 2020.  

*Το άρθρο είναι δημοσιευμένο στο φύλλο 9 της εφημερίδας «Η Κόκκινη» (Σεπτέμβρης 2020), που κυκλοφορεί.

*Για την αγγλική εκδοχή του άρθρου εδώ.